Πίνακας εξωφύλλου : Les Miserables – Paul Gauguin
Ο Paul Gauguin θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους όλων των εποχών. Εκπροσώπησε το ρεύμα του μεταϊμπρεσιονισμού και επηρέασε τα ρεύματα της μοντέρνας τέχνης. Κορυφαίοι καλλιτέχνες του 20ού αιώνα δέχθηκαν επιρροή από εκείνον, ανάμεσά τους ο Pablo Picasso, ο Joan Miro και ο Anri Matisse. Ο Gauguin έγινε γνωστός ως ηγέτης του Συμβολιστικού κινήματος και καταλύτης του Φωβισμού. Ωστόσο, μπορεί να είναι δύσκολο να συνοψίσουμε το σύνολο της δουλειάς του Gauguin ως μέρος ενός μόνο κινήματος.
Ήταν ζωγράφος, γλύπτης και τυποποιός, τον οποίο μπορούμε απλά να θυμόμαστε ως έναν από τους πιο σημαντικούς Γάλλους καλλιτέχνες της εποχής του.
Γεννημένος ως Eugene Henri Paul Gauguin από Γάλλο πατέρα και Ισπανο-Περουβιανή μητέρα, ο Gauguin γεννήθηκε στη Γαλλία, αν και η ζωή του τον πήγε σε διάφορα μέρη σε όλο τον κόσμο. Στην πραγματικότητα, μεγάλωσε στο Περού ως παιδί πριν επιστρέψει η οικογένειά του στη Γαλλία.
Καθώς η τέχνη του στρεφόταν όλο και περισσότερο στον πρωτογονισμό, οι περουβιανές ρίζες του θα αποδεικνύονταν εμπνεύσεις για το έργο του. Το 1888, εξήγησε την τέχνη του ως «μια αιτιολογημένη και ειλικρινή επιστροφή στην αρχή, δηλαδή στην πρωτόγονη τέχνη».
Αν και ο Gauguin ξεκίνησε την καριέρα του ως ιμπρεσιονιστής ζωγράφος, τελικά επινόησε τον όρο «Συνθετισμός» που περιέγραφε τον τρόπο που συνέθεσε τα παραδοσιακά στοιχεία του έργου του με τις συναισθηματικές τους πτυχές. Το σκαλοπάτι προς αυτή τη νεοαποκαλυφθείσα αμεσότητα μπορεί να φανεί στο Vision After the Sermon.
La Vision apres le Sermon , 1888
O Gauguin ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο για έξι χρόνια προτού γίνει καλλιτέχνης
Σε αντίθεση με πολλούς άλλους παραγωγικούς ζωγράφους της εποχής του, δεν ξεκίνησε τη ζωή του ως ζωγράφος μέχρι την ηλικία των 35 ετών. Από τα 17, προσχώρησε τους Γάλλους Εμπορικούς Ναυτικούς όπου πέρασε τα επόμενα χρόνια στην ανοιχτή θάλασσα.
Στη συνέχεια, η μητέρα του πέθανε το 1867 και η οικογένειά του έπεσε στην κηδεμονία του Gustave Arosa. Ο Arosa ήταν ένας επίλεκτος επιχειρηματίας και μεγάλος συλλέκτης έργων τέχνης. Ο Arosa βρήκε επίσης στον Gauguin δουλειά ως χρηματιστή και του σύστησε τη μελλοντική του σύζυγο Mette Sophie Grant.
Όπως ήδη γνωρίζουμε, ο Γκωγκέν άρχισε να ασχολείται με την τέχνη αρκετά αργά στη ζωή του και χρειαζόταν λίγη ώθηση στην πορεία. Ο καλλιτέχνης Emile Schuffnecker ήταν συνάδελφος χρηματιστής δίπλα στον Gauguin και ενθάρρυνε τον Gauguin να ζωγραφίζει όποτε μπορούσε.
Η Grant, η σύζυγος του καλλιτέχνη, ενδιαφέρθηκε επίσης εξαιρετικά για την τέχνη. Η εντυπωσιακή συλλογή της περιείχε έργα των Eugene Delacroix, Jean-Francios Millet και Schuffnecker.
Τελικά, ο Gauguin θα γινόταν από μόνος του συλλέκτης έργων τέχνης. Η συλλογή του είχε έργα των Claude Monet, Edouard Manet, Paul Cezanne και Camille Pissaro.
Μέχρι το 1874, ο Gauguin ήταν μέρος αυτού του ελίτ κύκλου καλλιτεχνών και η Pissaro ανέλαβε μάλιστα να διδάξει στον Gauguin μερικές από τις τεχνικές της. Το έργο του Gauguin Landscape at Viroflay παρουσιάστηκε τελικά στο The Salon το 1876.
Paysage de Viroflay, Paul Gauguin, 1875
Ως χρηματιστής, το κραχ της αγοράς οδήγησε τον Gauguin να χάσει τη δουλειά του. Για να ξεπεράσει το άγχος όλων και για να ενθαρρύνει την αίσθηση της αισιοδοξίας, άρχισε να ζωγραφίζει καθημερινά. Παρόλο που το απολάμβανε, δεν είχε καμία οικονομική απόδοση που προκάλεσε ρήξη μεταξύ του ίδιου και της οικογένειας της συζύγου του.
Ωστόσο, είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι πήρε κάτι αρνητικό και το μετέτρεψε σε ένα τεράστιο έργο που γιορτάζεται πλέον σε όλο τον κόσμο. Πώς είναι αυτό για να δεις τη φωτεινή πλευρά;
Ο Γκωγκέν συμπεριλήφθηκε στην πρώτη ιμπρεσιονιστική έκθεση στη Γαλλία και το έργο του επισκιάστηκε εντελώς από την επιτυχία του A Sunday Afternoon on the Island of La Grande Jatte του Seurat.
Un dimanche apres-midi a l`ile de la Grande Jatte, Georges Seurat, 1886
Απογοητευμένος, ο Gauguin μετακόμισε σε μια περιοχή της Βρετάνης της Γαλλίας που ονομάζεται Pont-Aven και αργότερα χρησιμοποίησε τις ιστιοπλοϊκές του ικανότητες για να φτάσει μέχρι το νησί της Καραϊβικής Μαρτινίκα το 1887. Αυτές οι κινήσεις του επέτρεψαν να βιώσει την πιο απλή ζωή που λαχταρούσε καθώς και να διαχωρίσει την τέχνη του από το κίνημα του ιμπρεσιονισμού.
Σημαντικό έργο που προέκυψε από αυτή την περίοδο ήταν το Tropical Vegetation και το By the Sea.
Vegetation tropicale, Paul Gauguin, 1887
Pres de la mer, Paul Gauguin, 1892
Τα ταξίδια του Gauguin δεν σταμάτησαν εκεί. Το 1891, μετακόμισε στο νησί της Ταϊτής όπου έζησε ανάμεσα στους ιθαγενείς. Πήρε μάλιστα μια από τις γηγενείς κοπέλες για γυναίκα του και έκανε ένα παιδί μαζί της.
Υπάρχουν φήμες ότι ο Gauguin είχε σχέση με το χαμένο αυτί του Vincent Van Gogh.
Είναι ασφαλές να πούμε ότι οι δύο καλλιτέχνες δεν ήταν φίλοι. Το 1888, ο Van Gogh κάλεσε τον Gauguin να μείνει μαζί του στην Αρλ, αλλά οι δυο τους είχαν μια ασταθή σχέση, διαφωνώντας συχνά για τον πραγματικό σκοπό της τέχνης.
Ο Gauguin ισχυρίστηκε ότι ο Van Gogh του επιτέθηκε με ξυράφι που οδήγησε στην αποκοπή του αυτιού του, αλλά ιστορικοί τέχνης κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ήταν ο Gauguin που έκοψε το αυτί του Van Gogh, όχι με ξυράφι, αλλά με σπαθί.
Αυτοπροσωπογραφία με δεμένο αυτί, Van Gogh, 1889
Nafea Faa Ipoipo -Πίνακας του Gauguin που πωλήθηκε για ένα ρεκόρ 210 εκατομμυρίων δολαρίων.
Λίγοι καλλιτέχνες ανήκουν στο κλαμπ των 100 εκατομμυρίων δολαρίων και δυστυχώς, ο Gauguin πέθανε πριν προλάβει να δει την ημέρα που εντάχθηκε στις τάξεις αυτής της ελίτ ομάδας. Ο πίνακας του ολοκληρώθηκε κατά τη διάρκεια του χρόνου του στην Ταϊτή και πουλήθηκε σε ιδιωτική πώληση σε Μουσείο του Κατάρ.
Ο Γάλλος μετα-ιμπρεσιονιστής ζωγράφος έφτασε στην Ταϊτή στις 8 Ιουνίου του 1891 αποφασισμένος να ανανεώσει την τέχνη του βυθίζοντας τον εαυτό του σε μια κουλτούρα που θεωρούσε ανόθευτη από τα δυτικά ήθη.
Εκεί διαπίστωσε με απογοήτευση: “Μα αυτό είναι Ευρώπη – αυτή η Ευρώπη, από την οποία νόμιζα πως ελευθερώθηκα, μόνο πιο τραχιά. Λόγω των παιχνιδιών του αποικιοκρατικού σνομπισμού και μια παιδιάστικη και βάρβαρη μίμηση, σε σημείο να καταντά καρικατούρα”. Γι’αυτόν ακριβώς τον λόγο δημιούργησε στα έργα του ένα δικό του κόσμο με “θρύλους” μιας όμορφης ζωής.
Δημιουργεί τότε ένα μεταιμπρεσσιονιστικό έργο που απεικονίζει δύο γυναίκες της Ταϊτής. H μία με παραδοσιακό και η άλλη με φόρεμα ευρωπαϊκού στιλ. Το πρώτο δε, αποκρύπτει εν μέρει το δεύτερο. Οι επίπεδες φιγούρες και τα φωτεινά, εκφραστικά χρώματα είναι χαρακτηριστικά στοιχεία του διάσημου ζωγράφου.
Στο έργο βλέπουμε μια νεότερη γυναίκα με παραδοσιακό φόρεμα να είναι ξαπλωμένη στο έδαφος. Κοιτάζει προς τα πίσω και εν μέρει αποκρύπτει μια την άλλη φιγούρα με φόρεμα δυτικού στιλ που σηκώνει το χέρι της κάνοντας μια σημαντική χειρονομία.
Το λουλούδι πίσω από το αυτί του κοριτσιού είναι ένα παραδοσιακό σύμβολο της Ταϊτής με το οποίο οι γυναίκες σηματοδοτούν τη διαθεσιμότητα για γάμο. Στη βάση της εικόνας υπάρχει μια επιγραφή στα Ταϊτινικά: “NAFEA Faa ipoipo”, που μεταφράζεται ως: “Πότε θα παντρευτείς;”
Πολλοί από τους πίνακες του Gaugin από εκείνη την εποχή έφεραν επιγραφές.
Ο ηδονικός αισθησιασμός της γυναίκας διακρίνεται και μεταδίδεται εύστοχα από τα φωτεινά επίπεδα χρώματα που χρησιμοποιούσε ο κορυφαίος ζωγράφος σε αυτήν την περίοδο.
Το στυλ είναι κάπως αφελές, με απλοποιημένα περιγράμματα που χρησιμοποίησε για να μεταφέρει το ιδανικό του για την πρωτόγονη τέχνη.
Οι γυναίκες φαίνεται να αναμειγνύονται με το τοπίο, λες και μεγαλώνουν όπως τα λουλούδια από το πράσινο και το κίτρινο γρασίδι.
Υπάρχει, ωστόσο, μια αίσθηση του τρόμου στην κλεφτή ματιά της νεαρής γυναίκας.
Ίσως μέσα από αυτό ο Gauguin προσπαθούσε να αντικατοπτρίσει έναν πρωτόγονο χαρακτήρα στην καλλιτεχνική έκφραση. Μια καθαρή μορφή έκφρασης που επιθυμούσαν οι σύγχρονοι του αλλά που ένιωθε ότι δεν μπορούσε να εκφραστεί αληθινά μέσα στα δέσμια της συμβατικής κοινωνίας και της σκέψης.
Η Ταϊτή που βρήκε δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις προσδοκίες του. Το νησί είχε αποικιστεί από τους Γάλλους από τον 18ο αιώνα και μεγάλο μέρος του πολιτισμού των ιθαγενών είχε χρησιμοποιηθεί υπό την επίδραση της αποικιοκρατίας.
Ωστόσο, ο Gauguin βρήκε έμπνευση και αυτή η εικόνα, ζωγραφισμένη στην πρώτη του επίσκεψη στο νησί, δείχνει μεγάλο μέρος της ελευθερίας της φαντασίας και της έκφρασης που βρήκε εκεί.
Κάθετί έχει την τιμή του, λέει ένα γνωμικό και φαίνεται ότι 210 εκατομμύρια δολάρια ήταν η σωστή τιμή για έναν Ελβετό συλλέκτη τέχνης.
Ο Rudolf Staechelin ήταν ο ιδιοκτήτης του πίνακα Nafea Faa Ipoipo από τον Paul Gauguin .
Το πρώην στέλεχος του Sotheby κατέχει περισσότερα από 20 ιμπρεσιονιστικά και μετα-ιμπρεσιονιστικά έργα, τα οποία ήταν δανεικά στο Kunstmuseum της Βασιλείας για σχεδόν 50 χρόνια.
Ο Staechelin επιβεβαίωσε στους New York Times ότι η ελαιογραφία του 1892 δύο γυναικών από την Ταϊτή είχε πωληθεί, αλλά δεν επιβεβαίωσε ούτε την ταυτότητα του αγοραστή, ούτε την τιμή. Πιστεύεται ότι αγοράστηκε από τον Sheikha Al-Mayassa bint Hamad bin Khalifa Al-Thani του Κατάρ για 210 εκατομμύρια δολάρια- ο οποίος το 2011 πλήρωσε ένα ρεκόρ 259 εκατομμυρίων δολαρίων για τους “Χαρτοπαίκτες” του Paul Cezanne.
Αφού το Kunstmuseum στη Βασιλεία της Ελβετίας δανείστηκε τον πίνακα για σχεδόν 50 χρόνια, το Rudolf Staechelin Family Trust τον πούλησε το 2015 στον Εμίρη του Κατάρ για 210 εκατομμύρια δολάρια.
Η συλλογή του Staechelin δημιουργήθηκε από τον παππού του, ο οποίος έγινε φίλος με καλλιτέχνες , ενώ έκανε τις περισσότερες αγορές του κατά τη διάρκεια και μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Αργότερα συμβούλεψε το Kunstmuseum, το οποίο πήρε τη συλλογή του ως δάνειο μετά το θάνατό του το 1946.
Ο Gauguin επισκέφτηκε την Ταϊτή δύο φορές. Το πρώτο του ταξίδι ήταν το 1891 μετά το χωρισμό του από τη σύζυγό του. Εκείνη την εποχή αντιμετώπιζε οικονομικές δυσκολίες λόγω της αντιδημοτικότητας της τέχνης του.
Του ήρθε η ιδέα να κάνει το ταξίδι για να ζωγραφίσει εικονογραφήσεις για το πιο δημοφιλές μυθιστόρημα της εποχής, τον γάμο της Loti και του Pierre Loti.
Η Nancy Mowll Mathews, συγγραφέας του Paul Gauguin, An Erotic Life, δήλωσε στον Observer το 2001: “Παρουσίασε τους ιθαγενείς που ζούσαν μόνο για να τραγουδούν και να κάνουν έρωτα. Έτσι πήρε τα χρήματα από τους φίλους του και αύξησε το ενδιαφέρον του κοινού για την περιπέτειά του. Αλλά, φυσικά, ήξερε την αλήθεια, η οποία ήταν ότι η Ταϊτή ήταν ένα αξιοσημείωτο νησί με διεθνή, δυτικοποιημένη κοινότητα”.
Λέγεται ότι είχε σεξουαλικές σχέσεις με αρκετές από τις γυναίκες που ζωγράφισε στην Ταϊτή, οι οποίες περιλαμβάνουν την Vairaumati te Ioa.
Οι πίνακές του αντιμετωπίστηκαν με αδιαφορία όταν δυο χρόνια αργότερα επέστρεψε στο Παρίσι κι έγραψε τότε μια αυτοβιογραφική αφήγηση για την εποχή του στην Ταϊτή, με το όνομα Noa Noa. Σύμφωνα με την Mathews, ήταν “η αρχή της γραφής του Gauguin για μια ερωτική ζωή για τον εαυτό του”.
Αυτές οι προσπάθειες απέτυχαν και ο καλλιτέχνης έκανε ένα δεύτερο ταξίδι στην Ταϊτή. “Επέστρεψε περιμένοντας το ερωτικό ειδύλλιο που ήταν μόνο αποκύημα της φαντασίας του. Φυσικά, δεν το βρήκε και… πέθανε ένας στρεβλός και πικραμένος άνθρωπος, αφού είχε αποξενώσει τους πάντες στο σπίτι και στην Ταϊτή. Είναι μια θλιβερή ιστορία ενός ανθρώπου που πίστεψε στη δική του μυθοπλασία”. είπε χαρακτηριστικά η Mathews.
Όπως συνέβη και σε πολλούς άλλους καλλιτέχνες -ανάμεσά τους και ο Van Gogh- το ταλέντο του Gauguin δεν αναγνωρίστηκε πλήρως παρά μόνο μετά τον θάνατό του. Πέθανε το 1903 σε ηλικία 54 ετών από υπερδοσολογία μορφίνης.
O Gauguin υπέστη εγκεφαλικό το 1903 και ως εκ τούτου δεν ωφελήθηκε ποτέ από την προσοχή που κέρδισε αργότερα το έργο του. Το 1906, το Salon d`Automne στο Παρίσι εξέθεσε 227 πίνακές του προς τιμήν του.
