Ενώ επικεντρώνεται στην αρχιτεκτονική, η πραγματεία εξερευνά επίσης το ανθρώπινο σώμα —δηλαδή, τη γεωμετρία των «τέλειων» αναλογιών— που έλκυσε το ενδιαφέρον του Da Vinci για την ανατομία και ενέπνευσε το σχέδιό του.

Γράφει η Μανταλένα-Μαρία Διαμαντή

Leonardo da Vinci, «The Vitruvian Man» (περίπου 1492) 

O Leonardo da Vinci θεωρείται ο κορυφαίος Ιταλός καλλιτέχνης της Αναγέννησης. Μια  ιδιοφυής προσωπικότητα η οποία δημιούργησε πολύτιμα έργα στην ιστορία της τέχνης. Από τα πιο αναγνωρίσιμα και αναπαραχθέντα έργα ζωγραφικής που υπάρχουν. Τα έργα του είναι παγκοσμίου φήμης, όπως το Salvator Mundi, η Mona Lisa και ο Μυστικός Δείπνος. Πέρα από τα δημιουργήματά του, θαυμάζεται επίσης για τις εμπνευσμένες παρατηρήσεις και τις ιδέες του σε διάφορα σημειωματάρια που έχουν συγκεντρωθεί σήμερα σε διάφορους κώδικες.

Από την εξέταση της πτήσης ενός πουλιού μέχρι το σχεδιασμό πολεμικών μηχανών για τους εργοδότες του, απαθανάτισε την πραγματικότητα και τη φαντασία σε μαγευτικά σχέδια με μελάνι. Λεπτομερείς γραφές με καθρέφτη συνοδεύουν αυτά τα σχέδια, τις σκέψεις και τα πειράματά του που απλώνονται από σελίδα σε σελίδα. Όταν έβλεπε κάτι που δεν ήξερε, ρωτούσε. Ό,τι δεν μπορούσε να εξηγηθεί από τους άλλους, το εξέταζε και πειραματιζόταν.  

Είτε ήταν τέχνη είτε μουσική, επιστήμη ή μαθηματικά, ο Leonardo Da Vinci δεν έκανε καμία διαφοροποίηση μεταξύ όλων αυτών των τομέων της ζωής. Τα μελέτησε όλα με μια ακραία ​​περιέργεια, συνέπλεξε όλους τους κλάδους όπως έκρινε σκόπιμο για να δημιουργήσει έργα που μας έμειναν για πάνω από μισή χιλιετία.

Τα επιστημονικά του σκίτσα απεικονίζουν εντυπωσιακά την εγκυκλοπαιδική γνώση και τα εκλεκτικά ενδιαφέροντα που τον καθορίζουν.

Ο “Βιτρουβιανός Άνθρωπος”, ένα σχέδιο του τέλους του 15ου αιώνα, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας δουλειάς. Με σκοπό να εξερευνήσει την ιδέα της αναλογίας, το κομμάτι είναι εν μέρει έργο τέχνης και εν μέρει μαθηματικό διάγραμμα, μεταφέροντας την τέχνη του Παλιού Δασκάλου ότι «όλα συνδέονται με όλα τα άλλα».

O  Bιτρουβιανός Άνθρωπος

Ο Leonardo σχεδίασε τον Βιτρουβιανό Άνθρωπο, γνωστό και ως «Οι αναλογίες του ανθρώπινου σώματος σύμφωνα με τον Βιτρούβιο», το 1492. Αποδομένο με στυλό, μελάνι και μεταλλική αιχμή σε χαρτί, το έργο απεικονίζει έναν εξιδανικευμένο γυμνό άνδρα που στέκεται μέσα σε ένα τετράγωνο και έναν κύκλο. Με έξυπνο τρόπο, ο δημιουργός επέλεξε να απεικονίσει τον άνδρα με τέσσερα πόδια και τέσσερα χέρια, επιτρέποντάς του να δημιουργήσει 16 πόζες ταυτόχρονα.

Ο Βιτρoυβιανός Άνθρωπος βασίζεται στο De Architectura, έναν οικοδομικό οδηγό που γράφτηκε από τον Ρωμαίο αρχιτέκτονα και μηχανικό Βιτρούβιο μεταξύ 30 και 15 π.Χ. Ενώ επικεντρώνεται στην αρχιτεκτονική, η πραγματεία εξερευνά επίσης το ανθρώπινο σώμα —δηλαδή, τη γεωμετρία των «τέλειων» αναλογιών— που έλκυσε το ενδιαφέρον του Da Vinci για την ανατομία και ενέπνευσε το σχέδιό του.

«De Architectura» του Marcus Vitruvius Pollio

Ποιες είναι οι «τέλειες» αναλογίες;

Δύο τεμάχια γραμμένου κειμένου προς τα πίσω συνοδεύουν το σχέδιο. Στο πρώτο, ο Leonardo σημειώνει ότι, σύμφωνα με τον Βιτρούβιο, αυτές είναι οι μετρήσεις του ιδανικού σώματος:

• τέσσερα δάχτυλα ίσα με μια παλάμη
• τέσσερις παλάμες ίσο με ένα πόδι
• έξι παλάμες κάνουν μια πήχη
• τέσσερις πήχεις ίσο με το ύψος ενός άνδρα
• τέσσερις πήχεις ίσο με έναν ρυθμό
• 24 παλάμες ίσες με έναν άντρας

Επιπλέον, το πρώτο σετ σημειώσεων διευκρινίζει επίσης: «Αν ανοίξεις τα πόδια σου τόσο πολύ ώστε να μειώσεις το ύψος σου 1/14 και απλώσεις και σηκώσεις τα χέρια σου μέχρι τα μεσαία δάχτυλά σου να αγγίξουν το επίπεδο της κορυφής του κεφαλιού σου, πρέπει να ξέρεις ότι το κέντρο των απλωμένων άκρων θα είναι στον ομφαλό και το διάστημα μεταξύ των ποδιών θα είναι ένα ισόπλευρο τρίγωνο. Το μήκος των απλωμένων χεριών ενός άνδρα είναι ίσο με το ύψος του».

Στο δεύτερο μπλοκ κειμένου, ο καλλιτέχνης περιγράφει το σώμα του μοντέλου ως κλάσματα:

• «Από τις ρίζες των μαλλιών μέχρι το κάτω μέρος του πηγουνιού είναι το δέκατο του ύψους ενός άνδρα»
• «Από το κάτω μέρος του πηγουνιού μέχρι την κορυφή του κεφαλιού του είναι το ένα όγδοο του ύψους του»
•  «Από την κορυφή του στήθους ως την κορυφή του κεφαλιού του θα είναι το ένα έκτο του άνδρα»
• «Από την κορυφή του στήθους μέχρι τις ρίζες των μαλλιών θα είναι το έβδομο μέρος ολόκληρου του άνδρα .»
• «Από τις θηλές μέχρι την κορυφή του κεφαλιού θα είναι το τέταρτο μέρος ενός άνδρα».
• «Το μεγαλύτερο πλάτος των ώμων περιέχει από μόνο του το τέταρτο μέρος του άνδρα».
• «Από τον αγκώνα μέχρι την άκρη του χεριού θα είναι το πέμπτο μέρος ενός άνδρα»
• «Από τον αγκώνα μέχρι τη γωνία της μασχάλης θα είναι το όγδοο μέρος του άνδρα».
• «Ολόκληρο το χέρι θα είναι το δέκατο μέρος του άνδρα»
• «Η αρχή των γεννητικών οργάνων σηματοδοτεί τη μέση του άνδρα»
• «Το πόδι είναι το έβδομο μέρος του άνδρα»
• «Από το πέλμα του ποδιού μέχρι κάτω από το γόνατο θα είναι το τέταρτο μέρος του άνδρα»
• «Από κάτω από το γόνατο μέχρι την αρχή των γεννητικών οργάνων θα είναι το τέταρτο μέρος του άνδρα»
• «Η απόσταση από το κάτω μέρος του πηγουνιού μέχρι τη μύτη και από τις ρίζες των μαλλιών μέχρι τα φρύδια είναι του προσώπου»

Καθώς είναι πολύ εύθραυστο για να εκτεθεί, το εν λόγω έργο σπάνια εκτίθεται. Ωστόσο, ακόμα κι αν είναι κρυμμένο, το σχέδιο παραμένει βασικό μέρος της συλλογής τους και, τελικά, ένα από τα σημαντικότερα έργα της Ιταλικης Αναγέννησης.