Στις 8 Σεπτεμβρίου του 1504, ένα από τα πιο αγαπημένα έργα τέχνης στον κόσμο, το μαρμάρινο αριστούργημα 5,17 μέτρων του Michelangelo Buonarroti, αποκαλύπτεται στο κοινό στη Φλωρεντία της Ιταλίας, Piazza della Signoria.

Λαξευμένο από ένα ενιαίο τετράγωνο από λευκό ιταλικό μάρμαρο Carrara που είχε απορριφθεί από άλλους καλλιτέχνες επειδή ήταν ελαττωματικό, το τεράστιο άγαλμα απεικονίζει έναν γυμνό Δαβίδ, τον Βιβλικό ήρωα που χρησιμοποίησε μια σφεντόνα για να σκοτώσει τον γίγαντα Γολιάθ.

Το έργο ανατέθηκε από την Opera del Duomo για τον Καθεδρικό Ναό της Φλωρεντίας το 1501 και χρειάστηκαν περίπου τρία χρόνια για να ολοκληρωθεί. Το γλυπτό επρόκειτο να είναι μέρος μιας σειράς άλλων αγαλμάτων που θα τοποθετούνταν κατά μήκος της οροφής του καθεδρικού ναού. Ο Michelangelo ήταν μόλις εικοσιέξι ετών την εποχή της επιτροπής.

Κατά την αποκάλυψή του στην επιτροπή του καθεδρικού ναού, αποφασίστηκε από μια επιτροπή που περιλάμβανε τους Leonardo da Vinci και Sandro Botticelli ότι το άγαλμα θα έπρεπε να τοποθετηθεί σε πιο δημόσια τοποθεσία (συν, η ανύψωση περισσότερων από 6 τόνων μαρμάρου σε μια στέγη πρόσθεσε ένα άλλο σύνολο επιπλοκών). Μόλις αποφασίστηκε ότι θα το τοποθετούσαν στην πλατεία, χρειάστηκαν 40 άνδρες τέσσερις ημέρες για να μετακινήσουν το τεράστιο άγαλμα μισό μίλι.

Ενώ οι περισσότερες απεικονίσεις του Δαβίδ παρουσίαζαν ένα αγόρι, η εκδοχή του Michelangelo ήταν αυτή ενός μυώδους άνδρα με μια σφεντόνα στο αριστερό του χέρι και έναν βράχο στο δεξί του χέρι. Το άγαλμα θεωρείται ευρέως ένα από τα καλύτερα δείγματα τέχνης της Υψηλής Αναγέννησης.

Το 1873, μετά από σχεδόν 400 χρόνια, το «David» μεταφέρθηκε σε κλειστό χώρο στην Galleria dell`Accademia για να το προστατεύσει από ζημιές. Ένα αντίγραφο παραμένει στη θέση του στην πλατεία.

Ποιος ήταν ο Michelangelo

Ο θάνατος της μητέρας του Michelangelo το 1481 συγκλόνισε το νεαρό αγόρι και είχε ως αποτέλεσμα τη μετεγκατάστασή του για να ζήσει με μια νταντά στους λόφους του Settignano. Αυτή η κίνηση αποδείχθηκε ευοίωνη, ωστόσο, για την εξέλιξη του νεαρού ταλέντου. Η οικογένεια της νταντάς είχε ένα κοντινό λατομείο, το οποίο έδωσε στον Michelangelo την ευκαιρία να μάθει απευθείας από το υλικό που θα του έφερνε μερικές από τις σημαντικότερες μελλοντικές καλλιτεχνικές του επιτυχίες.

Ξεκίνημα της καριέρας

Πορτρέτο του Michelangelo από τον Daniele da Volterra (περίπου 1544) 

Τη δεκαετία του 1480 ξεκίνησε η διαμορφωτική εκπαίδευση του Michelangelo στο στούντιο του φημισμένου Φλωρεντίνου ζωγράφου Domenico Ghirlandaio καθώς και μερικές από τις πρώτες παραγγελίες του τόσο εκεί όσο και στη Μπολόνια. Ωστόσο, η εισαγωγή του στον κύκλο των προστάτων στη Ρώμη στα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1490, οδήγησε στην ταχεία άνοδο του καλλιτέχνη στην αναγνώριση.

Κατά τη διάρκεια αυτής της αρχικής παραμονής του στην πόλη, ανέλαβε μια παραγγελία από τον καρδινάλιο Bilheres-Lagrulas που έγινε γνωστή ως η πρώτη του –και πιο διάσημη– Pieta (1497), η οποία μάλιστα αναγνωρίστηκε από σύγχρονους σχολιαστές για τις επαναστατικές της ιδιότητες.

Θεϊκός Δημιουργός

Ήταν κατά τη διάρκεια αυτής της αλλαγής του αιώνα που ο Michelangelo συνέχισε να ακονίζει τις ικανότητές του ως σχεδιαστής, μια ιδιότητα για την οποία τιμάται ακόμη και σήμερα. Ένας έντονος μελετητής της φυσιογνωμίας και των αναλογιών, ο Michelangelo εργάστηκε περαιτέρω σε πόλεις όπως η Ρώμη για να επιτύχει την εικαστική τελειότητα χάρη στον πλούτο των αρχαίων γλυπτών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για μελέτη.

Αυτή η αφοσίωση στη σχολαστική τελειότητα τεκμηριώνεται στα μυριάδες σχέδια που υπάρχουν ακόμα από το χέρι του, αλλά οδήγησε και άλλους να επικρίνουν τις υπερβολικά μυώδεις φιγούρες του. Συγκεκριμένα, ο Leonardo Da Vinci, μιλώντας πιθανώς για τον Michelangelo, κάποτε χλεύαζε τέτοιες φιγούρες παρομοιάζοντας αυτό το μυϊκό σώμα με ένα « σακί με καρύδια».

Ο άνθρωπος της Αναγέννησης

Ανεξάρτητα από τις προσπάθειες να μειωθούν οι ικανότητές του, στην αυγή του δέκατου έκτου αιώνα, ο Michelangelo ήταν ένας από τους πιο καταξιωμένους καλλιτέχνες της γενιάς του. Μετακινούμενος μεταξύ των κύριων κέντρων της Ρώμης και της Φλωρεντίας για περισσότερο από μισό αιώνα, εργάστηκε με πυρετώδεις ρυθμούς για να ολοκληρώσει μια απίστευτη ποσότητα δουλειάς.

Από τον αδιαμφισβήτητο Δαβίδ του για το Palazzo della Signoria στη Φλωρεντία (1501-1504) μέχρι τη μάζα των μορφών που συγκεντρώθηκαν στις εξαιρετικά περίπλοκες τοιχογραφίες της Capella Sistina, ο Michelangelo έδειξε την ικανότητά του και την ευελιξία του να εκφράζει αυτά τα ταλέντα, ακόμη και στο βασίλειο της αρχιτεκτονικής.

Tο κολοσσιαίο μαρμάρινο άγαλμα που αντιπροσωπεύει τη βιβλική ιστορία του Δαβίδ και του Γολιάθ, έχει γίνει ένας σύγχρονος θεσμός. Η δεξιοτεχνία, η προσοχή στη λεπτομέρεια και το εξιδανικευμένο σώμα του έχουν γοητεύσει το κοινό για εκατοντάδες χρόνια και έχει γίνει σύμβολο της τέχνης της Αναγέννησης και του κλασικού στυλ. Το άγαλμα εξασφάλισε τη θέση του  Michelangelo ως ενός από τους πιο διάσημους καλλιτέχνες της Αναγέννησης, διατηρώντας την κληρονομιά του ζωντανή για αιώνες μετά τον θάνατό του.

 To αριστουργηματικό γλυπτό σμιλεύτηκε από ένα τεράστιο μπλοκ μαρμάρου

Το τεράστιο άγαλμα ύψους 17 ποδιών ζυγίζει 6 τόνους, που ισοδυναμεί με περίπου 90 ενήλικες. Είναι λαξευμένο από μια ενιαία πλάκα λευκού μαρμάρου από τα λατομεία στην Καρράρα της Τοσκάνης. Έτσι, ο Δαβίδ είναι ένα αρκετά ψηλό γλυπτό!

 Ο Michelangelo ήταν ο τέταρτος γλύπτης του Δαβίδ

South Kensington με τον Δαβίδ, 1860, μέσω του Μουσείου Victoria and Albert, Λονδίνο

Η πλάκα παραγγέλθηκε αρχικά το 1464, την οποία επεξεργάστηκε ο Ιταλός γλύπτης Agostino. Αφού διαμόρφωσε μόνο τα πόδια, ο Agostino σταμάτησε να εργάζεται στο άγαλμα. Στη συνέχεια, οι εργασίες συνεχίστηκαν από τον Donatello και αργότερα τον Antonio Rossellino. Αφού και οι δύο καλλιτέχνες σταμάτησαν να εργάζονται στο μπλοκ, έμεινε χωρίς επίβλεψη για 26 χρόνια. Το 1500, η ​​Operai άρχισε να ψάχνει για έναν καλλιτέχνη για να ολοκληρώσει το έργο στη μαρμάρινη πλάκα, η οποία είχε το παρατσούκλι «γίγαντας». Αν και άλλοι διάσημοι καλλιτέχνες της Αναγέννησης, όπως ο Leonardo da Vinci πρωτάθηκαν, ο Michelangelo κέρδισε την προσφορά, ολοκληρώνοντας τον Δαβίδ το 1504 σε ηλικία 29 ετών.

 Απεικονίζεται χωρίς Γολιάθ

Ο Δαβιδ από τον Verrocchio με το κεφάλι του Γολιάθ στα πόδια του, 1473-75 

Προηγούμενες αναπαραστάσεις του Δαβίδ την περίοδο της Αναγέννησης τον απεικόνιζαν σε σύγκρουση ή σε νίκη επί του βιβλικού εχθρού του, Γολιάθ. Σε διάσημες απεικονίσεις των Donatello και Verrocchio καθώς και άλλων καλλιτεχνών, ο Δαβίδ παρουσιάζεται όρθιος, με το σπαθί στο χέρι, πάνω από το κομμένο κεφάλι του Γολιάθ. Ωστόσο, ο Δαβίδ του Michelangelo  στέκεται μόνος, υποτίθεται τις στιγμές που προηγούνται της μάχης του με τον Γολιάθ. Αυτή η άνευ προηγουμένου τεχνική ενέπνευσε μεταγενέστερους καλλιτέχνες της Αναγέννησης όπως ο Bernini, ο οποίος ολοκλήρωσε τον Δαβίδ χωρίς Γολιάθ το 1624.

Ο Δαβίδ προοριζόταν να είναι στη στέγη μιας εκκλησίας της Φλωρεντίας

Φωτογραφία από ένα καστ της κεφαλής του Μιχαήλ Άγγελου Δαβίδ, 1881 

Ο Δαβίδ αρχικά προοριζόταν ως μέρος μιας σειράς προφητικών αγαλμάτων που τοποθετήθηκαν στην οροφή του καθεδρικού ναού της Φλωρεντίας. Ωστόσο, λόγω του τεράστιου μεγέθους και του βάρους του αγάλματος, η μεταφορά του στην οροφή του καθεδρικού ναού ήταν μια πρόκληση. Μια επιτροπή που περιελάμβανε διάσημους καλλιτέχνες όπως οι Leonardo da Vinci, Botticelli, Filippo Lippi και άλλοι, στη συνέχεια σχηματίστηκε για να αποφασίσει πού θα τοποθετηθεί το άγαλμα. Η επιτροπή αποφάσισε ότι ο Δαβίδ θα εγκατασταθεί στην Piazza della Signoria, που τώρα ονομάζεται Palazzo Vecchio. Σήμερα, ωστόσο, ο Δαβίδ στέκεται στην Galleria dell`Accademia στη Φλωρεντία.

Υπήρξε σύμβολο της ελευθερίας στο παρελθόν

Φωτογραφία από δικαστήριο που δείχνει τον Δαβίδ, 1920

Η ιστορία του Δαβίδ και του Γολιάθ είναι μια τυπική αφήγηση αουτσάιντερ, στην οποία ο φαινομενικά πιο αδύναμος αντίπαλος νικά έναν επιβλητικό κακό. Αυτό το μήνυμα είχε βαθιά απήχηση στον λαό της Φλωρεντίας, καθώς η Δημοκρατία της Φλωρεντίας απειλούνταν από πολλές δυνάμεις πόλεων-κρατών γύρω από το περιβάλλον και την ηγεμονία των Μεδίκων. Ο Δαβίδ του Michelangelo έγινε σύμβολο της ελευθερίας και της ταυτότητας της Φλωρεντίας. Όπως είπε ο Giorgio Vassari, «αυτό προοριζόταν ως σύμβολο ελευθερίας για το Παλάτι, υποδηλώνοντας ότι όπως ο Δαβίδ είχε προστατεύσει τον λαό του και τον κυβέρνησε δίκαια, έτσι και όποιος κυβερνούσε τη Φλωρεντία θα έπρεπε να είναι ισότιμος. Υπερασπιστείτε την πόλη και κυβερνήστε την με δικαιοσύνη». Ειπώθηκε μάλιστα ότι η επιφυλακτική του ματιά στράφηκε σκόπιμα προς τη Ρώμη για να παρακολουθήσει τη Φλωρεντία.

 Οι φθορές

Το 1527, ο Δαβίδ χτυπήθηκε από μια καρέκλα που πέταξαν ταραχοποιοί στην Piazza della Signoria κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης κατά των Μεδίκων. Η καρέκλα κατέστρεψε το χέρι του αγάλματος σε πολλά σημεία. Το 1991, ένας Ιταλός καλλιτέχνης ονόματι Piero Cannata επιτέθηκε στο άγαλμα. Αφού πέρασε λαθραία ένα σφυρί στην Galleria dell`Accademia, όπου βρισκόταν o Δαβίδ , έσπασε με αυτό ένα από τα δάχτυλα των ποδιών του αγάλματος. Αργότερα ισχυρίστηκε ότι ένα μοντέλο του καλλιτέχνη της Αναγέννησης Paolo Veronese του είχε πει να το κάνει.

O Δαβίδ με την πάροδο του χρόνου έχει επίσης γίνει αιτία για μεγάλη τουριστική κίνηση στην Φλωρεντία. Εκατομμύρια θεατές έρχονται από όλο τον κόσμο για να επισκεφτούν το άγαλμα στη Galleria dell`Accademia και τα βήματά τους γύρω από το άγαλμα δημιουργούν μικρές, σχεδόν συνεχείς δονήσεις. Αυτές οι μικροσκοπικές δονήσεις που μοιάζουν με σεισμό έχουν φθίρει και έχουν ραγίσει το μάρμαρο  του Δαβίδ, προκαλώντας εργασίες αποκατάστασης.

Ο Michelangelo εμπνεύστηκε από αρχαία κλασικά γλυπτά

Ρωμαϊκό αντίγραφο του Απόλλωνα Μπελβεντέρε, 120-40 μ.Χ.

Ο David ενσαρκώνει τέλεια την αναζωογόνηση της αρχαίας ελληνορωμαϊκής τέχνης και πολιτισμού στη Φλωρεντία του 15ου αιώνα. Βασισμένο σε μνημειώδη αγάλματα της Κλασικής και Ελληνιστικής περιόδου, το νατουραλιστικό, εξιδανικευμένο σώμα του παραπέμπει στον Απόλλωνα με πολλούς τρόπους. Στέκεται επίσης στο αρχετυπικό κλασικό contrapposto, με το βάρος του να μετατοπίζεται στο πλάι και το ισχίο του να προεξέχει. Έχει επίσης ειπωθεί ότι ο Δαβίδ προορίζεται να απεικονίσει τον Ηρακλή, έναν ήρωα που έχει συνδεθεί στενά με τη Φλωρεντία και είχε εμφανιστεί στη σφραγίδα της Φλωρεντίας.

Η λογοκρισία

Φύλλο συκής που χρησιμοποιείται για την κάλυψη των γεννητικών οργάνων του Δαβίδ, γ. 1857

Ο Μέγας Δούκας της Τοσκάνης έδωσε στη βασίλισσα Βικτώρια ένα γυμνό αντίγραφο του Δαβίδ. Ωστόσο, σοκαρίστηκε τόσο πολύ από το γυμνό του αγάλματος που διέταξε να προσαρτηθεί ένα γύψινο φύλλο συκής για να καλύψει τα εκτεθειμένα γεννητικά του όργανα πριν τοποθετηθεί στο Μουσείο Victoria & Albert. Καθώς η ίδια τεχνική έχει χρησιμοποιηθεί για να καλύψει τα γεννητικά όργανα του Αδάμ και της Εύας σε πολλές απεικονίσεις του ζευγαριού, το φύλλο λέγεται ότι συμβολίζει τη μετάβαση από το ελληνορωμαϊκό «ηρωικό» γυμνό στη χριστιανική λογοκρισία.

Tα μάτια του αγάλματος δείχνουν προς διαφορετικές κατευθύνσεις

Τρισδιάστατο αντίγραφο του Δαβίδ

Οι ιστορικοί, οι ακαδημαϊκοί και οι θεατές πάντα θεωρούσαν τον David ως την επιτομή της κλασικής και καλλιτεχνικής τελειότητας. Ωστόσο, το Digital Michelangelo Project του Πανεπιστημίου Stanford, αποκάλυψε ότι τα μάτια του αγάλματος δείχνουν προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Το αριστερό του μάτι κοιτάζει μακριά ενώ το δεξί παραμένει καρφωμένο προς τα εμπρός. Αυτό το ελάττωμα παρέμεινε απαρατήρητο για εκατοντάδες χρόνια και ορισμένοι ισχυρίζονται ότι ήταν σκόπιμη δουλειά του Μιχαήλ Άγγελου για να δώσει στο άγαλμα μια ατελή ιδιότητα.

Κανείς δεν ξέρει σε ποιον ανήκει πραγματικά το άγαλμα

Το 2010, ξεκίνησε μια δικαστική διαμάχη μεταξύ της πόλης της Φλωρεντίας και του έθνους της Ιταλίας για το ποιος ήταν πραγματικά ιδιοκτήτης του Δαβίδ. Το άγαλμα βρίσκεται στην Galleria dell`Accademia, ένα κρατικό ίδρυμα, από το 1873, όπου διατηρείται, προστατεύεται και έχει αποκατασταθεί μέχρι τώρα. Ωστόσο, το άγαλμα παραγγέλθηκε και κατασκευάστηκε μέσα και για την πόλη της Φλωρεντίας, και η πόλη διατηρεί το άγαλμα στην Piazza della Signoria για 500 χρόνια πριν μεταφερθεί σε εσωτερικούς χώρους. Η διαφορά δεν έχει ακόμη επιλυθεί, αφήνοντας τον Δαβίδ ανάμεσα στην πόλη και το έθνος.