Ο Basquiat έφυγε από τη ζωή 35 χρόνια πριν, στις 12 Αυγούστου του 1988. Εθισμένος στην ηρωίνη και ίσως απογοητευμένος από τη φήμη και την περιουσία του, πέθανε τραγικά στο στούντιο τέχνης του Great Jones Street.
O Basquiat ήταν ένας καλλιτέχνης με ιδιαιτερότητες στην τέχνη του καθώς δέχθηκε επιρροές από παντού. Από τον εξπρεσιονισμό μέχρι την υψηλή κουλτούρα της jazz.
Τα πρώτα χρόνια
Γεννημένος στις 22 Δεκεμβρίου 1960, ο Basquiat ήταν από το Μπρούκλιν και μεγάλωσε σε ένα πολυπολιτισμικό νοικοκυριό. Ο πατέρας του Gerard γεννήθηκε στο Port Au Prince της Αϊτής και η μητέρα του Matilde γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη αλλά ήταν Πουερτορικάνα.
Ο Basquiat μιλούσε αγγλικά, ισπανικά και γαλλικά και το υπόβαθρό του θα αποδεικνυόταν ότι επηρέαζε μεγάλο μέρος της δουλειάς και της ζωής του.
Ενώ έπαιζε στους δρόμους του Μπρούκλιν, ο Basquiat χτυπήθηκε από ένα αυτοκίνητο σε ηλικία οκτώ ετών. Υπέστη πολλά εσωτερικά τραύματα και βρέθηκε στο κρεβάτι του νοσοκομείου για να αναρρώσει.
Σε μια προσπάθεια να του φτιάξει τη διάθεση, η μητέρα του Basquiat του αγόρασε το ιατρικό εγχειρίδιο Gray`s Anatomy, το οποίο περιγράφει λεπτομερώς τα ανατομικά σχέδια. Το βιβλίο αποδείχθηκε ότι είχε ιδιαίτερη επιρροή στο νεαρό αγόρι και ονόμασε το industrial art noise συγκρότημα Grey.
Ο Basquiat με το συγκρότημα του Grey
Στα 17 του χρόνια ο Basquiat παράτησε το γυμνάσιο. Ως απάντηση σε μια τέτοια απόφαση, ο πατέρας του τον έδιωξε από το σπίτι, κατά τη διάρκεια της οποίας ζούσε με φίλους και μπλεκότα συχνά σε καυγάδες στους δρόμους.
Πουλούσε φούτερ και καρτ ποστάλ που ζωγράφιζε και ζούσε λόγω έλλεψης χρημάτων με μια δίαιτα με φτηνό κόκκινο κρασί και Cheetos.
Η ζωή του στους δρόμους σίγουρα επηρέασε το ενδιαφέρον του για το γκράφιτι. Κέρδισε για πρώτη φορά την προσοχή του κοινού για το γκράφιτι του «SAMO» -που δημιουργήθηκε από τον Basquiat και τον φίλο του από το γυμνάσιο, Al Diaz.
Το “SAMO” εμφανίστηκε σε όλο το Μπρούκλιν και το Κάτω Μανχάταν από το 1977 έως το 1980 και οι καλλιτέχνες σημείωσαν το τέλος της εποχής του, όταν το 1980 άρχισαν να εμφανίζονται ετικέτες που δήλωναν “Το SAMO είναι νεκρό” σε κτίρια στην περιοχή.
Η πρώτη έκθεση του Basquiat ήταν στο DIY Times Square Show του 1980.
Ο Basquiat ενδιαφερόταν πάντα για τα μουσεία τέχνης και τις εκθέσεις τους και έγινε μέλος του Μουσείου του Μπρούκλιν.
Η πρώτη του έκθεση στο DIY Times Square Show βοήθησε τον Basquiat να αποκτήσει δυναμική. Κρατημένο σε ένα εγκαταλελειμμένο σαλόνι μασάζ στην 7η Λεωφόρο, το έργο του παρουσιάστηκε δίπλα σε καλλιτέχνες όπως ο Keith Haring, η Kiki Smith, η Jenny Holzer και ο Kenny Scharf.
Δύο χρόνια αργότερα, έγινε ο νεότερος καλλιτέχνης που παρουσίασε τη δουλειά του στην Documenta στο Κάσελ της Γερμανίας, όπου οι πίνακές του έγιναν δεκτοί με εκτίμηση. Την ίδια χρονιά μπήκε στη γκαλερί Annina Nosei όπου παρήγαγε το πρώτο του αμερικανικό one-man show.
Η δόξα
Ο Basquiat βγήκε στην καλλιτεχνική σκηνή στα τέλη του 1981 και κυριολεκτικά προωθήθηκε από κανέναν σε νούμερο ένα καλλιτέχνη της στιγμής. Σε μια εποχή όπου υπήρξε μια μαζική απόρριψη του μινιμαλισμού και μια μεγάλη επιστροφή στη ζωγραφική.
Πρότυπά του ο Jackson Pollock, ο Willem de Kooning, ο Cy Twombly και ο Franz Kline. Το δικό του όμως έργο είναι εντελώς πρωτότυπο κι αποτελεί μέρος μιας εκπληκτικής ομάδας εικόνων που προέρχονται από τη δουλειά του στη Μόντενα της Ιταλίας.
Αν κοιτάξουμε σε όλη την καριέρα του Basquiat, η φιγούρα του θανάτου είναι ιδιαίτερα παρούσα. Αυτό βγαίνει επίσης από τις εμπειρίες της καθημερινής του ζωής, όπου δοκιμάζει που μπορούν να φτάσουν τα όριά του και πιο συγκεκριμένα με τα ναρκωτικά και με έναν τρόπο ζωής που τελείωσε με έναν πολύ πρόωρο θάνατο στα 27 του χρόνια από υπερβολική δόση ηρωίνης.
Το 1982 ήταν μια χρονιά καθοριστική για τον Basquiat καθώς τον είδε να συνεχίζει τη μετεωρική άνοδό του στον κόσμο της τέχνης της Νέας Υόρκης όταν βραβεύτηκε με την πρώτη του ατομική έκθεση στην γκαλερί της Annina Nosei. Έκανε επίσης ένα σημαντικό ταξίδι στο Λος Άντζελες, όπου γνώρισε —και αποδείχθηκε μεγάλη επιτυχία — σημαντικούς συλλέκτες όπως οι Eli and Edythe Broad, Douglas S. Cramer και Stephane Janssen. Ήταν επίσης ο νεότερος από τους 176 καλλιτέχνες που προσκλήθηκαν να συμμετάσχουν στην Documenta 7 στη Γερμανία, όπου η εκφραστική φύση των λυρικών γραμμών συγκρίθηκε με αυτή του άλλου κορυφαίου σχεδιαστή της μεταπολεμικής περιόδου, του Cy Twombly. Αυτή η σύγκριση με τον Twombly πρέπει να ήταν ιδιαίτερα ικανοποιητική για τον Basquiat, καθώς ήταν ο μόνος καλλιτέχνης που ο Basquiat αναγνώρισε δημόσια ότι είχε επιρροή στην καριέρα του. Ένα από τα λίγα έργα τέχνης που ο Basquiat ανέφερε ποτέ ως επιρροή ήταν το Apollo and the Artist (1975) του Twombly, και ο αντίκτυπός του είναι εμφανής σε πολυάριθμα άλλα δημιουργήματά του.
Ο Basquiat ήταν ένας φανταστικός σχεδιαστής. Είχε την απίστευτη ικανότητα να περιγράφει με τα πιο λιτά μέσα την πληρότητα μιας φόρμας.
O Basquiat ακολουθεί μια ευγενή παράδοση καλλιτεχνών του 20ου αιώνα που διοχέτευσαν τη δημιουργική τους ενέργεια στην παραγωγή πρωτοποριακών καμβάδων. Ήταν ένας εξαιρετικά σοφός μελετητής της ιστορίας της τέχνης και από νεαρή ηλικία περνούσε χρόνο στα μουσεία της Νέας Υόρκης διδάσκοντας τον εαυτό του και θαυμάζοντας το έργο των μεγάλων ζωγράφων του ιστορικού κανόνα της τέχνης. Θαύμαζε ιδιαίτερα τους Pablo Picasso, Jackson Pollock, Cy Twombly . Μάλιστα, ήταν ένθερμος θαυμαστής του Picasso, από τον οποίο απέκτησε την αυτοπεποίθηση να επιτρέψει στον εαυτό του να απελευθερωθεί από τις συμφωνίες της συμβατικής ζωγραφικής. Θαύμαζε την επική αίσθηση της κλίμακας και την ταχεία εφαρμογή της μπογιάς στην επιφάνεια του καμβά. Θαύμαζε επίσης τον τρόπο με τον οποίο ο Ισπανός καλλιτέχνης κατασκεύαζε τις φιγούρες του, ιδιαίτερα το πώς απέρριπτε την ανάγκη να απεικονίσει τις λεπτές αποχρώσεις του ανθρώπινου προσώπου, αντ` αυτού εστιάζοντας μόνο στα πιο δυνατά χαρακτηριστικά.
Η ενεργή επιφάνεια του πίνακά του Untitled, με την υγρή εφαρμογή του χρώματος, θυμίζει τη ρευστή σύνθεση των έργων ζωγραφικής του Jackson Pollock μεγάλης κλίμακας όπως ο Lucifer, 1947 (The Anderson Collection στο Πανεπιστήμιο του Stanford). Ο Pollock, ο οποίος όπως ο Basquiat συχνά απελευθέρωσε τη δημιουργικότητά του σε μεγάλη κλίμακα, είπε κάποτε ότι «Η ζωγραφική έχει τη δική της ζωή. Προσπαθώ να το αφήσω να περάσει» .
Ακριβώς όπως ο Basquiat, ο Pollock αγκάλιασε την έννοια της τύχης στους πίνακές του και ήταν έτοιμος να αφήσει τους νόμους και τη φυσική της βαρύτητας να υπαγορεύσουν την τελική διαδρομή του ταξιδιού που θα ακολουθούσε η μπογιά στην επιφάνειά της.
Tο έργο του Basquiat βρήκε την εύνοια πολλών σημαντικών κριτικών που λαχταρούσαν την επιστροφή του «εκφραστικού» από τον θρίαμβο του Μινιμαλισμού στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και του 1970. Στον Basquiat βρήκαν έναν νέο πρωταθλητή που ξεκάθαρα απολάμβανε τη χαρά του χεριού του καλλιτέχνη.
Σχεδόν πάντα αυτοβιογραφικοί κατά κάποιο τρόπο, οι πίνακες του Basquiat διαποτίζονται από την αίσθηση ότι ο καλλιτέχνης μιλούσε στον εαυτό του, ξορκίζοντας δημιουργικά τους δαίμονες του, εκθέτοντας άβολες αλήθειες και προσπαθούσε να εξηγήσει τον τρόπο των πραγμάτων στον εαυτό του.
Το ρεκόρ του Basquiat
Το 2018, το Μουσείο του Μπρούκλιν φιλοξένησε μια έκθεση με το όνομα «One Basquiat» η οποία ήταν πλήρως αφιερωμένη σε έναν μόνο πίνακα. Ονομάζεται Untitled, αυτό το κομμάτι πωλήθηκε για 110,5 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασία του Sotheby`s στον Ιάπωνα συλλέκτη έργων τέχνης, Yusaku Maezawa το 2017.
Untitled
Το Untitled θεωρείται μια μορφή αυτοπροσωπογραφίας. Ο πίνακας παραπέμπει σε αφρικανικές μάσκες με τη φιγούρα του κρανίου να αντιπροσωπεύει τον θάνατο και την αψυχία με αντιφατικά ζωηρά χρώματα, που ίσως απεικόνιζαν τις δύο πλευρές του ίδιου του Μπασκιά.
H δημοπρασία
Το “Untitled (Devil )” του Jean-Michel Basquiat, σε ακρυλικό και σπρέι σε καμβά, από το 1982, πουλήθηκε για 85 εκατομμύρια δολάρια το βράδυ της Τετάρτης ως το επίκεντρο δημοπρασίας του Phillips στο Μανχάταν. Η εκτίμηση ήταν περίπου 70 εκατομμύρια δολάρια.
Η μεταθανάτια αντιπαλότητα μεταξύ του Andy Warhol και του Jean-Michel Basquiat για τον τίτλο του καλλιτέχνη με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στην Αμερική σε δημοπρασία συνεχίστηκε το βράδυ της Τετάρτης στο Phillips στο Μανχάταν, όταν ένας πίνακας των Basquiat του 1982 με έναν κερασφόρο διάβολο εμφανίστηκε ξανά στην αγορά και πουλήθηκε για 85 εκατομμύρια δολάρια. Ήταν η τρίτη υψηλότερη τιμή που πληρώθηκε για ένα έργο των Basquiat και η νικητήρια προσφορά ήταν από την Ασία, που λήφθηκε τηλεφωνικά με έναν εκπρόσωπο της Phillips στην Ταϊπέι της Ταϊβάν.
Ένας τρίτος εγγυητής είχε εξασφαλίσει ότι ο πίνακας θα πουληθεί για τουλάχιστον 70 εκατομμύρια δολάρια. Με πλάτος πάνω από 16 πόδια, ο καμβάς Untitled (Devil ) του 1982, με μια από τις μάσκες αφρικανικού στιλ σήμα κατατεθέν του Basquiat να επιπλέει μπροστά σε ένα αφηρημένο φόντο ζωγραφισμένο με σταγόνες, ήταν ένας από τους πιο μνημειώδεις πίνακες του καλλιτέχνη. Είχε επίσης μια ιστορία να κάνει μνημειώδεις τιμές δημοπρασίας.
Το 2004, το εν λόγω έργο του Basquiat αγοράστηκε για τα τότε επιβλητικά 4,5 εκατομμύρια δολάρια από τον συλλέκτη και έμπορο της Νέας Υόρκης Adam Lindemann, ο οποίος πούλησε τον πίνακα σε δημοπρασία το 2016 για ένα ρεκόρ τότε 57,3 εκατομμυρίων δολαρίων στον Ιάπωνα δισεκατομμυριούχο Yusaku Maezawa. Αυτό το ρεκόρ ξεπεράστηκε τον επόμενο χρόνο, όταν ο Maezawa πλήρωσε 110,5 εκατομμύρια δολάρια για έναν από τους πολυπόθητους πίνακες κρανίου του Basquiat, που χρονολογούνται επίσης από το 1982. Αυτή η τιμή, η υψηλότερη που πληρώθηκε ποτέ σε δημοπρασία για ένα έργο Αμερικανού καλλιτέχνη, ξεπεράστηκε την περασμένη εβδομάδα , όταν η μεταξοτυπία του 1964 «Shot Sage Blue Marilyn», του φίλου και μέντορα του Basquiat, Warhol, πουλήθηκε για 195 εκατομμύρια δολάρια στον οίκο Christie`s.
Ωστόσο, ο πίνακας “Untitled (Devil )” του Basquiat θεωρείται το πιο ακριβό έργο τέχνης που έχει πουλήσει ποτέ ο οίκος, ξεπερνώντας σε τιμή τον καμβά του Andy Warhol, «Men in Her Life», που παρουσιάστηκε σε δημοπρασία στη Νέα Υόρκη το 2010.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Phillips, ο τρίτος μεγαλύτερος οίκος δημοπρασιών στον κόσμο μετά τους Christie`s και Sotheby`s, βιώνει αυτή τη στιγμή μια περίοδο ανάπτυξης. Το 2021, ο οίκος απέφερε ετήσιες πωλήσεις 993,3 εκατομμυρίων δολαρίων, αύξηση 35% σε σχέση με το ποσοστό συμμετοχής πριν από την πανδημία και το υψηλότερο σύνολο στην ιστορία της εταιρείας. Το boutique house, το οποίο έχει τοποθεσίες στη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, σχεδιάζει επίσης μια επέκταση, με σχέδια να ιδρύσει μια νέα έδρα στην Πολιτιστική Περιοχή West Kowloon του Χονγκ Κονγκ το φθινόπωρο του 2022 καθώς και ένα φυλάκιο στο Λος Άντζελες που δεν έχει ακόμη έχει χρονολογηθεί.
Ο Basquiat ήταν ένας πολύπλευρος καλλιτέχνης.
Ο Basquiat ήταν κάτι περισσότερο από ζωγράφος και καλλιτέχνης γκράφιτι. Συμμετείχε σε διάφορες μορφές τέχνης σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του.
Η τηλεοπτική εκπομπή δημόσιας πρόσβασης του Glenn O`Brien με την ονομασία TV Party παρουσίαζε τον Basquiat ως κανονικό ξεκινώντας το 1979 και δύο χρόνια αργότερα, έπαιξε στην ταινία Downtown `81 που έπαιζε έναν καλλιτέχνη σαν αυτόν.
Στη μουσική σκηνή, ο Basquiat παρήγαγε το ραπ δίσκο Beat Bop το 1983 με τους Rammellzee και K Robb. Σχεδίασε και το εξώφυλλο του άλμπουμ. Εμφανίστηκε επίσης στο μουσικό βίντεο της Blondie για το Rapture καθώς η τραγουδίστρια Debbie Harry ήταν πρώιμος προστάτης της τέχνης του Basquiat.
Ο Andy Warhol ήταν δια βίου φίλος και μέντορας του Basquiat.
Οι δύο καλλιτέχνες γνωρίστηκαν το 1981 στο Mr. Chow`s, ένα hotspot της πόλης αργά τη νύχτα. Οι δυο τους συνεργάστηκαν από το 1983 έως το 1985 όπου ο Basquiat ζωγράφιζε γκράφιτι πάνω από τα pop prints του Warhol.
Μια βιογραφική ταινία του 1996 σε σκηνοθεσία Julian Schnabel απεικόνιζε τη ζωή του Basquiat με πρωταγωνιστή τον Jeffrey Wright ως Basquiat και τον David Bowie ως Warhol.
Ο Andy Warhol και ο Jean-Michel Basquiat
Το τέλος
Ο Basquiat ξόδεψε τα χρήματά του αφειδώς, αγοράζοντας κοστούμια Armani και ζωγραφίζοντας πάνω τους, πετώντας χαρτονομίσματα εκατοντάδων δολαρίων από το παράθυρο και πίνοντας μόνο τα καλύτερα κρασιά στα πιο πολυτελή ξενοδοχεία.
Ο συνάδελφος καλλιτέχνης και φίλος Keith Haring ισχυρίστηκε μάλιστα ότι ο Basquiat «έγινε ξαφνικά αυτό που επέκρινε».
Φαινόταν σίγουρα ότι απολάμβανε την εμπορική επιτυχία του και το άστρο του. Δυστυχώς, φαίνεται ότι αυτή η επιτυχία θα οδηγούσε τελικά στην πτώση του.
Ο Basquiat έζησε μόλις 27 χρόνια. Εθισμένος στην ηρωίνη και ίσως απογοητευμένος από τη φήμη και την περιουσία του, πέθανε τραγικά στις 12 Αυγούστου 1988, στο στούντιο τέχνης του Great Jones Street.
Η κληρονομιά του
Ο Basquiat υποστήριξε κάποτε: «Δεν είμαι πραγματικός άνθρωπος. Είμαι θρύλος» και φαίνεται ότι έχει δίκιο από κάποια άποψη. Το μοναδικό του καλλιτεχνικό στυλ και η ενδιαφέρουσα ζωή του έχουν γίνει μέρος της αμερικανικής ποπ κουλτούρας όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.
Ο μεγιστάνας της ραπ μουσικής και συνάδελφος του Μπρούκλιν Τζέι-Ζ συνέκρινε τον εαυτό του με τον Μπασκιά στο τραγούδι του «Picasso Baby» με τους στίχους «Δεν είναι δύσκολο να το πω, είμαι ο νέος Ζαν Μισέλ».
Αν και πέθανε νέος, το όνομα του Basquiat παραμένει ζωντανό ως μέλος του διαβόητου 27 Club μαζί με άλλες δημοφιλείς μορφές της μουσικής και της τέχνης που πέθαναν πολύ σύντομα σε ηλικία 27 ετών – Jimi Hendrix, Jim Morisson, Janis Joplin, Kurt Kobain και Amy Winehouse.
Σήμερα, το έργο του Basquiat ζει στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, στη Συλλογή Οικογένειας Rubell στο Μαϊάμι, στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο Λος Άντζελες και αλλού.
