Ο διάσημος σουρεαλιστικός πίνακας που δημιουργεί πολλά ερωτήματα σχετικά με τους συμβολισμούς στην προσπάθεια ερμηνείας του.
Ο Rene Magritte υπήρξε μια από τις πιο ιδιαίτερες και χαρακτηριστικές φυσιογνωμίες του ευρωπαϊκού σουρεαλισμού. Πρώην σχεδιαστής αφισών και διαφημίσεων, δημιούργησε εξαιρετικά εντυπωσιακά αλλά κι αινιγματικά έργα, τοποθετώντας συχνά οικεία αντικείμενα σε ασυνήθιστα περιβάλλοντα. Πίστευε απόλυτα ότι το “μη πραγματικό είναι το κέλυφος του πραγματικού” και πάνω σε αυτό βάσισε την τέχνη του.
“Η ζωγραφική μου είναι ορατές εικόνες που δεν κρύβουν κάτι — προκαλούν μυστήριο και, πράγματι, όταν κάποιος βλέπει έναν από τους πίνακές μου, θέτει στον εαυτό του αυτήν την απλή ερώτηση: «Τι σημαίνει αυτό;» Οι πίνακές μου δεν σημαίνουν κάτι, επειδή και το μυστήριο δεν σημαίνει κάτι — είναι απλώς άγνωστο” έλεγε.
Το “The Son of Man” – σε ελληνική μετάφραση «Ο υιός του Θεού»- είναι ένας από τους πιο γνωστούς πίνακες του Βέλγου σουρεαλιστή ζωγράφου René Magritte που δημιουργήθηκε το 1964.
Πρόκειται για ένα από τα πιο προβεβλημένα έργα με σαφείς επιρροές στην pop κουλτούρα. Έχει να προβληθεί δημόσια από το 2001, ενώ ανήκει σε ιδιωτική συλλογή.
Ο δημιουργός του το ζωγράφισε ως αυτοπροσωπογραφία. Ο πίνακας αποτελείται από έναν άντρα με πανωφόρι και ένα καπέλο ο οποίος στέκεται μπροστά από έναν χαμηλό τοίχο, πέρα από τον οποίο υπάρχει μια θάλασσα ή ένα ποτάμι και ένας θολό ουρανός στο βάθος. Το μεγαλύτερο μέρος του προσώπου του άντρα είναι κρυμμένο πίσω από ένα πράσινο μήλο. Ωστόσο, τα μάτια του άντρα φαίνονται να κρυφοκοιτάζουν στην άκρη του μήλου. Ένα άλλο λεπτό χαρακτηριστικό είναι ότι το αριστερό χέρι του άντρα φαίνεται να λυγίζει τον αγκώνα προς τα πίσω.
Αρχές και στοιχεία του σχεδιασμού υπάρχουν στο έργο τέχνης, με τη χρήση γραμμών, καθώς και τη χρήση αρνητικού χώρου που φαίνεται στο παρασκήνιο για να τραβήξει την προσοχή στον άντρα και το μήλο χωρίς περισπασμούς. Διακρίνουμε μια κυριαρχία ψυχρών χρωμάτων, όπως το γκρι και το μπλε, δημιουργώντας μια κάπως καταθλιπτική σκηνή. Μπορούμε επίσης να δούμε τη χρήση του κόκκινου και του πράσινου χρώματος. Η γραβάτα και το μήλο είναι αυτά που τραβούν όλη την προσοχή κάθε παρατηρητή του έργου.
Με την πρώτη ματιά, ο πίνακας φαίνεται σχεδόν συμμετρικός, αλλά όταν κοιτάζουμε προσεκτικά παρατηρούμε μερικές μικρές διαφορές μεταξύ των δύο μισών που τον καθιστούν ασύμμετρο, με το πράσινο μήλο να λειτουργεί ως το επίκεντρο του έργου τέχνης που δημιουργεί αντίθεση και έμφαση. Άλλα στοιχεία όπως η αναλογία και η κλίμακα είναι παρόντα και δημιουργούν ισορροπία.
Χωρίς το μήλο, ο πίνακας θα φαινόταν αρκετά συνηθισμένος. Ο Magritte προφανώς σκέφτηκε να το χρησιμοποιήσει καθώς το πρώτο που κοιτάζουν οι άνθρωποι είναι το πρόσωπο ενός ατόμου. Πόσο μεγάλη έκπληξη για τους θεατές να βλέπουν ένα αιωρούμενο μήλο και πόσο αινιγματικό. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ιντριγκάρει το ενδιαφέρον και προκαλεί να αναζητήσεις κρυμμένα μηνύματα και συμβολισμούς.
Όταν ρωτήθηκε για το νόημα πίσω από αυτόν τον πίνακα, Rene Magritte είπε:
«Το μήλο κρύβει εν μέρει το πρόσωπο. Ένα αυτονόητο αντικείμενο (το μήλο) κρύβει το εμφανές (αλλά άγνωστο) πρόσωπο. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει συνέχεια. Καθετί που βλέπουμε κρύβει κάτι άλλο και πάντα θέλουμε να δούμε τι κρύβεται κάτω από αυτό που βλέπουμε. Υπάρχει ένα ενδιαφέρον σε αυτό, το οποίο είναι κρυμμένο και δεν μας αφήνει να το δούμε αυτό που είναι ορατό. Αυτό το ενδιαφέρον μπορεί να πάρει τη μορφή ενός ήσυχου έντονου αισθήματος, ένα είδος σύγκρουσης μέσα μας, θα μπορούσε να πει κανείς, ανάμεσα σε αυτό που βλέπουμε και σε αυτό που κρύβεται πίσω από αυτό που βλέπουμε.»
Ο Υιός του ανθρώπου είναι ένα έργο τέχνης στο οποίο κάθε άνθρωπος μπορεί να δει το ίδιο πράγμα αλλά και εντελώς διαφορετικά πράγματα. Ο καλλιτέχνης άφησε να εννοηθεί ότι ο πίνακας αφορά στη σύγκρουση αυτού που είναι ορατά κρυμμένο και αυτού που είναι ορατά παρόν σε αυτό το μήλο που κρύβει το πρόσωπο του άντρα.
Είναι πάντα δύσκολο να αποκωδικοποιήσουμε τις εικόνες των σουρεαλιστικών πινάκων, αλλά αυτό είναι ίσως που τις κάνει συναρπαστικές.
Το μήλο ήταν ένα από τα αγαπημένα μοτίβα του καλλιτέχνη, αλλά το νόημά του είναι αβέβαιο.
Ο τίτλος που επέλεξε ο Magritte είναι ίσως πιο διαφωτιστικός, αναφερόμενος στον Ιησού Χριστό. Κάποιοι έχουν σχολιάσει το έργο ως μια σουρεαλιστική ερμηνεία της μεταμόρφωσης του Ιησού.
Άλλοι θεωρούν ότι ο πίνακας στοχεύει να αντικατοπτρίσει την ανωνυμία του σύγχρονου επιχειρηματία και να πρέπει να κρύψει την πραγματική του ταυτότητα για να συμμορφωθεί. Ο τρόπος που το μήλο αποκρύπτει το πρόσωπο του άντρα σημαίνει ότι κρύβει τον πραγματικό του εαυτό από τα μάτια της κοινωνίας.
Ποια ερμηνεία θα έδινα στον εν λόγω πίνακα ;
Κοιτώντας τον προσεκτικά μου δίνει την εντύπωση ότι κάθε άτομο έχει κρυμμένα μυστικά στο βάθος της ψυχής του, ιστορίες, προβλήματα που δεν μοιράζεται με τους άλλους. Κι έτσι περνά η καθημερινότητα κουβαλώντας όλα αυτά που τον απασχολούν και κανείς άλλος δεν γνωρίζει. Ίσως γιατί καθένας μας είναι στην ουσία μόνος σε αυτήν τη ζωή.
