Η τραγωδία στο βαθυσκάφος Τιτάν και προαιώνια τάση της ανθρώπινης φύσης να αγνοεί το παντοδύναμο ένστικτο επιβίωσης
Από τον Άρη Τερζόπουλο
Όταν έγινε γνωστή η απώλεια επαφής με το βαθυσκάφος Τιτάν, που πραγματοποιούσε εκείνη την ώρα κατάδυση προς το ναυάγιο του Τιτανικού σε βάθος περίπου 3.800 μέτρων, η είδηση έκανε αμέσως τον γύρο του κόσμου. Τα νέα έγιναν ακόμη πιο εντυπωσιακά όταν έγινε γνωστό, ότι η κατάδυση δεν γινόταν για επιστημονικούς σκοπούς, αλλά ήταν μια εμπορική επιχείρηση, όπου οι επιβάτες πληρώνουν 250.000 δολάρια για μια περιήγηση 8 ωρών στο κουφάρι του Ατλαντικού και ότι ανάμεσα στους επιβάτες ήταν ένας Βρετανός δισεκατομμυριούχος και ένας Πακιστανός επίσης δισεκατομμυριούχος με τον 19χρονο γιο του, ένα διάσημος Γάλλος ωκεανογράφος και ένας εκπρόσωπος της εταιρείας που εκμεταλλευόταν το βαθυσκάφος.
Η πρώτη σκέψη που μου ήρθε στο μυαλό τότε, καθώς δεν γνωρίζαμε ότι το βαθυσκάφος είχε συντριβεί, ήταν το πόσο τρομακτική πρέπει να ήταν η κατάσταση μέσα στο βαθυσκάφος, με πέντε ανθρώπους παγιδευμένους μέσα σ’ ένα τόσο μικρό χώρο και καθώς θα αντιλαμβάνονταν το πόσο δύσκολη θα ήταν η διάσωση τους. Προσπάθησε να φανταστείς τον εαυτό σου, παγιδευμένο σ’ έναν χώρο τόσο μικρό, που οι επιβάτες μόνο καθιστοί μπορούσαν να είναι ο ένας δίπλα στον άλλον, να ξέρεις ότι δεν μπορείς να επικοινωνήσεις με τον έξω κόσμο γιατί από πάνω σου βρίσκεται ένας όγκος νερού 3.800 μέτρων όπου η πίεση που ασκείται είναι τόση σαν πάνω από το βαθυσκάφος βρισκόταν ο Πύργος του Άιφελ και ο χρόνος που σου απομένει είναι οι περίπου 96 ώρες που θα διαρκούσε ακόμη το οξυγόνο. Τρομακτικό !
Δεν μπορείς καν να ανοίξεις την πόρτα και να βγεις έξω, όπως έκαναν κάποιοι πάνω στην απελπισία τους, το 2001 στους Πύργους της Νέας Υόρκης, που έσπαγαν τα τζάμια και πηδούσαν στο κενό, προτιμώντας αυτόν τον θάνατο, παρά να περιμένουν να καούν ζωντανοί καθώς οι φλόγες τους πλησίαζαν.
Όπως μάθαμε εκείνες τις πρώτες ώρες, ο ένας από τους παγιδευμένους ήταν ο Βρετανός δισεκατομμυριούχος Χάμις Χάρτινγκ, που εκτός από την αγάπη για τις επιχειρήσεις και την οικογένεια του, είχε σαν σκοπό της ζωής του την αναζήτηση της παράτολμης περιπέτειας, σε συνθήκες που θα μπορούσαν να απειλήσουν την ζωή του. Είχε μάλιστα κάνει κάνει ρεκόρ, στον πιο γρήγορο γύρο του κόσμου με αεροπλάνο και σε μια προηγούμενη επίσης παράτολμη περιπέτεια είχε κατεβεί με ερευνητικό σκάφος και κάποιους επιστήμονες στο πιο βαθύ μέρος των ωκεανών σε βάθος κάπου 11,5 χιλιάδων μέτρων.
Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί κάποιος θα κατέβαινε σε τέτοιο βάθος για να δει το ναυάγιο του Τιτανικού από κοντά – μου κάνει περίεργο έτσι κι αλλιώς – αλλά “ευτυχώς” αν υπάρχει κάποιο “ευτυχώς” σε περίπτωση θανάτου, ούτε ο Χάρτνιγκ ούτε οι υπόλοιποι τέσσερεις συνεπιβατες πρόλαβαν να καταλάβουν τι συνέβη, καθώς η ολοκληρωτική καταστροφή συνέβη σε ελάχιστα χιλιοστά του δευτερολέπτου, δηλαδή λιγότερο χρόνο από ότι χρειάζονται οι νευρώνες του εγκεφάλου για να μεταδώσουν το σήμα στην συνείδηση μας ότι κάτι συμβαίνει. Πέρασαν από την ζωή στον θάνατο χωρίς να προλάβουν να καταλάβουν ότι πέθαναν. Προτιμότερο από το να περάσουν τρεις με τέσσερεις μέρες με την αγωνία του θανάτου και να πεθάνουν βασανιστικά από ασφυξία.
Πάντα μου προκαλούσαν περιέργεια οι άνθρωποι που βάζουν τον εαυτό τους σε συνθήκες επικίνδυνες για την ζωή τους χωρίς να υπάρχει λόγος, αλλά από δική τους επιλογή. Γιατί υπάρχουν και έχουν υπάρξει πάρα πολλοί περισσότεροι που μπαίνουν σε κίνδυνο ζωής εξ αιτίας κάποιων περιστάσεων, που δεν είχαν επιλογή. Όπως για παράδειγμα ο πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας, που ακόμη μαίνεται και όπου μερικές εκατοντάδες χιλιάδες νέα παιδιά, βρίσκονται ανά πάσα στιγμή αντιμέτωποι με τον θάνατο και βρίσκονται να τρέχουν σε κάποια πεδιάδα ή στα σπίτια κάποιας πόλης ή κάποιου χωριού.
Πολλές φορές από την έναρξη του πολέμου αναρωτήθηκα αν θα είχα το κουράγιο να βρεθώ με ένα όπλο στο χέρι, χωρίς να γνωρίζω αν την επόμενη στιγμή, θα έπεφτα πάνω σε μια σφαίρα που θα μου έκοβε τη ζωή. Την απάντηση σ’ αυτό την παίρνει κανείς μόνο αν βρεθεί σε παρόμοια συνθήκη. Σαν ιδέα πάντως δεν είναι από τις καλύτερες.
Η περίπτωση των ανθρώπων που κάνουν άκρως επικίνδυνα πράγματα για την ζωή τους, χωρίς να υπάρχει λόγος είναι διαφορετική.
Κάποτε πριν από πολλά χρόνια είχα βρεθεί σε ένα ιταλικό διάσημο κέντρο για χειμερινά σπορ. Δεν ξέρω σκι στο βουνό. Είχα επιχειρήσει εκείνες τις μέρες να μάθω και τελικά κατάφερα να κατέβω μια πίστα με μικρή κλίση από εκείνες που ονομάζουν “παιδικές”, αλλά στο τέλος καθώς δεν κάτάφερα να φρενάρω βρέθηκα σ’ έναν θάμνο.
Κάποια από τις επόμενες μέρες πήγαμε με το ατομικό τελεφερίκ σε κάποιο από τα κέντρα που ήταν ψηλά στο βουνό. Σε μια μεγάλη βεράντα βρίσκονταν οι προφανώς έμπειροι σκιέρ που αφού είχαν τελειώσει μια κατάβαση έκαναν ηλιοθεραπεία. Από την άλλη μεριά της βεράντας μπορούσα να δω μια από τις ψηλότερες κορυφές των Άλπεων. Για να δεις μέχρι την κορυφή έπρεπε να γύρεις το κεφάλι τελείως προς τα πίσω, τόσο ψηλά ήταν. Ζαλιζόσουν κοιτάζοντας προς τα πάνω. Όπως μου εξήγησαν σ’ αυτές τις πίστες εκεί πάνω πήγαιναν μόνο οι πολλοί έμπειροι και πέρα από το τολμηρό σκιέρ. Δεν φτάνει το ότι εκεί που υπήρχε χιόνι οι πίστες ήταν σχεδόν κάθετες, αλλά δίπλα από τις πίστες έχασκαν και τεράστιοι γκρεμοί. Με το παραμικρό λάθος μπορούσες να γίνεις ιπτάμενος Ολλανδός για να σκάσεις στο βάθος του γκρεμού 500 ή και περισσότερα μέτρα πιο κάτω. Πήρα τα κυάλια και τους κοίταζα, να κάνουν τα παράτολμα σλάλομ τους δίπλα στον γκρεμό. Μόνο μια απορία είχα : “μα πως το κάνουν”. Όπως έμαθα δεν ήταν και λίγοι αυτοί που είχαν σκοτωθεί σε τέτοιες διαδρομές. Αλλά αυτό δεν σταμάτησε τους υπόλοιπους.
Όταν ήμουν μικρότερος είχα διαβάσει διάφορα βιβλία με εξερευνητές και πρωτοπόρους. Τον Έντμουν Χίλαρυ που είχε ανέβει πρώτος στην ψηλότερη κορφή των Ιμαλαΐων, το Έβερεστ, ή τους εξερευνητές που προσπάθησαν να φτάσουν πρώτοι στον βόρειο ή στον νότιο πόλο.
Στις ιντερνετικές μέρες ανοίγοντας κανείς ένα κανάλι ντοκιμαντέρ στα Extrem Sports, μπορεί να δει κανείς ένα σωρό ανθρώπους που κάνουν απίστευτα πράγματα. Αυτούς που πηδάνε από ένα γκρεμό συνήθως, φορώντας εκείνες τις ειδικές στολές, που όταν ανοίγουν τα χέρια και τα πόδια, το ειδικής ποιότητας υλικό που φτιάχνει κάτι σαν φτερά ανάμεσα στα χέρια και στα πόδια τους επιτρέπει να ίπτανται – το όνομα του σπορ μου διαφεύγει αυτή τη στιγμή – και κάνουν κάτι απίστευτες πτήσεις, περνώντας δίπλα από βράχια ή κορυφές. Άλλους που κάνουν αναρρίχηση σε κάθετους βράχους ύψους εκατοντάδων μέτρων, χωρίς προστατευτικά σκοινιά. Και πολλά άλλα παρόμοια.
Τι ωθεί όλους αυτούς σε τέτοια παράτολμα εγχειρήματα, που βάζουν χωρίς λόγο τη ζωή τους σε κίνδυνο;
Η απάντηση είναι απλή όσο και περίπλοκη.
Ο άνθρωπος είναι το μόνο ον στον πλανήτη και πιθανόν και στο Σύμπαν καθώς ακόμη δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει αλλού ζωή, που έχει την συνείδηση του προσωπικού του θανάτου. Και οι κότες και τα σκυλιά και τα μυρμήγκια και κάθε τι που ζει σ’ αυτόν τον πλανήτη, κατέχεται κυρίαρχα από το ένστικτο της επιβίωσης. Γι’ αυτό και όλα τα έμβια κάνουν ότι μπορούν για να ξεφύγουν από τον θάνατο, αν αισθανθούν κάποιον κίνδυνο να πλησιάζει. Όμως μόνο ο άνθρωπος διαθέτει την συνείδηση του νομοτελειακού του θανάτου. Είμαστε το μόνο ον, που ξέρει ότι τώρα ζει, αλλά κάποια στιγμή οπωσδήποτε θα πεθάνει. Αυτό από μόνο του αποτελεί το κυρίαρχο δράμα της ανθρώπινης ύπαρξης και αποτελεί το βασικό φιλοσοφικό ερώτημα. Αυτή η νομοτέλεια του προσωπικού μας θανάτου, βρίσκεται κρυμμένη στο πιο βαθύ μας υποσυνείδητο, και γύρω από αυτόν τον φόβο του θανάτου διαμορφώνεται με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο η προσωπικότητα μας. Το ότι ζούμε την καθημερινή μας ζωή, κυνηγώντας τις δουλειές μας, τις σχέσεις μας, τα χόμπι και τις εμμονές, ξεχνώντας τον προσωπικό μας θάνατο που σε κάποιο σημείο μας παραμονεύει, είναι από μόνο του ένα θαύμα. Ευτυχώς είναι έτσι η φύση μας, που έχει βάλει δικλείδες ασφαλείας, που μας επιτρέπουν να όχι μόνο να παρασυρόμαστε από την καθημερινή μας ζωή, αλλά και να βιώνουμε συναισθήματα χαράς, ενθουσιασμού, ευτυχίας κλπ. Αν δεν υπήρχε αυτός ο μηχανισμός που μας προστατεύει από το πιο βαθύ μας ένστικτο θα ζούσαμε σε μια κατάσταση συνεχούς κατάθλιψης.
Όμως η Ζωή με “κεφαλαία” είναι ένα σύνολο μεγαλύτερο από εμάς και μια αυτοτελής οντότητα, που από ότι μπορούμε να διακρίνουμε μέχρι τώρα, κατάφερε μετά από εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης, να φτιάξει ένα ον, κατάλληλο για να χειριστεί τα δεδομένα αυτού του πλανήτη. Να έχει τα κατάλληλα χέρια, μάτια, πόδια σώμα, εγκέφαλο κλπ που να μπορεί όχι μόνο να κατανοήσει τα δεδομένα, αλλά και να τα χειριστεί. Αν δεν είχαμε δάχτυλα φερ’ ειπείν η ιστορία του ανθρώπου δεν θα είχε την εξέλιξη που είχε. Πως να βιδώσεις μια βίδα – κάτι απαραίτητο για την εξέλιξη του ανθρώπου -αν δεν έχεις δάχτυλα ;
Θα μου πείτε τι σχέση έχουν όλα αυτά με τους παράτολμους ανθρώπους, που βάζουν σε κίνδυνο τη ζωή τους χωρίς λόγο;
Για να καταλάβει κανείς αυτό πρέπει να καταλάβει την έννοια “Πρόνοια της Φύσης” ή της Ζωής.
Η Ζωή όπως είπαμε είναι μια οντότητα πολύ μεγαλύτερη από εμάς και το κάθε έμβιο όν στον πλανήτη, όπως και όλοι οι άνθρωποι, δεν είναι παρά απλώς ένα κύτταρο της και τίποτα άλλο. Μέσα στην Πρόνοια της Φύσης, υπάρχει η επίγνωση των κινδύνων που μπορεί να δημιουργηθούν και να απειλήσουν την ύπαρξη της ίδιας της ζωής.
Γι αυτό μέσα στο σύνολο των ανθρώπων που γεννιούνται η ίδια η Πρόνοια της Φύσης έχει καθορίσει ένα αναγκαίο μικρό ποσοστό – κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει ποιο είναι αυτό το ποσοστό – στους οποίους το ένστικτο της επιβίωσης είναι απλώς άτονο – όπως και σε ένα άλλο ποσοστό το ένστικτο της επιβίωσης είναι τόσο δυνατό που φοβούνται τα πάντα και ποτέ δεν θα έκαναν οτιδήποτε παράτολμο. Υπάρχει και ένα άλλο ποσοστό που το ένστικτο της επιβίωσης λειτουργεί περισσότερο ή λιγότερο ανάλογα με τις συνθήκες. Είναι εκείνοι που θα έκαναν μια πράξη αυτοθυσίας για να σώσουν κάποιον ή κάποιους χωρίς να ξέρουν και οι ίδιοι γιατί.
Παράτολμοι άνθρωποι υπήρχαν και θα υπάρχουν πάντα. Όπως και δειλοί, γιατί κι αυτοί είναι χρήσιμοι σε κάποιες περιπτώσεις. Οι περισσότεροι δεν ξέρουμε που ακριβώς ανήκουμε και άλλες φορές μπορεί να κάνουμε πράξεις γενναιότητες και σε μια άλλη συνθήκη να παγώσουμε από το φόβο μας.
Θα υπάρχουν πάντα παράτολμοι άνθρωποι που κάνουν πράγματα, επικίνδυνα για της ζωής τους. Γι’ αυτό άλλοι προτιμούν να καταταγούν στις ειδικές δυνάμεις και άλλοι αν χρειάζεται να στρατευτούν εύχονται με θέση γραφείου. Άλλοι πάλι που μπορεί να τους θεωρούσαμε και δειλούς, να μπουν μπροστά και να δώσουν την ζωή τους για να σώσουν το παιδί ή την οικογένεια τους ή ακόμη και κάποιους άγνωστους.
Όπως δεν ξέρουμε γιατί ακριβώς γεννηθήκαμε με αυτό το ύψος και μ’ αυτά τα μάτια, πέρα από όσα καθορίστηκαν από τα γονίδια των γονέων μας, ή που θα μας φέρει η ζωή μας, έτσι δεν γνωρίζουμε και τι καθόρισε η Πρόνοια της Φύσης για τον καθένα μας προσωπικά
Όπως έλεγε κι ο Αϊνστάιν : “΄΄Ολα είναι σχετικά”…
