«Το πραγματικό αρσενικό είναι μονογαμικό» #Sigmund_Freud
Θεωρείται ένας από τους πλέον βαθυστόχαστους αναλυτές του 20ου αιώνα που μελέτησε και προσδιόρισε έννοιες όπως το ασυνείδητο, η απώθηση και η παιδική σεξουαλικότητα.
Οι επιστημονικές θεωρίες του και οι τεχνικές θεραπείας που ανέπτυξε θεωρήθηκαν ιδιαίτερα καινοτόμες και αποτέλεσαν αντικείμενα έντονης αμφισβήτησης όταν παρουσιάστηκαν στη Βιέννη του 19ου αιώνα. Μέχρι και σήμερα προκαλούν έντονο προβληματισμό και αντιπαραθέσεις οι θεωρίες του.
Η επίδραση του Freud δεν περιορίστηκε μόνο στην ψυχολογία και την ψυχιατρική, αλλά απλώθηκε σε πολλούς τομείς της επιστήμης (ανθρωπολογία, κοινωνιολογία, φιλοσοφία) και της τέχνης.
Οι απόψεις του Sigmund Freud για τις γυναίκες προκάλεσαν διαμάχες κατά τη διάρκεια της ζωής του και συνεχίζουν να προκαλούν πολλές συζητήσεις σήμερα. «Οι γυναίκες αντιτίθενται στην αλλαγή, λαμβάνουν παθητικά και δεν προσθέτουν τίποτα δικό τους», έγραψε σε ένα άρθρο του 1925 με τίτλο «Οι ψυχικές συνέπειες της ανατομικής διάκρισης μεταξύ των φύλων».
Η Donna Stewart, MD, καθηγήτρια και πρόεδρος της γυναικείας υγείας στο Πανεπιστημιακό Δίκτυο Υγείας, εξήγησε: «Ο Freud ήταν ένας άντρας της εποχής του. Ήταν αντίθετος στο κίνημα χειραφέτησης των γυναικών και πίστευε ότι οι ζωές των γυναικών κυριαρχούνταν από τις σεξουαλικές αναπαραγωγικές τους λειτουργίες. “
«Η μεγάλη ερώτηση που δεν έχει απαντηθεί ποτέ και στην οποία δεν έχω καταφέρει να απαντήσω ακόμη, παρά την τριακονταετή έρευνα μου στη γυναικεία ψυχή, είναι «Τι θέλει μια γυναίκα;»» είπε κάποτε ο Freud στο «”Sigmund Freud: Life and Work” του Ernest Jones.
O φθόνος του φαλλού
Ο φθόνος του φαλλού είναι το γυναικείο αντίστοιχο της αντίληψης του Freud για το άγχος του ευνουχισμού. Στη θεωρία του για την ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη, ο Freud πρότεινε ότι κατά τη διάρκεια του φαλλικού σταδίου (γύρω στις ηλικίες 3 έως 6 ετών) τα νεαρά κορίτσια αποστασιοποιούνται από τις μητέρες τους και αντ` αυτού αφιερώνουν την στοργή τους στους πατέρες τους.
Το κορίτσι συνειδητοποιεί ότι δεν έχει πέος. «Τα κορίτσια θεωρούν τη μητέρα τους υπεύθυνη για την έλλειψη πέους τους και δεν τη συγχωρούν που έτσι τίθενται σε μειονεκτική θέση», έλεγε ο Freud (1933).
Ενώ πίστευε ότι η ανακάλυψή του για το Oιδιπόδειο σύμπλεγμα και οι σχετικές θεωρίες όπως το άγχος του ευνουχισμού και ο φθόνος του πέους ήταν τα μεγαλύτερα επιτεύγματά του, αυτές οι θεωρίες ίσως προκάλεσαν τους επικριτές του. Γυναίκες ψυχαναλύτριες όπως η Karen Horney και άλλες φεμινίστριες στοχάστριες έχουν περιγράψει τις ιδέες του ως διαστρεβλωμένες και συγκαταβατικές. Η θεωρία αντίστιξης στο Οιδιπόδειο σύμπλεγμα είναι το σύμπλεγμα της Ηλέκτρας.
Η θεραπεία της υστερίας
Η επαναστατική θεραπεία ομιλίας εξελίχθηκε εν μέρει από τη δουλειά του με την Bertha Pappenheim, η οποία είναι γνωστή ως Anna O. Βιώνοντας αυτό που τότε αναφερόταν ως υστερία, είχε μια ποικιλία συμπτωμάτων που περιελάμβαναν παραισθήσεις, αμνησία και μερική παράλυση.
Κατά τη διάρκεια συνεδριών με έναν από τους συναδέλφους του Φρόιντ, τον Joseph Breuer, η Pappenheim περιέγραψε τα συναισθήματα και τις εμπειρίες της. Αυτή η διαδικασία φάνηκε να ανακουφίζει τα συμπτώματά της, γεγονός που την οδήγησε να ονομάσει τη μέθοδο «ομιλούσα θεραπεία». Ο Pappenheim έγινε κοινωνικός λειτουργός και συνέβαλε σημαντικά στο γυναικείο κίνημα στη Γερμανία.
Στην αρχή ο Freud είπε ότι οι αιτίες της υστερίας είχαν τις ρίζες τους στη σεξουαλική κακοποίηση της παιδικής ηλικίας. Αργότερα εγκατέλειψε αυτή τη θεωρία και αντ` αυτού τόνισε τον ρόλο των σεξουαλικών φαντασιώσεων στην ανάπτυξη ποικίλων νευρώσεων και ασθενειών.
«Η κατανόησή του για τις γυναίκες ήταν διαβόητα ανεπαρκής, αλλά έκανε μεγάλα βήματα πέρα από ό,τι ήταν κατανοητό για τις γυναίκες όταν εμφανίστηκε στη σκηνή. Ήταν πολύ ασυνήθιστο στην εποχή του Φρόιντ ακόμη και να αναγνωρίσει ότι οι γυναίκες είχαν σεξουαλική επιθυμία, πολύ λιγότερο να πούμε ότι η καταστολή της σεξουαλικής τους επιθυμίας θα μπορούσε να τις κάνει υστερικές», εξήγησε ο ιστορικός Peter Gay.
Οι Γυναίκες στη Ζωή του Freud
Ενώ ισχυριζόταν συχνά ότι είχε ελάχιστη κατανόηση των γυναικών, αρκετές γυναίκες έπαιξαν σημαντικούς ρόλους στην προσωπική του ζωή. Ο Freud ήταν το μεγαλύτερο παιδί της μητέρας του (ο πατέρας του είχε δύο μεγαλύτερους γιους από προηγούμενο γάμο) και έχει χαρακτηριστεί συχνά ως το ιδιαίτερο αγαπημένο της.
«Έχω ανακαλύψει ότι οι άνθρωποι που γνωρίζουν ότι προτιμώνται ή ευνοούνται από τις μητέρες τους αποδεικνύουν στη ζωή τους μια περίεργη αυτοδυναμία και μια ακλόνητη αισιοδοξία που συχνά φέρνουν πραγματική επιτυχία στους κατόχους τους», σχολίασε κάποτε ο Freud.
Η σχέση του με τη γυναίκα του, Martha, ήταν πολύ παραδοσιακή. «Ήταν πολύ καλή hausfrau (νοικοκυρά)», εξήγησε η εγγονή του, Sophie Freud. “Ήταν πολύ φειδωλός. Και ο πατέρας μου έλεγε ότι η μητέρα του προτιμούσε να δηλητηριάσει όλο το σπίτι παρά να πετάξει φαγητό.”
Ο Freud μεγάλωσε με πολλές αδερφές και αργότερα έγινε πατέρας τριών γιων και τριών κορών, συμπεριλαμβανομένης της Anna Freud, η οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο στη συνέχιση του έργου του πατέρα της.
Οι γυναίκες στην ψυχανάλυση
Ενώ περιέγραψε τις γυναίκες ως κατώτερες από τους άνδρες, πολλές γυναίκες συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάπτυξη και την πρόοδο της ψυχανάλυσης. Η πρώτη γυναίκα που διηύθυνε τη δική της κλινική ψυχανάλυσης ήταν η Helene Deutsch το 1924. Δημοσίευσε το πρώτο ψυχαναλυτικό βιβλίο για τη σεξουαλικότητα των γυναικών και έγραψε εκτενώς για θέματα όπως η ψυχολογία των γυναικών, η γυναικεία εφηβεία και η μητρότητα.
Η θεμελιώδης ψυχαναλύτρια (και υποτίθεται η κάποτε ερωμένη του Carl Jung) Sabina Spielrein είχε επίσης σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη της ψυχανάλυσης. Αρχικά ήταν μια από τις ασθενείς του Yung.
Κατά τα πρώτα χρόνια της φιλίας του Freud και του Yung, οι δύο άντρες αφιέρωσαν αρκετό χρόνο συζητώντας την περίπτωση της Spierein, κάτι που βοήθησε να διαμορφωθούν πολλές από τις απόψεις τους. Toυ πιστώνεται επίσης η ανάπτυξη της έννοιας των ενστίκτων του θανάτου και η εισαγωγή της ψυχανάλυσης στη Ρωσία.
Η ψυχαναλύτρια Karen Horney έγινε μια από τους πρώτους επικριτές των απόψεων του για τη γυναικεία ψυχολογία.H Melanie Klein έγινε εξέχον μέλος της ψυχαναλυτικής κοινότητας και ανέπτυξε την τεχνική που είναι γνωστή ως «παιχνιδοθεραπεία», η οποία χρησιμοποιείται ευρέως μέχρι σήμερα.
Επιπλέον, η κόρη του, Anna Freud, έπαιξε ζωτικό ρόλο στην προώθηση πολλών από τις θεωρίες του πατέρα της και συνέβαλε τα μέγιστα στην παιδική ψυχανάλυση.
Αντίθετες απόψεις
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ορισμένες σημαντικές προσωπικότητες της ψυχολογίας είχαν τις δικές τους απαντήσεις στην περιορισμένη και συχνά προσβλητική αντίληψη του Freud για τη γυναικεία ψυχολογία. Η Horney ήταν μια τέτοια κριτικός, που υιοθέτησε την έννοια του Freud για τον φθόνο του πέους και παρείχε τη δική της άποψη για την ανδρική ψυχολογία. Ακόμη και η ίδια η εγγονή του Freud θα ασκούσε αργότερα κριτική στον διάσημο συγγενή της.
Karen Horney: Η έννοια του Freud για τον φθόνο του πέους επικρίθηκε στη δική του εποχή, κυρίως από την ψυχαναλύτρια Karen Horney. Είπε ότι οι άνδρες είναι αυτοί που επηρεάζονται αρνητικά από την αδυναμία τους να τεκνοποιήσουν, κάτι που αποκαλούσε «φθόνο της μήτρας».
Η απάντηση του Freud : Ο Φρόιντ απάντησε, αν και έμμεσα, γράφοντας: «Δεν θα εκπλαγούμε πολύ αν μια γυναίκα αναλύτρια που δεν έχει πειστεί επαρκώς για την ένταση της επιθυμίας της για ένα πέος, επίσης, αποτύχει να αποδώσει τη δέουσα σημασία σε αυτόν τον παράγοντα σε ασθενείς της» (Freud, 1949). Σύμφωνα με τον Freud, η έννοια της Horney για τον φθόνο της μήτρας προέκυψε ως αποτέλεσμα του δικού της υποτιθέμενου φθόνου για το πέος.
Sophie Freud: Ενώ οι αντιλήψεις του Freud για τη γυναικεία σεξουαλικότητα συχνά έρχονταν σε αντίθεση με τις πατριαρχικές τάσεις της βικτωριανής εποχής, ήταν ακόμα ένας άντρας της εποχής του. Το έργο του συχνά απορρίπτεται ως μισογυνιστικό και η ίδια του η εγγονή, η Sophie Freud, περιέγραψε τις θεωρίες του ως ξεπερασμένες. “Οι ιδέες του αναπτύχθηκαν έξω από την κοινωνία. Αντικατόπτριζε στις θεωρίες του την πεποίθηση ότι οι γυναίκες ήταν δευτερεύουσες και αν και δεν ήταν ο κανόνας, δεν ανταποκρίνονταν πλήρως στον κανόνα”, εξήγησε.
Τελικές σκέψεις: Ακόμη και ο ίδιος ο Freud παραδέχτηκε ότι η κατανόησή του για τις γυναίκες ήταν περιορισμένη. «Αυτό είναι το μόνο που έχω να σου πω για τη θηλυκότητα», έγραψε το 1933. «Είναι σίγουρα ημιτελές και αποσπασματικό και δεν ακούγεται πάντα φιλικό… Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τη θηλυκότητα, ρωτήστε για τις δικές σας εμπειρίες ζωής ή στραφείτε σε ποιητές ή περιμένετε μέχρι η επιστήμη να σας δώσει βαθύτερες και πιο συνεκτικές πληροφορίες».
Σύγχρονες Απόψεις
Σήμερα, πολλοί αναλυτές προτείνουν ότι αντί να απορρίπτουμε τις θεωρίες του Freud ευθέως, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στην ανάπτυξη νέων απόψεων για τις αρχικές του ιδέες. Όπως είπε ένας συγγραφέας, “Ο Freud αναθεώρησε τις θεωρίες του πολλές φορές καθώς συσσώρευε νέα δεδομένα και κατέληγε σε νέες ιδέες. Οι σύγχρονοι αναλυτές δεν πρέπει να κάνουν τίποτα λιγότερο.”
