Το αφιέρωσε στον Λαυρέντιο Β` των Μεδίκων, ο οποίος γεννήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου του 1492.
“Γενικά οι άνθρωποι είναι αγνώμονες, ασταθείς και υποκριτές· προτιμούν να αποφεύγουν τον κίνδυνο και είναι αχόρταγοι για κέρδος.`”
“Συμβαίνει σ’ όλους τους ανθρώπους, την περίοδο της γαλήνης, να μην σκέφτονται την τρικυμία.” είπε κάποτε ένας από τους σπουδαιότερους Ιταλούς διπλωμάτες, πολιτικούς, στοχαστές και συγγραφείς. Ο Νικολό Μακιαβέλι. Και είχε απόλυτο δίκιο. Το πιθανότερο είναι, όταν είμαστε σε καλή φάση της ζωής μας, να μην σκεφτόμαστε ότι κάτι κάκο μπορεί να συμβεί στο μέλλον. Συνήθως όμως, η ζωή κάνει κύκλους και η τρικυμία διαδέχεται τη γαλήνη…
Ο Μακιαβέλι ήταν πεπεισμένος ως προς την ένδεια της κλασικής φιλοσοφίας. Αρνήθηκε την αυθεντία στη φυσική τάξη, κάτι που σέβονταν οι αρχαίοι. Δεν πίστευε ότι υπάρχει καθολικός λόγος. Φανταζόταν τους ανθρώπους χωρίς πίστη και χωρίς νόμο. “`Οποιος θεμελιώνει πολιτεία και της βάζει νόμους, να παίρνει προκαταβολικά για κακούς όλους τους ανθρώπους.” γράφει στις διατριβές του.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που τον θεωρούν ως τον πατέρα της σύγχρονης πολιτικής επιστήμης. `Αλλοι, πάλι, ταυτίζοντας το όνομά του με τη διαφθορά και τον αυταρχισμό, τον έχουν χαρακτηρίσει ως ένα κυνικό κτήνος. Πολλοί θεωρούν το όνομα του συνώνυμο με την πολιτική πανουργία. Αλλά αυτό μάλλον τον αδικεί. Ο Μακιαβέλι είχε πολύ καλή επίγνωση της ανθρώπινης ψυχής και το πως παρασύρεται εύκολα από το όραμα της εξουσίας. Κατάφερε να δει χωρίς παρωπίδες το αδυσώπητο παιχνίδι της εξουσίας και η “διάγνωση” που έκανε είναι απλώς χωρίς παρωπίδες. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο “Ηγεμόνας” το ΄βιβλίο που τον έκανε διάσημο και με το οποίο έμεινε στην Ιστορία, διδάσκεται σε όλα τα Πανεπιστήμια του εξωτερικού και σε όσους σπουδάζουν Διοίκηση Επιχειρήσεων.
Ο Νικολό Μακιαβέλι αφιέρωσε το έργο του ο Ηγεμόνας στο Λαυρέντιο Β΄ θέλοντας να του υποδείξει την τακτική που θα ενοποιήσει την Ιταλία. Ωστόσο, ο λόγος αυτής της αφιέρωσης από έναν πολέμιο των Μεδίκων είναι μυστήριο.
Την εποχή που γεννήθηκε, η Ιταλία ήταν διαιρεμένη σε ανταγωνιζόμενες πόλεις-κράτη. Ανάμεσά τους και η Ρώμη υπό τον Πάπα– η οποία αντιμετώπιζε τις συνεχείς επεμβάσεις των ισχυρότερων της Ευρώπης. Από νεαρή ηλικία ο Μακιαβέλι ένιωθε μια έντονη έλξη για την πολιτική. Του άρεσε να παρακολουθεί από κοντά τον ιερωμένο που ασκούσε μεγάλη επιρροή στην ζωή της Φλωρεντίας, τον Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα. Το 1498 ο Σαβοναρόλα εκτελέστηκε για την κριτική που άσκησε στον Πάπα Αλέξανδρο VI. Τότε ο Μακιαβέλι μπήκε στα κυβερνητικά κλιμάκια ως γραμματέας και σε σύντομο χρονικό διάστημα αναρριχήθηκε στην ιεραρχία.
Σπουδαιές διπλωματικές αποστολές του ανατέθηκαν. Για εκείνες ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη και συναντήθηκε με αρκετεές από τις κορυφαίες πολιτικές προσωπικότητες της εποχής του, όπως με τον Πάπα και το βασιλιά της Γαλλίας. Επιρρεάστηκε αρκετά στον τρόπο σκέψης από τον Καίσαρα Βοργία- έναν πανούργο και σκληρό άνθρωπο- από τους ηγέτες της παπικής πολιτείας.
Το 1512, οι Μέδικοι επανήλθαν στην εξουσία κι ανέτρεψαν το δημοκρατικό καθεστώς, με τη βοήθεια των ισπανικών στρατευμάτων. Ο Μακιαβέλι απολύθηκε, υπέστη βασανιστήρια και φυλακίστηκε για λίγο καιρό. Αποσύρθηκε στο μικρό κτήμα του μελετώντας κλασικούς συγγραφείς και ιστορία – κυρίως της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας- περιμένοντας την κατάλληλη ευκαιρία για να επανέλθει στην πολιτική δράση.
Ο μοναδικός λόγος για τον οποίο καταπιάστηκε με τη συγγραφή ήταν επειδή ήλπιζε ότι τα βιβλία του θα τον βοηθούσαν να επανέλθει στην πολιτική σκηνή της Φλωρεντίας. Ο Μακιαβέλι δεν πέτυχε το σκοπό του, αλλά τουλάχιστον ένα από αυτά τα έργα ξεπέρασε κατά πολύ τις επιδιώξεις και τις προσδοκίες του συγγραφέα του και του χάρισε την αθανασία. Ο «Ηγεμόνας» (Il principe), όμως -ένα έργο του που γράφτηκε το 1513- του χάρισε την αθανασία. Στους επόμενους αιώνες κατάφερε να ασκήσει μεγάλη επίδραση στις πολιτικές εξελίξεις όλων των εποχών.
«Το χάσμα ανάμεσα στο πώς θα έπρεπε να ζει κανείς και στο πώς πραγματικά ζει, είναι τόσο μεγάλο, ώστε ο άνθρωπος που αμελεί αυτό που πραγματικά γίνεται προς χάριν αυτού που θα έπρεπε να γίνεται παίρνει το δρόμο προς την αυτοκαταστροφή και όχι προς την αυτοσυντήρηση» έγραφε ο Μακιαβέλι. Σύμφωνα με εκείνον, επιτυχημένος ηγεμόνας είναι ο προικισμένος με αρετή και αυτός που ξέρει να αδράχνει τις ευκαιρίες που του προσφέρει η τύχη. Καθοδηγείται όχι από το θρησκευτικό δόγμα ή από τα ηθικά παραγγέλματα, και είναι ικανός να χειραγωγεί τους νόμους που διέπουν την πολιτική συμπεριφορά, καθώς και να διαμορφώνει την πορεία των γεγονότων, σύμφωνα με τα σχέδιά του.
Ο Ηγεμόνας απέκτησε θερμούς θαυμαστές, ανάμεσά τους ο Ερρίκος H’ ή ο Ζαν Ζακ Ρουσό, ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι. Ο «Ηγεμόνας» περιλήφθηκε στον Κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Ιδιαίτερα πικραμένος και απογοητευμένος, ο Νικολό Μακιαβέλι έφυγε από τη ζωή στις 21 Ιουνίου του 1527.
Ακολουθούν αποσπάσματα από το βιβλίο του & κάποια από τα σπουδαιότερα αποφθέγματά του.
ΌΤΑΝ Η ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΛΗΡΟΝΟΜΕΙΤΑΙ
Όταν αποκτάς την εξουσία από κληρονομιά, τα πράγματα είναι για σένα ευκολότερα.
Υπό δυο όμως προυποθέσεις:
Η εξουσία από γενιά σε γενιά δημιουργεί παράδοση,έτσι μετά την πρώτη γενιά οι τάσεις για αμφισβήτησή της αποτελούν παρελθόν. Αλλά και οι αλλαγές είναι για σένα πιο εύκολες, επειδή κι αυτές θεωρούνται φυσικό δικαίωμά σου ως κληρονομικού Ηγέτη.
Να ξέρεις όμως ότι, αν είσαι κληρονομικός Ηγέτης, η κάθε αλλαγή που κάνεις θα αφήνει «αναμονή» για την οικοδόμηση μιας άλλης, που θα την επεκτείνει.
ΌΤΑΝ Η ΕΞΟΥΣΙΑ ΚΑΤΑΚΤΙΕΤΑΙ
Όταν υπάρχουν πολλοί δήθεν Ηγέτες που σκοτώνονται μεταξύ τους για το ποιος είναι ανώτερος, ικανότερος,δυνατότερος και εξυπνότερος, τότε σίγουρα όλοι τους δεν είναι παρά μετριότητες. Το μόνο που κάνουν είναι να προσφέρουν θέαμα στους υφισταμένους τους.
Και μόνη η εμφάνιση εκείνου που έχει το φυσικό χάρισμα του Ηγέτη είναι ικανή να κάνει τους ανεπαρκείς να παραμερίσουν να περάσει και τους υφισταμένους να υποκλιθούν.
Οι άνθρωποι αλλάζουν Ηγέτη μόνο στην περίπτωση που πιστεύουν ακράδαντα πως με αυτή την αλλαγή θα καλυτερεύσει η ζωή τους. Όταν οι υφιστάμενοι πιστεύουν πως η αλλαγή του Ηγέτη τους θα καλυτερεύσει τη ζωή τους, είναι ικανοί να τη διεκδικήσουν ακόμα και με τη βία. Όσοι Ηγέτες κι αν αλλάξουν, οι υφιστάμενοι θα παραμείνουν υφιστάμενοι που, όσες φορές κι αν απογοητευθούν από την αλλαγή του Ηγέτη τους, πάντα θα επιδιώκουν να βελτιώσουν τη ζωή τους αλλάζοντας Ηγέτη.
Το νέο Ηγέτη, εκείνοι που τον ανέδειξαν, σίγουρα θα τον πουν αχάριστο, επειδή, ακόμα κι αν έχει κάθε πρόθεση, δεν υπάρχει περίπτωση να μπορέσει να τους αλλάξει τη ζωή, στο βαθμό και με τον τρόπο που φαντάστηκαν.
Ως νέος Ηγέτης, ακόμα κι αν έχεις το λαό με το μέρος σου, θα μπορέσεις να κυβερνήσεις άνετα μόνο κάτω από δύο προϋποθέσεις:
1. Αν, με το που θα αναλάβεις την εξουσία, αφανίσεις τον προκάτοχο σου και όλους όσους τον περιέβαλαν αμέσως.
2. Αν κρατήσεις ανέπαφα όλα τα μέσα με τα οποία ο προκάτοχός σου επέβαλε την εξουσία του. Ο νέος Ηγέτης, στην περίπτωση που δεν έχει το λαό με το μέρος του, τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα. Για να κυβερνήσει χρειάζεται μεγάλη τύχη και επιδεξιότητα. Και κυρίως να παρακολουθεί τους υφισταμένους του άγρυπνα προκειμένου να αντιλαμβάνεται τις ανταρσίες τους στη στιγμή της γέννησής τους και να τις καταπνίγει αμέσως, πριν προλάβουν να φουντώσουν.
Μη διστάζεις, στους υφισταμένους σου αρέσει να σε βλέπουν να παρακολουθείς τις κινήσεις τους. Έτσι, αν είναι πειθαρχικοί, σε αγαπούν περισσότερο και, αν δεν έχουν διάθεση να υπακούσουν, σε φοβούνται.
Πρέπει τους εχθρούς σου να τους εξουδετερώνεις ολοκληρωτικά. Αν τους προκαλέσεις μονάχα μικροζημιές, σίγουρα θα ανακάμψουν και, τότε, σίγουρα θα σε εκδικηθούν. Το χτύπημα πρέπει είναι τόσο ισχυρό ώστε ποτέ να μη μπορέσουν να ξανασηκώσουν κεφάλι. Έτσι, δε θα κινδυνεύσεις ποτέ από την εκδίκησή τους. Αν προσπαθήσεις να κατακτήσεις την εξουσία, θα σου προσκολληθούν ως συμπαραστάτες όλοι οι ασήμαντοι που φθονούν το μέχρι τότε Ηγέτη.
Πρόσεξε να μην αποκτήσουν κύρος και δύναμη, γιατί αλλιώς, τελικά αυτοί θα γίνουν οι κύριοι της κατάστασης κι όχι εσύ. Η επιθυμία της εξουσίας, είναι κάτι πολύ φυσικό κι ανθρώπινο. Μόνο που στην αναγνωρίζουν ως τέτοιο, μόνο αν τελικά καταφέρεις να την κερδίσεις, αλλιώς τιμωρείσαι αμείλικτα ως στασιαστής.
Δεν πρέπει να αφήνεις να χρονίζει ένα πρόβλημα προκειμένου να αποφύγεις έναν πόλεμο, γιατί, έτσι, ούτε τον πόλεμο τελικά θα αποφύγεις και το πρόβλημα θα σε έχει αποδυναμώσει μέχρι να φτάσει η ώρα που θα ξεκινήσει ο πόλεμος.
Εκείνος που στηρίζει την αναρρίχηση ενός επίδοξου Ηγέτη, εργάζεται για την αυτοκαταστροφή του. Επειδή η δύναμη, που από αυτήν του την προσπάθεια αποκτά, αρχίζει να μοιάζει ύποπτη, ακόμη και για εκείνον τον οποίο βοήθησε κι έγινε Ηγέτης.“
Μόλις κυριαρχήσει σε μια πόλη ένας κυβερνήτης, θα πρέπει να σκεφθεί τι τιμωρίες θα επιβάλει. Πρέπει να τις επιβάλει όλες μια κι έξω και να μην τις ανανεώνει κάθε μέρα.
Συμβαίνει, όλοι οι ένοπλοι προφήτες να είναι νικητές και οι άοπλοι να χάνονται.
Ο άνθρωπος είναι καλός μόνο όταν είναι αδύναμος.
Κάνε το κακό μια κι έξω, αλλά το καλό δίνε το σιγά-σιγά.
Ο πόλεμος αρχίζει όταν θέλεις, αλλά δεν τελειώνει όταν θέλεις.
Η τύχη είναι γυναίκα και γι’ αυτό ευνοεί τον νέο που την χειρίζεται με τόλμη.
Ο ηγέτης αποκτά κύρος με το να είναι είτε αληθινός φίλος είτε πραγματικός εχθρός. Δηλαδή παίρνει θέση, καθαρά, υπέρ της μιας ή της άλλης πλευράς. Αυτή η τακτική έχει πολύ περισσότερα πλεονεκτήματα από την απλή ουδετερότητα.
Έναν ηγέτη πρέπει να τον φοβούνται και να τον αγαπούν. Αν δεν γίνεται και τα δύο, τότε καλύτερα μόνο να τον φοβούνται.
Τους αντιπάλους σου ή πρέπει να τους παίρνεις με το μέρος σου ή να τους εκμηδενίζεις.
Η αρετή κι ο πλούτος σπάνια πηγαίνουν στον ίδιο άνθρωπο.
Οι άνθρωποι έχουν το ελάττωμα, όταν έχει νηνεμία, να νομίζουν ότι δεν θα έρθει ποτέ καταιγίδα και δεν προετοιμάζονται.
Η υπόσχεση που δόθηκε ήταν μια αναγκαιότητα του παρελθόντος. Ο λόγος που δεν κρατήθηκε είναι μια αναγκαιότητα του παρόντος.
Ποτέ τίποτε μεγάλο δεν επιτεύχθηκε χωρίς κίνδυνο.
Αυτός που θέλει να τον υπακούν πρέπει να ξέρει να διατάζει.
Προκαλεί κανείς το ίδιο μίσος με τις καλές πράξεις όσο και με τις κακές.
Το λιοντάρι δεν ξέρει να προστατευθεί από παγίδες και η αλεπού δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τους λύκους. Πρέπει να είσαι λοιπόν αλεπού για να αναγνωρίζεις τις παγίδες και λιοντάρι για να τρομάζεις τους λύκους.
Αν είσαι πραγματικός ηγέτης, σου υποκλίνονται όλοι με το που εμφανίζεσαι.
Να θυμάσαι πως πάντα οι άνθρωποι θα επιδιώκουν να βελτιώσουν τη ζωή τους αλλάζοντας αρχηγό.
Οι άνθρωποι ξεχνούν ευκολότερα το θάνατο του πατέρα τους παρά την απώλεια της περιουσίας τους.
Ποτέ μην προσπαθείς να κερδίσεις με τη βία αυτό που μπορεί να αποκτηθεί με πονηριά.Όταν η θέληση είναι μεγάλη, οι δυσκολίες δεν μπορεί να είναι μεγάλες.
Γενικά οι άνθρωποι είναι αγνώμονες, ασταθείς και υποκριτές· προτιμούν να αποφεύγουν τον κίνδυνο και είναι αχόρταγοι για κέρδος.
Μια αλλαγή αφήνει την πόρτα ανοιχτή για να μπουν και άλλες.
Η φιλοδοξία είναι τόσο δυνατό πάθος, που όσο ψηλά και αν φθάσει κανείς δεν είναι ικανοποιημένος.
Δεν πρέπει ποτέ να αφήνει κανείς να συνεχίζεται μια ανωμαλία για να αποφύγει έναν πόλεμο, γιατί δεν τον αποφεύγει, αλλά μόνο αλλάζουν οι συνθήκες προς όφελος των αντιπάλων του.
O μόνος τρόπος να προφυλαχτείς από την κολακεία είναι να δώσεις στους άλλους να καταλάβουν ότι δεν προσβάλλεσαι όταν λένε την αλήθεια. Αλλά όταν όλοι μπορούν να σου λένε την αλήθεια, χάνεις το σεβασμό τους.
Η πρώτη εντύπωση που δημιουργεί ένας ηγεμόνας είναι αυτή που δίνουν οι άνθρωποι που τον περιστοιχίζουν.
Οι άνθρωποι είναι τόσο αφελείς και τόσο έτοιμοι να υπακούσουν, ώστε ποτέ δεν θα λείψουν τα θύματα σε έναν αχρείο για να κάνει τις απάτες του.
Ο απλοϊκός λαός πάντα παρασύρεται από την εξωτερική εμφάνιση, και ο κόσμος αποτελείται κυρίως από απλοϊκούς.
Οι πρίγκιπες και οι κυβερνήσεις είναι, μακράν, τα πιο επικίνδυνα στοιχεία σε μια κοινωνία.
Δεν υπάρχει τίποτε πιο σημαντικό για τον ηγεμόνα από το να φαίνεται ότι είναι θρήσκος.
Σε ένα ηγεμόνα δεν λείπουν ποτέ οι νόμιμοι λόγοι για να παραβεί μια υπόσχεση.
