Οι φωτογραφίες, τα βίντεο και οι ταινίες της Shirin Neshat είναι φορτισμένες με ισχυρές εικόνες που εξερευνούν την ταυτότητα και ευαισθητοποιούν.
H Shirin Neshat είναι μια σύγχρονη Ιρανή εικαστικός- γνωστή για τη δουλειά της στη φωτογραφία, το βίντεο και τον κινηματογράφο, που εξερευνά τη σχέση μεταξύ των γυναικών και των θρησκευτικών και πολιτιστικών συστημάτων αξιών του Ισλάμ. Έχει πει ότι ελπίζει οι θεατές του έργου της «να πάρουν μαζί τους όχι κάποια βαριά πολιτική δήλωση, αλλά κάτι που τους αγγίζει πραγματικά στο πιο συναισθηματικό επίπεδο».
H Νeshat συνεχίζει να ξεπερνά τα γεωγραφικά και πολιτιστικά όρια με τα έργα τέχνης. Σχηματισμένα με αυτοστοχασμό μετά την εμπειρία του εκτοπισμού και της εξορίας, τα έργα της αμφισβητούν το status quo εξερευνώντας αμφιλεγόμενα θέματα όπως το φύλο και η μετανάστευση. Έχει εμβαθύνει για σχεδόν τρεις δεκαετίες στις πολιτιστικές και πολιτικές συγκρούσεις που προέκυψαν από τη σύγκρουση της ανατολικής παράδοσης και της δυτικής νεωτερικότητας χρησιμοποιώντας μια ποικιλία καλλιτεχνικών μέσων, τη δύναμη της ποίησης και την αισθητική της αμείωτης ομορφιάς.
Shirin Neshat στο στούντιο της
Το ξεκίνημα μιας ιδιαίτερης εικαστικού καλλιτέχνιδος
Η Shirin Neshat γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου 1957 στο Qazvin του Ιράν σε μια σύγχρονη οικογένεια που έδωσε προτεραιότητα στην πρόσβασή της στη δυτική και ιρανική πολιτιστική ιστορία. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, το πολιτικό κλίμα του Ιράν γινόταν ολοένα και πιο εχθρικό, με αποτέλεσμα την αναχώρηση της Neshat το 1975 στις ΗΠΑ, όπου εγγράφηκε στο UC Berkeley (πριν από την Ιρανική Επανάσταση το 1979), για να μείνει αργότερα μόνιμα στη Νέα Υόρκη.
Καθώς μεγάλωνε, το Ιράν βρισκόταν υπό την ηγεσία του Σάχη, ο οποίος ευνόησε την απελευθέρωση της κοινωνικής συμπεριφοράς και των οικονομικών εξελίξεων σύμφωνα με τις δυτικές παραδόσεις. Το 1979, το Ιράν γνώρισε έναν έντονο μετασχηματισμό όταν ξεπήδησε η Ιρανική Επανάσταση και καθαίρεσε τον Σάχη. Οι επαναστάτες επανίδρυσαν μια συντηρητική θρησκευτική κυβέρνηση, ανατρέποντας πρωτοβουλίες σύμφωνα με τις δυτικές ιδέες και την επέκταση των δικαιωμάτων των γυναικών. Ως αποτέλεσμα, ένα νέο φονταμενταλιστικό καθεστώς με επικεφαλής τον Ayatollah Khomeini επανέλαβε τον έλεγχο της δημόσιας και ιδιωτικής συμπεριφοράς.
Το 1990, μετά από δώδεκα χρόνια απουσίας, η Shirin Neshat επέστρεψε στο Ιράν. Έκπληκτη αφού είδε το μέγεθος της μεταμόρφωσης που είχε υποστεί η χώρα της, βίωσε μια παρατεταμένη κατάσταση κενού προς τη δική της πολιτιστική ταυτότητα. Αυτή η τραυματική ανάμνηση βοήθησε τη Neshat να ξεκινήσει ένα καλλιτεχνικό ταξίδι ζωής θέτοντας ζητήματα πολιτικής καταπίεσης και θρησκευτικής ζέσης ώστε να κατανοήσει τις αλλαγές στην ιρανική εθνική ταυτότητα και τις ιδιαίτερες επιπτώσεις της στις γυναίκες.
Rebellious Silence, από Women of Allah από τη Shirin Neshat, 1994(αριστερά); Faceless, από τη Women of Allah της Shirin Neshat, 1994 (δεξιά)
Γυναίκες του Αλλάχ
Θεωρούμενο το πρώτο ώριμο σύνολο έργων της Shirin Neshat, το Women of Allah έχει θεωρηθεί αμφιλεγόμενο λόγω της ασάφειάς του και της αποφυγής μιας ξεχωριστής πολιτικής στάσης.
Τα έργα αυτά εξερευνούν την ιδέα του μαρτυρίου και την ιδεολογία των Ιρανών γυναικών κατά τη διάρκεια της επανάστασης. Κάθε φωτογραφία απεικονίζει ένα γυναικείο πορτρέτο με στρώματα φαρσί καλλιγραφίας, που αντιπαρατίθενται με την πάντα παρούσα εικόνα ενός όπλου και του πέπλου.
Η καλλιτέχνιδα αμφισβητεί τα δυτικά στερεότυπα για την ανατολική μουσουλμάνα ως αδύναμη και υποδεέστερη, παρουσιάζοντάς μας αντίθετα την εικόνα ενεργών γυναικείων μορφών γεμάτης ανθεκτικότητα και αποφασιστικότητα.
Speechless, από τη Women of Allah – Shirin Neshat, 1996
Η λογοτεχνία και η ποίηση είναι ενσωματωμένες στην ιρανική ταυτότητα ως μορφή ιδεολογικής έκφρασης και απελευθέρωσης. Η καλλιτέχνιδα επανέρχεται συχνά σε κείμενα Ιρανών συγγραφέων, ορισμένων φεμινιστικού χαρακτήρα. Ωστόσο, το Speechless and Rebellious Silence απεικονίζει ένα ποίημα της Tahereh Saffarzadeh, μιας ποιήτριας που γράφει για τις υποκείμενες αξίες του μαρτυρίου.
Allegiance with Wakefulness, από τη Women of Allah από τη Shirin Neshat, 1994
Η ποίηση είναι η γλώσσα της Shirin Neshat.. Κάθε γραμμή ενσαρκώνει την αποτυχία της διαπολιτισμικής επικοινωνίας, καθώς οι επιγραφές παραμένουν δυσανάγνωστες στο περισσότερο δυτικό κοινό. Μπορεί να θαυμάζουμε την ομορφιά και τη ρευστότητα του χειρογράφου, αλλά τελικά δεν θα το αναγνωρίσουμε ως ποίηση ή θα καταλάβουμε τη σημασία του, με αποτέλεσμα μια αναπόφευκτη ψυχολογική απόσταση μεταξύ του κοινού και των φωτογραφιζόμενων θεμάτων.
Way In Way Out, από τη Women of Allah από τη Shirin Neshat, 1994
Το Way In Way Out μπορεί να ερμηνευθεί ως μια προσπάθεια της καλλιτέχνιδας να συμφιλιώσει τις ιδέες της σχετικά με το πέπλο ως σύμβολο ελευθερίας και καταστολής. Αναγνωρισμένο από τη δυτική κουλτούρα ως ένδειξη της καταπίεσης των γυναικών από το Ισλάμ, το πέπλο έχει επίσης ανακτηθεί από πολλές μουσουλμάνες που δεν ταυτίζονται με τα αμερικανικά και ευρωπαϊκά κινήματα απελευθέρωσης γυναικών, διασώζοντάς το ως καταφατικό σύμβολο της θρησκευτικής και ηθικής τους ταυτότητας.
Χωρίς τίτλο, από τη Women of Allah από τη Shirin Neshat, 1996
The Book Of Kings Series (2012)
Άποψη εγκατάστασης του The Book of Kings της Shirin Neshat, 2012
H Neshat λέει συχνά ότι για εκείνη, η φωτογραφία ήταν πάντα το πορτρέτο. Το The Book of Kings είναι ένα βιβλίο προσώπων που απεικονίζει 56 ασπρόμαυρες συνθέσεις και μια εγκατάσταση βίντεο εμπνευσμένη από τους νεαρούς ακτιβιστές που συμμετείχαν στο Πράσινο κίνημακαι τις αναταραχές της Δυτικής Άνοιξης. Κάθε φωτογραφία απεικονίζει ένα σχεδόν ψυχολογικό πορτρέτο που κοιτάζει πίσω στην ιστορία για να δημιουργήσει οπτικές αλληγορίες με τη σύγχρονη πολιτική.
Η καλλιτέχνιδα στο ατελιέ της, ζωγραφίζει στο Roja από The Book of Kings σειρά, 2012
Παρακινούμενη από αυτά τα κινήματα που εμφανίστηκαν σε όλη τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική την άνοιξη του 2011 ως απάντηση στα καταπιεστικά καθεστώτα, η Neshat αποφάσισε να εξερευνήσει τις δομές εξουσίας στη σύγχρονη κοινωνία. Ο τίτλος της σειράς προέρχεται από το Ιρανικό ιστορικό ποίημα του 11ου αιώνα Shahnameh του Ferdowsi, το οποίο ο Neshat χρησιμοποίησε ως έμπνευση για να συνεχίσει την οπτική αφήγηση της ιστορίας του Ιράν.
Divine Rebellion, από The Book of Kings της Shirin Neshat, 2012
Κάθε πορτρέτο λειτουργεί ως ανάμνηση για να τιμήσει τις άγνωστες ταυτότητες νεαρών γυναικών και ανδρών που θυσίασαν τη ζωή τους για την πολιτική ελευθερία κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων υπέρ της δημοκρατίας στον αραβικό κόσμο.
Το στούντιο της Shirin Neshat στην προετοιμασία της The Book of Kings σειράς, 2012
Η φωτογραφική σειρά είναι οργανωμένη σε τρεις βασικές ομάδες: Οι κακοί, Οι πατριώτες, Τα πλήθη.
Το κείμενο στις φωτογραφίες αποκαλύπτει τη σύγχρονη ιρανική ποίηση σε συνδυασμό με επιστολές που στέλνουν Ιρανοί κρατούμενοι. Κάθε καρέ εμφανίζει το θέμα του να στέκεται ξεχωριστά με ένα συγκρουσιακό βλέμμα, αλλά τοποθετημένο το ένα δίπλα στο άλλο για να αντιληφθεί την ενότητά τους κατά τη διάρκεια των ταραχών.
Οι κακοί απεικονίζονται ως ηλικιωμένοι άνδρες με μυθικές εικόνες με τατουάζ στο δέρμα τους. Τα τατουάζ ζωγράφισε με το χέρι η Shirin Neshat στο σώμα τους με κόκκινες αιμορραγίες ως σύμβολο αιματοχυσίας. Οι πατριώτες κρατούν τα χέρια τους πάνω από την καρδιά τους. Τα πρόσωπά τους μιλούν για περηφάνια, θάρρος και οργή. Οι λέξεις ενισχύουν την παρουσία τους με μεγάλα καλλιγραφικά μηνύματα σαν να απαιτούν να τους ακούσουν. Τα πρόσωπα των μαζών δονούνται από έντονα συναισθήματα: πεποιθήσεις και αμφιβολίες, θάρρος και φόβος, ελπίδα και παραίτηση.
Το σπίτι μας καίγεται (2013)
Wafaa, Ghada, Mona, Mahmoud, Nady, and Ahmed, από Our House is on Fire από τη Shirin Neshat,
Οι κραυγές και η καταστροφή είναι οι συνέπειες του πολέμου. Αυτά τα συναισθήματα αντηχούν στο “Το σπίτι μας καίγεται”–που ερμηνεύεται από την Neshat ως το τελευταίο κεφάλαιο του The Book of Kings. Ονομάστηκαν από το ποίημα του Mehdi Akhava, αυτές οι συνθέσεις εξερευνούν τις επιπτώσεις της κοινωνικής και πολιτικής σύγκρουσης σε προσωπικό και εθνικό επίπεδο μέσα από παγκόσμιες εμπειρίες απώλειας και πένθους.
Hossein, from Our House is on Fire από τη Shirin Neshat, 2013
Δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στην Αίγυπτο, η σειρά μιλά για συλλογική θλίψη. Η Shirin Neshat ζήτησε από τους μεγαλύτερους να καθίσουν μπροστά στην κάμερά της για να πουν την ιστορία τους. Μερικοί από αυτούς ήταν γονείς νεαρών ακτιβιστών που συμμετείχαν στις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης.
Ως αναμνηστικά από περασμένες ζωές, η σειρά ποικίλλει σε εικόνες από επίσημα ηλικιωμένα πορτρέτα έως πόδια με ετικέτα ταυτότητας που αναδύονται από σκηνές νεκροτομείου. Μια εικαστική αλληγορία που αναδεικνύει την ειρωνική μοίρα μιας γενιάς γονιών που θρηνούν για το θάνατο των παιδιών τους.
Είναι οι ιστορίες τους όπως είπε ο καθένας στην Neshat. Αλλάζουν τις εκφράσεις του προσώπου τους με τη γήρανση που προέρχεται μόνο από τη ζωή σε μια κατάσταση μόνιμης επανάστασης.
Η Neshat έγραψε στο δέρμα κάθε ατόμου στα περσικά, όχι στα αραβικά, για να απεικονίσει τον πόνο ως μια παγκόσμια εμπειρία και να συμμετάσχει σε διαπολιτισμικό διάλογο ανάμεσα σε διαφορετικές χώρες σε σύγκρουση.
Γη των ονείρων (2019)
Still from Land of Dreams by Shirin Neshat, 2019
Το 2019, η Shirin Neshat αντιμετώπισε μια διαφορετική πρόκληση. Δεν είχε επιστρέψει στο Λος Άντζελες από την αποφοίτησή της λόγω αναμνήσεων ρατσισμού. Τώρα, επρόκειτο να χαιρετήσει ξανά τον ήλιο και να καλωσορίσει την πιο αναμενόμενη και μεγαλύτερη μέχρι σήμερα αναδρομική έκθεσή της Land of Dreams (γη των ονείρων).
Η Shirin Neshat παρουσίασε πάνω από 60 φωτογραφίες και 3 βίντεο που απεικονίζουν το πρόσωπο της σύγχρονης Αμερικής. Ξεφεύγοντας από τα στερεότυπα και τα κλισέ, επισκέφτηκε ξανά τη φωτογραφία μετά από χρόνια ταινιών για να μας προσφέρει μια αφιλτράριστη πανοραμική άποψη του αμερικανικού λαού.
Η Neshat επαναπροσδιορίζει το Αμερικανικό Όνειρο εν μέσω μιας από τις πιο πολωμένες και κοινωνικοπολιτικές αναταράξεις εποχές στις ΗΠΑ, αφηγούμενη οπτικά μια ιστορία αναπαράστασης και διαφορετικότητας.
Αυτή είναι η πρώτη φορά που η εικαστική καλλιτέχνης αποχωρεί από τα ανατολικά θέματα. «Μετά την κυβέρνηση Trump, ήταν η πρώτη φορά που ένιωσα ότι η ελευθερία μου σε αυτή τη χώρα τέθηκε σε κίνδυνο. Χρειαζόμουν πραγματικά να κάνω ένα έργο που να εξέφραζε την οπτική των μεταναστών στην Αμερική ». Το αποτέλεσμα είναι η Land of Dreams, η πρώτη σειρά της Neshat που γυρίστηκε πλήρως στις ΗΠΑ και μια άμεση κριτική της αμερικανικής κουλτούρας από τη σκοπιά ενός Ιρανού μετανάστη.
Simin, from Land of Dreams by Shirin Neshat, 2019
Η Shirin Neshat στην έκθεσή της Land of Dreams
Η Shirin Neshat είναι η Simin, και μετά από 46 χρόνια στις ΗΠΑ, αυτή τη φορά είναι έτοιμη να πει την ιστορία της, να αποκαλύψει την πραγματικότητα που έζησε τότε ως Ιρανή μετανάστρια και να μιλήσει για τις απειλές που αναγνωρίζει σήμερα ως Αμερικανίδα.
