H ιστορία της εξαίρετης παιδαγωγού που απέρριψε το παραδοσιακό σχολείο.
“Η μόνη σωτηρία που μπορεί να έρθει στον κόσμο είναι από τα παιδιά, γιατί τα παιδιά κάνουν τους ανθρώπους.”
είχε δηλώσει η Maria Montessori και αυτή η πίστη στα παιδιά την ακολούθησε σε όλη της τη ζωή. Ιταλίδα γιατρός, παιδαγωγός, καινοτόμος και δημιουργός του “μοντεσσοριανού” συστήματος αγωγής που αναγνωρίζει και σέβεται την προσωπικότητα του παιδιού. Καταξιωμένη για την εκπαιδευτική της μέθοδο που βασίζεται στον τρόπο που τα παιδιά μαθαίνουν με φυσικό τρόπο.
Στις 6 Ιανουαρίου του 1907 άνοιξε στη Ρώμη το πρώτο σχολείο Montessori – Casa dei Bambini. Στη συνέχεια, ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο και έγραψε εκτενώς για την προσέγγισή της στην εκπαίδευση, έχοντας απήχηση σε πολύ κόσμο. Υπάρχουν χιλιάδες σχολεία Montessori σε χώρες παγκοσμίως.
Γεννήθηκε στις 31 Αυγούστου 1870, στην επαρχιακή πόλη Chiaravalle της Ιταλίας. Ο πατέρας της ήταν οικονομικός διευθυντής σε μια κρατική βιομηχανία. Η μητέρα της- η οποία μεγάλωσε σε μια οικογένεια που εκτιμούσε την αξία της εκπαίδευσης- ήταν καλά εκπαιδευμένη και μανιώδης αναγνώστρια – κάτι ασυνήθιστο για τις Ιταλίδες εκείνης της εποχής. Η ίδια δίψα για γνώση ρίζωσε στην ψυχή της νεαρής Maria η οποία ασχολήθηκε με πολλά πεδία σπουδών πριν ακόμα δημιουργήσει την εκπαιδευτική μέθοδο που φέρει το όνομά της.
Από την παιδική ηλικία, η Maria Montessori έζησε στη Ρώμη, μεγαλώνοντας σε έναν παράδεισο με βιβλιοθήκες, μουσεία και ωραία σχολεία.
Σπάζοντας τα εμπόδια στην εκπαίδευση
Η Montessori ήταν μια εξαιρετική μαθήτρια, με αυτοπεποίθηση, φιλόδοξη και απρόθυμη να περιοριστεί από τις παραδοσιακές προσδοκίες που είχαν για τις γυναίκες της εποχής της. Σε ηλικία 13 ετών εισήλθε σε ένα τεχνικό ινστιτούτο για να προετοιμαστεί για μια καριέρα στον τομέα της μηχανικής.
Με τον καιρό, όμως, άλλαξε γνώμη, αποφασίζοντας αντ `αυτού να γίνει γιατρός. Έκανε αίτηση στο ιατρικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου της Ρώμης, αλλά απορρίφθηκε. ‘Εκανε επιπλέον μαθήματα για να την προετοιμάσει καλύτερα για την είσοδο στην ιατρική σχολή. Με μεγάλη προσπάθεια έγινε τελικά δεκτή, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τις γυναίκες σε αυτό τον ανδροκρατούμενο χώρο.
Όταν αποφοίτησε από την ιατρική σχολή το 1896, η Μαρία ήταν μεταξύ των πρώτων γυναικών ιατρών της Ιταλίας. Αν και δεν ήταν η πρώτη γυναίκα που αποφοίτησε από την ιατρική σχολή -όπως ανέφεραν πολλοί βιογράφοι της- αυτό δεν μειώνει το επίτευγμά της. Το ότι αψηφούσε τους συμβιβασμούς για να επιτύχει σε αυτό αυστηρό, ανδροκρατούμενο τομέα απαιτούσε τεράστια δύναμη, αφοσίωση και επιμονή.
Γέννηση ενός Κινήματος
Η πρώιμη ιατρική πρακτική της Maria επικεντρώθηκε στην ψυχιατρική. Αργότερα ανέπτυξε ενδιαφέρον για την εκπαίδευση, παρακολουθώντας μαθήματα παιδαγωγικής και εντρυφώντας στην εκπαιδευτική θεωρία. Οι σπουδές της την οδήγησαν να παρατηρεί και να θέτει υπό αμφισβήτηση τις επικρατούσες μεθόδους διδασκαλίας παιδιών με νοητική και αναπτυξιακή αναπηρία.
Η ευκαιρία να βελτιωθούν αυτές οι μέθοδοι ήρθε το 1900, όταν διορίστηκε συν-διευθύνουσα ενός νέου ινστιτούτου κατάρτισης για εκπαιδευτικούς ειδικής αγωγής. Η Montessori προσέγγισε το έργο επιστημονικά, παρατηρώντας προσεκτικά και κάνοντας πειραματισμούς για να μάθει ποιες μέθοδοι διδασκαλίας λειτούργησαν καλύτερα. Πολλά από τα παιδιά είχαν απρόσμενα κέρδη και το πρόγραμμα κηρύχθηκε επιτυχημένο.
Το 1907, η Maria δέχτηκε μια πρόκληση να ανοίξει ένα ολοήμερο κέντρο παιδικής φροντίδας στο San Lorenzo, μια φτωχή συνοικία της πόλης της Ρώμης. Οι μαθητές ήταν παιδιά ηλικίας 3-7 ετών τα οποία αναγκάζονταν να πηγαίνουν εκεί καθώς οι γονείς τους δούλευαν. Μέχρι τότε, ο τρόπος αντιμετώπισής τους ήταν απαράδεκτος. Αυτό το κέντρο, το πρώτο του είδους στην Ιταλία, έγινε ένα υψηλής ποιότητας περιβάλλον μάθησης – το πρώτο Casa dei Bambini.
Τα παιδιά ήταν απείθαρχα στην αρχή, αλλά σύντομα έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον να δουλέψουν με παζλ, να μάθουν να ετοιμάζουν γεύματα και να χειρίζονται τα μαθησιακά υλικά που είχε σχεδιάσει η Montessori. Παρατήρησε ότι τα παιδιά αντλούσαν τη γνώση από το περιβάλλον τους, διδάσκοντας ουσιαστικά τα ίδια τον εαυτό τους.
Χρησιμοποιώντας την επιστημονική παρατήρηση και την εμπειρία που είχε αποκομίσει από την προηγούμενη δουλειά της με μικρά παιδιά, η Montessori σχεδίασε εκπαιδευτικά υλικά και ένα περιβάλλον στην τάξη που προώθησε τη φυσική επιθυμία των παιδιών να μάθουν, ενώ τους παρείχε ελευθερία να επιλέγουν το υλικό τους.
Προς έκπληξη πολλών, τα παιδιά στα προγράμματα της Montessori είχαν εξαιρετική απόδοση, δείχνοντας συγκέντρωση, προσοχή και αυθόρμητη αυτοπειθαρχία. Η «Μέθοδος Montessori» άρχισε να προσελκύει την προσοχή διακεκριμένων παιδαγωγών, δημοσιογράφων και δημοσίων προσώπων. Μέχρι το 1910, τα σχολεία της μπορούσαν να βρεθούν σε όλη τη Δυτική Ευρώπη και ιδρύθηκαν σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, όπου άνοιξε το πρώτο σχολείο Μοντεσσόρι στο Τάριταουν της Νέας Υόρκης, το 1911.
Εξηγώντας τη μέθοδό της, το 1912, είχε γράψει χαρακτηριστικά ότι αρνείται το παραδοσιακό σχολείο όπου “τα παιδιά είναι σφηνωμένα στα θρανία σαν τις πεταλούδες τις καρφωμένες με πινέζες στα λευκώματα”. Οι νεωτεριστικές απόψεις της ενόχλησαν πολλούς, με κυριότερο εχθρό το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι, που το 1934 απαγόρευσε τη λειτουργία των σχολείων της και ανάγκασε την ίδια να εγκαταλείψει τη χώρα. Η Μοντεσσόρι κατέφυγε στην Ολλανδία και από εκεί ταξίδευε σε όλο τον κόσμο ιδρύοντας τα σχολεια της.
Πρωτοπόρος
Στα επόμενα χρόνια και για το υπόλοιπο της ζωής της, η Μαρία αφιερώθηκε στην προώθηση της παιδοκεντρικής της προσέγγισης στην εκπαίδευση. Δίδαξε, έγραψε άρθρα και βιβλία και ανέπτυξε ένα πρόγραμμα για την προετοιμασία των εκπαιδευτικών με τη μέθοδο Montessori. Μέσα από τις προσπάθειές της και το έργο των οπαδών της, η εκπαίδευση Montessori υιοθετήθηκε παγκοσμίως.
Ως δημόσιο πρόσωπο, η Μαρία έκανε επίσης έντονη εκστρατεία για τα δικαιώματα των γυναικών. Έγραψε και μίλησε συχνά για την ανάγκη για μεγαλύτερες ευκαιρίες για τις γυναίκες και αναγνωρίστηκε στην Ιταλία και όχι μόνο ως κορυφαία φεμινιστική φωνή.
Η Maria Montessori κυνηγούσε τα ιδανικά της σε ταραγμένους καιρούς. Η ζωή μέσα από τον πόλεμο και την πολιτική αναταραχή την ενέπνευσε να προσθέσει την εκπαίδευση για την ειρήνη στο πρόγραμμα σπουδών του Montessori. Αλλά δεν μπορούσε να κάνει λίγα για να αποφύγει την παγίδα στα παγκόσμια γεγονότα. Ταξιδεύοντας στην Ινδία το 1940, όταν ξέσπασαν εχθροπραξίες μεταξύ Ιταλίας και Μεγάλης Βρετανίας, αναγκάστηκε να ζήσει στην εξορία για το υπόλοιπο του πολέμου. Εκεί βρήκε την ευκαιρία να εκπαιδεύσει δασκάλους στη μέθοδό της.
Στο τέλος του πολέμου επέστρεψε στην Ευρώπη, περνώντας τα τελευταία της χρόνια στο Άμστερνταμ. Πέθανε ειρηνικά, στον κήπο ενός φίλου της, στις 6 Μαΐου 1952.
To motto της ήταν:
«Περίμενε παρατηρώντας. Αυτό είναι το σύνθημα του παιδαγωγού. Απελευθερώστε τις δυνατότητες του παιδιού και θα το μεταμορφώσετε στον κόσμο».
Ο δεκάλογος της Maria Montessori :
Ο στόχος της εκπαίδευσης στη νεαρή παιδική ηλικία θα πρέπει να είναι να ενεργοποιήσει τη φυσική επιθυμία του παιδιού να μάθει.
Μην τους λέτε πώς να το κάνουν. Δείξτε τους πώς να το κάνουν και μη λέτε κουβέντα. Αν μιλήσετε, θα κοιτάνε τα χείλη σας που κουνιούνται. Αν τους δείξετε θα θελήσουν να το κάνουν μόνα τους.
Η πιο σημαντική περίοδος στη ζωή δεν είναι η ηλικία της πανεπιστημιακής μόρφωσης, αλλά η πρώτη, η περίοδος από τη γέννηση ως τα έξι.
Ποτέ μη βοηθάτε ένα παιδί σε μια εργασία που νοιώθει ότι μπορεί να την καταφέρει μόνο του.
Το να αφήνεις το παιδί να κάνει ό,τι θέλει όταν ακόμα δεν έχει αναπτύξει δυνάμεις ελέγχου είναι σαν να προδίδεις την ιδέα της ελευθερίας.
Το παιχνίδι είναι η δουλειά του παιδιού.
Η εκπαίδευση ακόμα κι ενός μικρού παιδιού, δεν έχει στόχο να το προετοιμάσει για το σχολείο, αλλά για τη ζωή.
Το παιδί είναι μαζί ελπίδα και υπόσχεση για την ανθρωπότητα
Όταν τα παιδιά έρχονται σε επαφή με τη φύση, αποκαλύπτουν τη δύναμή τους.
Αφήστε τα παιδιά να είναι ελεύθερα. Ενθαρρύνετέ τα. Αφήστε τα να βγουν έξω όταν βρέχει. Αφήστε τα να βγάλουν τα παπούτσια τους όταν βρουν μια λιμνούλα με νερό. Και όταν το γρασίδι στα λιβάδια είναι υγρό από τις δροσοσταλίδες, αφήστε τα να τρέξουν πάνω του και να το ποδοπατήσουν με τα γυμνά τους πόδια. Αφήστε τα να ξεκουραστούν ειρηνικά όταν ένα δέντρο τα προσκαλεί να κοιμηθούν κάτω από τη σκιά τους. Αφήστε τα να φωνάξουν και να γελάσουν όταν ο ήλιος τα ξυπνάει το πρωί.
