Στις 14 Οκτωβρίου του 1906 γεννήθηκε μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της πολιτικής σκέψης, Εβραικής καταγωγής, η οποία με το ανατρεπτικό βιβλίο της, εξόργισε τους Εβραίους.
“Αφιέρωσε στον εαυτό σου το καλό που αξίζεις κι επιθυμείς για εσένα. Δώσε στον εαυτό σου ηρεμία. Σου αξίζει να είσαι ευτυχισμένος. Αξίζεις την απόλαυση.”
Χάνα Άρεντ
Υπήρξε μια πολιτική φιλόσοφος του εικοστού αιώνα της οποίας τα γραπτά δεν συνδυάζονται εύκολα σε μια συστηματική φιλοσοφία που επεξηγεί και επεκτείνεται σε ένα μόνο επιχείρημα για μια σειρά έργων. Αντίθετα, οι σκέψεις της καλύπτουν τον ολοκληρωτισμό, την επανάσταση, τη φύση της ελευθερίας και τις ικανότητες της σκέψης και της κρίσης.
Το ερώτημα με το οποίο η Χάνα Άρεντ ασχολείται πιο συχνά είναι η φύση της πολιτικής και της πολιτικής ζωής, ως διακριτά από άλλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Το έργο της ουσιαστικά αναλαμβάνει μια ανακατασκευή της φύσης της πολιτικής ύπαρξης. Αυτή η επιδίωξη παίρνει μορφή ως μια αναμφισβήτητα φαινομενολογική, ένας δείκτης της βαθιάς επιρροής που άσκησαν πάνω της οι Χάιντεγκερ και Γιάσπερς.
Το 1951, σε έναν κόσμο που βγαίνει πληγωμένος από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ένα βιβλίο εντυπωσιάζει τις ΗΠΑ και καθιερώνει τη συγγραφέα του ως μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της πολιτικής σκέψης. “Οι πηγές του ολοκληρωτισμού”(“Τhe Origins of Totalitarianism”) κάνει γνωστή τη Χάνα Άρεντ και της ανοίγει δρόμο για πανεπιστημιακή καριέρα. Εκείνη, προσπαθώντας να βρει απαντήσεις, θεωρεί το σύγχρονο ολοκληρωτισμό -ναζισμό και κομμουνισμό- ως αποτέλεσμα των κινημάτων του αντισημιτισμού και του ιμπεριαλισμού του 19ου αιώνα. Αναφέρει πως η κατάλυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η βία – η οποία τη συνοδεύει – εμφανίζονται μετά την παρακμή της ταξικής κοινωνίας και των εθνών-κρατών, που είχαν προκύψει με τη Γαλλική Επανάσταση.
Γεννημένη στο Ανόβερο και κυνηγημένη από τον Χίτλερ, λόγω της εβραικής καταγωγής της, η Χάνα Άρεντ- σημαντική μορφή στο χώρο της πολιτικής επιστήμης και της φιλοσοφίας – μαθήτρια του Χάιντεγκερ και του Γιάσπερς – κάνει σημαντική καριέρα στις ΗΠΑ. Το 1959, είναι η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον.
Το 1934, με την άνοδο του Χίτλερ, διαφεύγει στη Γαλλία και το 1941, φεύγει από την κατεχόμενη Γαλλία για τις ΗΠΑ. Μετά την εισβολή των Γερμανών στο Παρίσι, αναγκάζεται να μεταβεί στη Νέα Υόρκη, ικαι συνεχίζει την καριέρα της. Γράφει αρκετά έργα πολιτικής φιλοσοφίας σχετικά με τον ολοκληρωτισμό, τον αντισημιτισμό κι αφήνει σημαντικές προσωπογραφίες.
Στο βιβλίο της “’Ανθρωποι σε σκοτεινές εποχές” (Men in Dark Times) αναφέρεται στο Ολοκαύτωμα. Θεωρεί πως ήταν η πιο τρανή απόδειξη της “κοινοτοπίας του κακού” και προκαλεί με το βιβλίο της “Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ” (Eichman In Jerusalem). Υποστηρίζει πως είναι ανεύθυνο και υποκριτικό να θεωρείται ο Άιχμαν, ο μόνος υπεύθυνος για το Ολοκαύτωμα. Πιστεύει πως ο Άιχμαν είναι από τους πολλούς συνηθισμένους ανθρώπους των οποίων η ενεργός ή η παθητική στάση επέτρεψε να συμβεί το Ολοκαύτωμα. Χωρίς καμία σχέση με κάποια διαβολική ενσάρκωση, ήταν “τρομερά και τρομακτικά φυσιολογικός”. Γι’αυτό το λόγο αναφέρεται στην “κοινοτοπία του κακού”.
“Ο πρόεδρος έλαβε και εκατοντάδες επιστολές και τηλεγραφήματα απ όλο τον κόσμο, που ζητούσαν επιείκεια· απ αυτά ξεχώριζαν οι εκκλήσεις της Κεντρικής Συνόδου Αμερικανών Ραββίνων, των εκπροσώπων του ανασυγκροτούμενου εβραϊσμού της χώρας, και μιας ομάδας καθηγητών του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ με επικεφαλής τον Μάρτιν Μπούμπερ, τον φιλόσοφο που είχε εξ αρχής εναντιωθεί στη δίκη και προσπαθούσε τώρα να πείσει τον πρωθυπουργό του Ισραήλ, Μπεν Γκουριόν, να μεσολαβήσει για επιείκεια.” αναφέρει στο βιβλίο της η ‘Αρεντ.
Ο κ. Μπεν Ζβι απέρριψε όλες τις αιτήσεις απονομής χάριτος στις 31 Μαΐου, δύο μέρες μετά την έκδοση της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου και έπειτα από λίγες ώρες, την ίδια μέρα -Πέμπτη- λίγο πριν τα μεσάνυχτα, ο Αϊχμαν απαγχονίστηκε, η σορός του αποτεφρώθηκε και η στάχτη του σκορπίστηκε στη Μεσόγειο, έξω από τα χωρικά ύδατα του Ισραήλ. […] Η εκτέλεση έγινε σε λιγότερο από δύο ώρες από τη στιγμή που ο Αϊχμαν ενημερώθηκε για την απόρριψη της αίτησης απονομής χάριτος· δεν υπήρξε χρόνος ούτε καν για το τελευταίο γεύμα. […]
Ο Αντολφ Αϊχμαν ανέβηκε στην αγχόνη αξιοπρεπέστατα. Είχε ζητήσει προηγουμένως ένα μπουκάλι κρασί και είχε πιει το μισό. […] Βάδισε τα τριάντα πέντε περίπου μέτρα από το κελί του ώς την αίθουσα των εκτελέσεων ήρεμος και στητός, με τα χέρια δεμένα πίσω του. […] Οταν του έδωσαν να φορέσει τη μαύρη κουκούλα, είπε: Δεν τη χρειάζομαι. Είχε πλήρη έλεγχο του εαυτού του και μάλιστα ήταν απόλυτα ο εαυτός του.”
Η συγκεκριμένη ανάλυση, σοκάρει και προκαλεί θυελλώδεις αντιδράσεις. Κυρίως στους εβραικούς κύκλους. Εύλογο είναι να θυμηθεί κανείς την ερωτική σχέση που είχε η Άρεντ με το Γερμανό φιλόσοφο Μάρτιν Χάιντεγκερ και τη σχέση του ίδιου με τους Ναζί. Και αυτή η κατηγορία την ακολουθεί έως το θάνατό της και την φτάνει στα πρόθυρα του νευρικού κλονισμού.
Επέλεξα κάποιες από τις σπουδαιότερες ρήσεις της και σας τις παραθέτω…
– “Ο πιο φλογερός επαναστάτης θα γίνει συντηρητικός την επόμενη μέρα μετά την επανάσταση.”
-“Η επιθυμία για δύναμη και εξουσία δεν είναι χαρακτηριστικό των δυνατών, αλλά -όπως ο φθόνος και η πλεονεξία- είναι ελάττωμα των αδύναμων ψυχών και, συχνά, πολύ επικίνδυνο.”
-“Το πρόβλημα με τα ψέματα και την εξαπάτηση είναι ότι η αποτελεσματικότητά τους βασίζεται εξ ολοκλήρου σε μια σαφή αντίληψη της αλήθειας την οποία ο ψεύτης και απατεώνας επιθυμεί να κρύψει.”
-“Δεν υπάρχουν επικίνδυνες σκέψεις. Το να σκέφτεσαι αυτό καθεαυτό είναι επικίνδυνο.”
Η Χάνα Άρεντ, με το σπουδαίο έργο της τροφοδότησε γόνιμους στοχασμούς και συζητήσεις. Δεν έχει τυχαία καταταχθεί ανάμεσα στους σημαντικότερους πολιτικούς φιλοσόφους του αιώνα.
