Η Γιαπωνέζα σχεδιάστρια μόδας Hanae Mori, με το παρατσούκλι «Madame Butterfly» για τα φτερωτά της μοτίβα έφυγε από τη ζωή στις 11 Αυγούστου του 2022.
«Η μόδα είναι κάτι που σε ωθεί, σου δίνει κουράγιο να ανοίξεις τα φτερά σου και σου επιτρέπει να έχεις περιπέτειες» Hanae Mori
Η δημιουργικότητα της περιγράφεται καλύτερα με μια λέξη: «θηλυκότητα». Στην περίπτωσή της, όμως, η λέξη δεν σημαίνει «κοριτσίστικες κορδέλες-δαντέλες-λουλούδια», αλλά κάτι πολύ πιο λεπτό και πολύπλοκο. Η Hanae Mori είχε μια τέλεια εκλεπτυσμένη αίσθηση του χρώματος. Κανένας άλλος δεν είχε μια τόσο εξαίσια χρωματική παλέτα όσο εκείνη. Είχε μια άλλη ακόμα πιο σπάνια ιδιότητα: την ικανότητα να δουλεύει με σχέδια. Γι’αυτόν τον λόγο οι πεταλούδες και τα λουλούδια της έγιναν τόσο διάσημα. Θα μπορούσε να δημιουργήσει κομμάτια που θα αναδεικνύουν και θα κρύβουν ταυτόχρονα. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1990, έφτιαχνε τα ωραιότερα μεταξωτά φορέματα στον κόσμο, ελαφριά, εξαιρετικά εκλεκτά, με ελάχιστα διακοσμητικά στοιχεία, αλλά με μεγαλοπρεπή και όμορφα μοτίβα print.
Η γυναίκα που το 1956 έφτιαχνε κοστούμια για το «Early Spring», μια ταινία που σκηνοθέτησε ο εξέχων Ιάπωνας σκηνοθέτης Yasujirō Ozu, ενώ ήταν ήδη διάσημη σχεδιάστρια με κατάστημα στην Ginza και πελατεία που αποτελείτο από τις πλουσιότερες συζύγους της αστικής τάξης του Τόκιο. Έζησε στην Ιαπωνία, είχε δικό της ταμείο που υποστηρίζει νέους σχεδιαστές και τεχνίτες και οι μπουτίκ της στο Τόκιο εξακολουθούν να λειτουργούν.
Τα πρώτα χρόνια
Η Hanae Mori γεννήθηκε στην επαρχιακή Ιαπωνία το 1926. Ο πατέρας της ήταν χειρουργός και η μητέρα της ήταν νοικοκυρά όπως συνηθιζόταν στη μεσαία τάξη εκείνης της εποχής τόσο στην Ιαπωνία όσο και αλλού. Η Hanae θυμάται το πάθος της μητέρας της για το ντύσιμο και πώς η μητέρα της παρήγγειλε σε κατάλογο ρούχα από το Τόκιο και την Οσάκα. Η ίδια ασχολήθηκε πιο βαθιά με τη μόδα μετά τον πόλεμο κατά την περίοδο της κατοχής, όταν είδε πώς ντύνονταν οι σύζυγοι των Αμερικανών αξιωματικών και πώς τους έφτιαχναν τα φορέματα. Την εντυπωσίασε η διαφορά μεταξύ των δύο εννοιών της μόδας: τα ιαπωνικά ρούχα ήταν επίπεδα και δισδιάστατα, ενώ τα δυτικά ρούχα ήταν φαρδιά και τρισδιάστατα. Το 1947 αποφοίτησε από το Χριστιανικό Πανεπιστήμιο Γυναικών του Τόκιο με κατεύθυνση στην Ιαπωνική λογοτεχνία και μετά παντρεύτηκε και μπήκε σε σχολή ραπτικής μέσα σε λίγα χρόνια. Τελείωσε το σχολείο τον Απρίλιο του 1951 και τον Μάιο του ίδιου έτους δημιούργησε το δικό της στούντιο ραπτικής, πριν γεννήσει τον πρώτο της γιο – πριν τον Ιούνιο.
Early Spring, 1956.
Η γέννηση ενός θρύλου της μόδας
Έτσι ξεκίνησε ο θρύλος της Hanae Mori. Στη μεταπολεμική ιαπωνική κουλτούρα, μια νεαρή παντρεμένη γυναίκα από μια εύπορη οικογένεια που επέλεξε να κάνει καριέρα ήταν κάτι όχι μόνο κάτι το ασυνήθιστο αλλά και ιδιαίτερα προκλητικό. Ο σύζυγός της Ken Mori παραβίασε επίσης τα στερεότυπα φύλου της εποχής του. Αντί να απαιτεί από τη σύζυγό του να τον περιμένει με τις παντόφλες και το δείπνο του όταν επέστρεφε εκείνος από το γραφείο, εκείνος την υποστήριξε ενεργά. Διαχειρίστηκε την οικονομική πλευρά της εταιρείας της και αργότερα θα γινόταν διευθύνων σύμβουλός της. Χάρη στη συνεχή υποστήριξή του και τις διαχειριστικές του ικανότητες , η εταιρεία εξελίχθηκε από τις απαρχές της ως ένα μικρό στούντιο ραπτικής στο Τόκιο σε μια μπουτίκ στην Ginza, μια από τις πιο ακριβές συνοικίες του Τόκιο. Τελικά έγινε μια διεθνής μάρκα πολυτελείας.
Vogue, 1972.
Στη δεκαετία του 1950, η Hanae πήγε στο Παρίσι όχι ως υποψήφια για να ανταγωνιστεί τον τίτλο του couturier, αλλά ως πελάτισσα των γαλλικών οίκων μόδας. Θυμάται πώς επισκέφτηκε τον Hubert de Givenchy, τον Marc Bohan του Dior, τον Pierre Cardin και την Coco Chanel για να παραγγείλει φορέματα και κοστούμια.
Παρακολούθησε πώς δούλευαν με ύφασμα, πώς έφτιαχναν τα εξαρτήματά τους, πώς απεικόνιζαν την εικόνα των πελατών τους και προσπαθούσαν να καλύψουν τις ανάγκες των πελατών τους. Έκανε μια παρατήρηση ότι στα μάτια όλων αυτών των μεγάλων couturier, ο τρόπος που ντυνόντουσαν οι γυναίκες έπρεπε να αντικατοπτρίζει την κοινωνική θέση των ανδρών τους. Μόνη εξαίρεση αποτελούσε η Coco Chanel, που δεν την ένοιαζε ποιος ήταν ο σύντροφος του πελάτη της ή αν είχε όντως σύντροφο και ενδιαφερόταν οι ίδιες τις γυναίκες να αισθάνονται ασφαλείς και ελεύθερες ταυτόχρονα μέσα στα ρούχα τους. Αυτές οι παρατηρήσεις ήταν απαραίτητες για τη μελλοντική καριέρα της Hanae Mori.
Έφυγε από το Παρίσι για να αρχίσει να κατακτά τη Δύση από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, από την Αμερική. Το 1965 κανόνισε την πρώτη της επίδειξη μόδας στη Νέα Υόρκη, και τα ρούχα της κυκλοφόρησαν στο Neiman Marcus. Η υπογραφή της, πεταλούδες σε φόρεμα κιμονό, έκανε την πρώτη της εμφάνιση στην αμερικανική Vogue και το 1969 μαζί με τη Shiseido λάνσαρε τα αρώματα Hanae Mori που αναφέρονται επίσης στη Vogue. Το 1970 ξεκίνησε την πρώτη της αμερικανική μπουτίκ στο ξενοδοχείο Waldorf Astoria της Νέας Υόρκης.
Το επόμενο βήμα της στο δρόμο για το Παρίσι ήταν το Μονακό, όπου το 1975 παρουσίασε τη συλλογή της παρουσία της πριγκίπισσας Grace, της μελλοντικής πιστής πελάτισσάς της. Επισκέφτηκε ξανά το Παρίσι το 1977, αλλά όχι πλέον ως πλούσια Γιαπωνέζα πελάτισσα, αλλά ως καθιερωμένη και διάσημη σχεδιάστρια μόδας. Άνοιξε τον δικό της οίκο μόδας στην πιο ελκυστική διεύθυνση, την Avenue Montaigne,
Το Παρίσι ξέσπασε με ένα κύμα ιαπωνικής πρωτοπορίας: το 1981 φιλοξένησε το ντεμπούτο του Yohji Yamamoto, την ίδια χρονιά που ο Rei Kawakubo άνοιξε το Comme des Garcons του. Αυτοί οι ακραίοι σχεδιαστές αποδόμησης προσέγγισαν το Παρίσι με το ιαπωνικό στυλ που ήταν εντελώς διαφορετικό από την ευρωπαϊκή άποψη για τα ρούχα και το ανθρώπινο σώμα που τα φοράει. Τους άρεσε να δουλεύουν με τα στοιχεία της παραδοσιακής ιαπωνικής φορεσιάς: κιμονό, γέτα, όμπι, γιουκάτα, δίνοντας έμφαση στην ασεξουαλικότητα και το ανδρόγυνο. Η Hanae Mori χρησιμοποίησε επίσης το παραδοσιακό ιαπωνικό στυλ ως έμπνευση, αλλά με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο. Πήρε τα παραδοσιακά ιαπωνικά υφάσματα, τις κλασικές στάμπες των μεταξωτών κιμονό, και έγινε η βασίλισσα των λουλουδιών και των πεταλούδων. Αυτά τα θηλυκά σύμβολα έγιναν το σήμα κατατεθέν της εμφανίζοντάς τiς σε οτιδήποτε, από μαντήλια μέχρι κουτιά αρωμάτων. Δεν υπήρχε τίποτα ριζοσπαστικό ή avant-garde σε αυτό, απλώς ήταν πολύ απαλά, εκλεκτά και αρκετά συντηρητικά πράγματα εξαιρετικής ομορφιάς. Έτσι ξεχώρισε από έναν ακόμη Ιάπωνα στο Παρίσι, τον Kenzo Takada, ο οποίος σχεδίαζε φωτεινά, ζωηρά και απόλυτα ευρωπαϊκά ρούχα χωρίς καμία ένδειξη avant-garde ή επαναστατικού στυλ.
Η Hanae Mori κέρδισε την επίσημη αναγνώριση της ιαπωνικής κυβέρνησης, η οποία της απένειμε το μετάλλιο τιμής το 1988 για τη συμβολή της στην τέχνη. Το 2002, της απονεμήθηκε το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής, το πιο διάσημο της Γαλλίας, με το βαθμό του αξιωματικού. Η πρωτοπόρα σχεδιάστρια αποσύρθηκε το 2004, αφήνοντας στις επόμενες γενιές σχεδιαστών μια σημαντική παρακαταθήκη.
