Στις 17 Οκτωβρίου του 1915 γεννήθηκε ένας από τους μεγαλύτερους Αμερικανούς θεατρικούς συγγραφείς του 20ού αιώνα που λατρεύτηκε από τη Marilyn Monroe
Υπήρξε ένας από τους κορυφαίους Αμερικανούς συγγραφείς με σπουδαία έργα που ασκούσαν κριτική στις Ηνωμένες Πολιτείες, την κυβέρνηση και τον τρόπο ζωής των κατοίκων. Δεν παρέλειπαν δε, να εκθέσουν και τα ψεγάδια του “Αμερικανικού ονείρου”. Και γι`αυτό δέχτηκε μεγάλη κριτική. “Σπάνια ένας καλλιτέχνης έχει δεχτεί τόσες πολλές επιθέσεις και συκοφαντίες στην πατρίδα του και ταυτόχρονα έχαιρε βαθιάς εκτίμησης σε όλον τον κόσμο” θα πει ο βιογράφος Martin Gottfried για τον Arthur Miller.
Τα πιο γνωστά έργα του περιλαμβάνουν τα «All My Sons», «The Crucible» και το βραβευμένο με Πούλιτζερ «Death of a Salesman».
Ο θεατρικός συγγραφέας Miller φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν πριν επιστρέψει στην Ανατολή για να γράψει δράματα για τη σκηνή. Κέρδισε ευρέως επαίνους για το “Θάνατο του Εμποράκου”, το οποίο άνοιξε στο Broadway το 1949 και κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ μαζί με πολλά Tony. Έλαβε περισσότερη αναγνώριση για τη βραβευμένη συνέχεια, The Crucible, η οποία αντανακλούσε την ακλόνητη άρνησή του να συνεργαστεί με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων της Βουλής. Η δημόσια ζωή του Μίλερ ζωγραφίστηκε εν μέρει από τον δύσκολο γάμο του με το σεξ σύμβολο του Χόλιγουντ, τη Marilyn Monroe Ο θεατρικός συγγραφέας πέθανε το 2005 σε ηλικία 89 ετών, αφήνοντας ένα έργο που συνεχίζει να ανεβαίνει διεθνώς και να προσαρμόζεται για την οθόνη.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Miller γεννήθηκε στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης, στις 17 Οκτωβρίου 1915, σε οικογένεια μεταναστών πολωνικής και εβραϊκής καταγωγής. Ο πατέρας του, Ισίδωρος, ήταν ιδιοκτήτης μιας επιτυχημένης επιχείρησης κατασκευής παλτό και η μητέρα του, Augusta, με την οποία ήταν πιο κοντά, ήταν παιδαγωγός και μανιώδης αναγνώστρια μυθιστορημάτων.
Η εύπορη οικογένεια Μiller έχασε σχεδόν τα πάντα στο κραχ της Wall Street του 1929 και έπρεπε να μετακομίσει από το Μανχάταν στο Flatbush του Μπρούκλιν. Μετά την αποφοίτησή του από το γυμνάσιο, ο Miller έκανε μερικές περίεργες δουλειές για να εξοικονομήσει αρκετά χρήματα για να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Ενώ ήταν στο κολέγιο, έγραψε για τη μαθητική εργασία και ολοκλήρωσε το πρώτο του θεατρικό έργο, No Villain, για το οποίο κέρδισε το βραβείο Avery Hopwood του σχολείου. Παρακολούθησε επίσης μαθήματα με τον θεατρικό συγγραφέα και καθηγητή Kenneth Rowe. Εμπνευσμένος από την προσέγγιση του Rowe, ο Miller επέστρεψε στην Ανατολή για να ξεκινήσει την καριέρα του ως θεατρικός συγγραφέας.
Ο θάνατος του Εμποράκου
Η καριέρα του Miller ξεκίνησε με δύσκολη θέση. Το ντεμπούτο του στο Μπρόντγουεϊ το 1944, The Man Who Had All the Luck, απέκτησε μια μοίρα που ήταν η αντίθεση του τίτλου του, κλείνοντας μετά από μόλις τέσσερις παραστάσεις με μια στοίβα από θλιβερές κριτικές. Focus, το μυθιστόρημα του Μiller για τον αντισημιτισμό, κυκλοφόρησε ένα χρόνο αργότερα. Το επόμενο έργο του, All My Sons, έγινε επιτυχία το 1947, παίζοντας για σχεδόν έναν ολόκληρο χρόνο στο Μπρόντγουεϊ και χάρισε στον Μίλερ το πρώτο του βραβείο Tony για τον καλύτερο συγγραφέα.
Δουλεύοντας σε ένα μικρό στούντιο που έχτισε στο Roxbury του Κονέκτικατ, ο Miller έγραψε την πρώτη πράξη του Θάνατου του εμποράκου σε λιγότερο από μια μέρα. Το έργο, σε σκηνοθεσία Εlia Kazan, άνοιξε στις 10 Φεβρουαρίου 1949, στο θέατρο Μορόσκο και λατρεύτηκε σχεδόν από όλους, και έγινε ένα εμβληματικό σκηνικό έργο.
«Ο θάνατος του εμποράκου» ήταν το πρώτο έργο που δραματοποίησε την τιμωρητική —και ιδιαίτερα την αμερικανική— αλληλεπίδραση πανικού και επιτεύγματος
Ο Αrthur Miller έγραψε τον “Θάνατο του εμποράκου” τη διετία 1947-1948 πριν από την πρεμιέρα του στο Μπρόντγουεϊ το 1949. Το έργο προήλθε από τις εμπειρίες της ζωής του, οι οποίες περιλάμβαναν τον πατέρα του που έχασε τα πάντα στο κραχ του Χρηματιστηρίου του 1929.
Το έργο ξεκίνησε από ένα διήγημα που έγραψε ο Miller σε ηλικία δεκαεπτά ετών, όταν εργάστηκε, για λίγο, στην εταιρεία του πατέρα του. Μιλούσε για έναν ηλικιωμένο πωλητή που δεν πουλάει τίποτα, τον κακοποιούν οι αγοραστές και δανείζεται το ναύλο του για το τρένο στο μετρό από τον νεαρό αφηγητή, για να βρεθεί τελικά κάτω από τις ρόδες ενός τρένου του μετρό. Ο Miller έκανε το πρότυπο του Willy με βάση τον θείο του πωλητή, Manny Newman, έναν άνθρωπο που ήταν “ανταγωνιστής, ανά πάσα στιγμή, σε όλα τα πράγματα και σε κάθε στιγμή. Ο αδερφός μου και εγώ τον είδαμε να τρέχει ανταγωνιστικά με τους δύο γιους του σε κάποιο αγώνα”, όπως εξήγησε στην αυτοβιογραφία του.
Έτσι, η σύνοψη του θανάτου ενός πωλητή ακολουθεί τη ζωή του Willy, ο οποίος είναι πωλητής. Ζει με τη γυναίκα του και έχει δύο γιους. Οι καιροί εξελίσσονται γρήγορα και ο Willy δεν μπορεί να συμβαδίσει. Δεν του αρέσει να μένει στο σπίτι του 25 ετών που περιβάλλεται από τις πολυκατοικίες. Επιπλέον, ο Willy δεν τα καταφέρνει καλά στη δουλειά του και οι γιοι του δεν είναι τόσο επιτυχημένοι όσο θα ήθελε να είναι. Μέσα σε όλο αυτό το άγχος και την ένταση, τελικά αυτοκτονεί για να βοηθήσει την οικογένειά του να ζήσει μια καλύτερη ζωή με τα χρήματα της ασφάλισης.
Η σύνοψη του θανάτου ενός πωλητή εξηγεί τα γεγονότα που διαδραματίζονται στην ιστορία. Το έργο πραγματεύεται βασικά ζητήματα όπως η απώλεια της ταυτότητάς του, η αδυναμία αποδοχής της αλλαγής και πολλά άλλα. Η ιστορία είναι ένα μείγμα αναμνήσεων, ονείρων, συγκρούσεων, λογομαχιών και πολλά άλλα στη ζωή του Willy Loman. Εξερευνά επίσης τη σχέση του με τη γυναίκα του, τους γιους του και τους γνωστούς του.
Κύρια θέματα
Το αμερικανικό όνειρο. Το “American Dream” είναι κεντρικό στο έργο αυτό, και βλέπουμε χαρακτήρες να το παλεύουν από διαφορετικές οπτικές γωνίες: ο Willy Loman έχει τα προνόμια να είναι πολύ συμπαθής έναντι της σκληρής δουλειάς, κάτι που τον κάνει να μην ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του. Ο Biff απορρίπτει την παραδοσιακή αμερικανική πορεία καριέρας. Ο Ben έκανε την περιουσία του ταξιδεύοντας μακριά.
Πολιτική—ή Έλλειψή της. Παρόλο που ο Miller δείχνει πώς το αμερικανικό όνειρο μετατρέπει τα άτομα σε εμπορεύματα, των οποίων η μοναδική αξία είναι τα χρήματα που βγάζουν, το έργο του δεν έχει μια ριζοσπαστική ατζέντα: ο Willy δεν έρχεται αντιμέτωπος με αδίστακτους εργοδότες και οι αποτυχίες του είναι δική του ευθύνη, παρά εταιρική – επίπεδες αδικίες.
Οικογενειακές Σχέσεις. Η κεντρική σύγκρουση στο έργο είναι μεταξύ του Willy και του γιου του Biff. Ως πατέρας, είδε πολλές υποσχέσεις στον αθλητικό Biff. Ωστόσο, αφού παράτησε το λύκειο, πατέρας και γιος είχαν μια σύγκρουση και ο Biff απορρίπτει ρητά τις έννοιες του αμερικανικού ονείρου που έδωσε ο πατέρας του. Ο Happy ταιριάζει περισσότερο με τον τρόπο ζωής του Willy, αλλά δεν είναι το αγαπημένο παιδί και είναι, γενικά, ένας αθώος χαρακτήρας που δεν έχει βάθος. Η σχέση μεταξύ του Willy, του πατέρα του και του αδελφού του Ben διερευνάται επίσης. Ο πατέρας του Willy συνήθιζε να φτιάχνει και να πουλά φλάουτα, και για αυτόν τον σκοπό, έβαλε την οικογένειά του να ταξιδέψει σε όλη τη χώρα. Ο Ben, που έκανε την περιουσία του ταξιδεύοντας, κυνήγησε τον πατέρα του.
Arthur Miller και Marilyn Monroe
Όταν ο Miller συνάντησε τη Monroe, έκλαιγε. Ή τουλάχιστον αυτή είναι η ιστορία που της έλεγε πάντα, αυτή που επαναλαμβάνει στα πλάνα που χρησιμοποιήθηκαν στο νέο ντοκιμαντέρ για τον Arthur Miller.
Γνωρίστηκαν στα γυρίσματα της ταινίας του 1951 “As Young As You Feel”.. Όταν έσφιξε για πρώτη φορά το χέρι της Monroe εκείνη την ημέρα, ο Miller έγραψε αργότερα, «το σοκ από την κίνηση του σώματός της με διαπέρασε». Έχοντας παρακολουθήσει μερικές από τις λήψεις της, της είπε ότι νόμιζε ότι έπρεπε να παίξει στη σκηνή. «Οι άνθρωποι γύρω τον άκουσαν να το λέει», θυμάται η Marilyn, «και γέλασαν». Αλλά ξαφνικά ένιωσε ότι μπορούσε να τα συντονίσει: Εδώ ήταν κάποιος που έβλεπε μια πλευρά της που πάντα ήθελε να τη δει, μια γυναίκα όχι απλώς με φωτεινή ομορφιά, αλλά και μια δυνατότητα να γίνει σοβαρή καλλιτέχνις όταν αναπόφευκτα θα μειώνονταν οι άλλες δυνάμεις της. Η ίδια έγραψε για τη συνάντησή τους στο ημερολόγιό της: «Συνάντησα έναν άντρα απόψε… Ήταν, μπαμ! Ήταν σαν να έτρεχε σε ένα δέντρο. Ξέρεις, σαν ένα δροσερό ποτό όταν έχεις πυρετό».
Εκείνη πανέμορφη ξανθιά με βελούδινη φωνή, ένα παράξενο κράμα μυστηρίου, ερωτισμού και αθωότητας. Σαν ένα λαχταριστό φρούτο που φαινόταν έτοιμο να εκραγεί από τους χυμούς του, ήξερε να ενσαρκώνει αλλά και να γεννά επιθυμίες. Ένα πλάνο στο αψεγάδιαστο πρόσωπό της ήταν αρκετό για να γεμίσει και να την “ερωτευθεί” η οθόνη.
`Εκείνος ένας από τους κορυφαίους Αμερικανούς συγγραφείς με σπουδαία έργα που ασκούσαν κριτική στις Ηνωμένες Πολιτείες, την κυβέρνηση και τον τρόπο ζωής των κατοίκων της. Δεν παρέλειπαν δε, να εκθέσουν και τα ψεγάδια του “Αμερικανικού ονείρου”. Και γι`αυτό δέχτηκε μεγάλη κριτική. “Σπάνια ένας καλλιτέχνης έχει δεχτεί τόσες πολλές επιθέσεις και συκοφαντίες στην πατρίδα του και ταυτόχρονα έχαιρε βαθιάς εκτίμησης σε όλον τον κόσμο” θα πει ο βιογράφος Martin Gottfried για τον `Arthur Miller.
Αλλοί, όμως, δεν τον θυμούνται μόνο από το σπουδαίο έργο που άφησε αλλά και από τη σχέση του με το απόλυτο σύμβολο του σεξ. Τη Marilyn Monroe. Γνωρίζονται το 1951 και παρόλο που ήταν και οι δύο παντρέμενοι ζουν έναν εφήμερο έρωτα. Καταφέρνουν να κρατήσουν τη φλόγα αναμμένη μέχρι το 1956 όταν ενώνονται με τα δεσμά του γάμου. Στο ενεργητικό τους έχει ένα διαζύγιο ο Miller και δύο η Marilyn.
Αν και η μοίρα τους θα αντιστραφεί σύντομα, το 1951 ο Arthur Miller ήταν πιο διάσημος από τη Marilyn Monroe. Είχε μόλις κερδίσει ένα βραβείο Πούλιτζερ για “Τον θάνατο του εμποράκου” και απολάμβανε μια τεράστια διασημότητα και αναγνώριση. Η Monroe ήταν ακόμα ένα αστέρι σε άνοδο, περισσότερο γνωστή για δεύτερους ρόλους. Χώρισαν οι δρόμοι τους για αρκετά χρόνια – η Μarilyn ξεπέρασε μια δύσκολη ένωση με τον Joe di Maggio, ο Miller προσπάθησε να εργαστεί για τον αποτυχημένο γάμο του με την πρώτη του σύζυγο, Mary Slatery – αλλά τελικά ξεκίνησαν μια σχέση ενώ ο Miller ήταν ακόμα παντρεμένος. Το 1956, ο Miller εγκαταστάθηκε στο Ρίνο της Νεβάδα, τόσο καιρό ώστε να του χορηγηθεί διαζύγιο—όπως έκαναν πολλοί τότε. Λίγο αργότερα, σε μια πολιτική τελετή χωρίς περιττά στοιχεία, παντρεύτηκε με τη Monroe.
Παντρεύτηκαν στις 29 Ιουνίου του 1956 σε ένα δικηγορικό γραφείο της Νέας Υόρκης μακριά από τα φώτα δημοσιότητας. Εκείνος 41 ετών κι εκείνη 30. Η ιστορία του Πυγμαλίωνα αναβίωνε μέσα από αυτό το λαμπερό ζευγάρι κάτι που λίγο αργότερα πήρε μεγάλη δημοσιότητα. Δεν ήταν μάλιστα λίγοι εκείνοι που θεωρούσαν ότι αυτός ο γάμος θα είχε σύντομη ημερομηνία λήξης εξαιτίας των διαφορετικών χαρακτήρων τους.
Με μια ματιά, είναι ένας από τους πιο περίεργους γάμους διασημοτήτων στην αμερικανική ιστορία του 20ού αιώνα. Ο Τύπος τους αποκάλεσε «η κλεψύδρα και η αυγοκεφαλή». και ένα περιοδικό ονόμασε την ένωσή τους «τον πιο απίθανο γάμο μετά την Κουκουβάγια και τη γατούλα. Ακόμη και σήμερα, μετά τον θάνατό τους, η πενταετής ένωσή τους συνεχίζει να προκαλεί σύγχυση. «Εκείνη ήταν σύμβολο του σεξ και εκείνος ένας απόμακρος διανοούμενος», η Daily Mail έγραψε με χαρακτηριστικό τακτ το 2008. «Γιατί άραγε η Marilyn Monroe παντρεύτηκε έναν ακατάλληλο;»
Αμέσως μετά το γάμο τους εκείνος δείχνει την άκρως κτητική συμπεριφορά του απέναντί της. “Η Marilyn θα γυρίζει μία ταινία κάθε 18 μήνες, τα γυρίσματα της οποίας δεν θα διαρκούν πάνω από 2 μήνες. Το επόμενο διάστημα θα είναι η σύζυγός μου και το εννοώ θα είναι πλήρους απασχόλησης”. λέει, ξεκαθαρίζοντας έτσι το πλαίσιο της σχέσης τους.
Η σταρ είχε μάθει σε εντελώς διαφορετικό τρόπο ζωής και δεν αντέχει αυτήν του την απαίτηση. Φροντίζει, λοιπόν, να το διατυμπανίζει και να συνεχίζει να ζει με εξωστρεφείς ρυθμούς που δεν άρμοζαν σε αυτά που επιθυμούσε ο σύζυγός της.
Σύντομα το ζευγάρι μετακομίζει στο Λονδίνο, όπου η Marilyn γυρίζει με τον Laurence Olivier την ταινία “Ο Πρίγκηπας και η Χιονάτη”.
Η Marilyn υπερασπίζεται με εξαιρετικό σθένος τον Miller , ενώπιον της επιτροπής Μακάρθι όταν καλείται να καταδώσει ονόματα κομμουνιστών από τον κύκλο των Λογοτεχνών. Ρισκάρει ακόμα και την καριέρα της για εκείνον. Πηγαίνει στην Ουάσιγκτον και μιλά στις ακροάσεις της επιτροπής. Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι τον υπερασπίζεται καλύτερα και από δικηγόρο καταφέρνοντας να τον αθωώσει από αυτήν τη δύσκολη περιπέτεια. Κάτι που δεν πέτυχε ο Elia Kazan.
Παρόλα αυτά, το ζευγάρι δεν έρχεται πιο κοντά. Αντιθέτως, με την πάροδο του χρόνου αποξενώνονται όλο και περισσότερο.
Ο Miller αφοσιώνεται ολοκληρωτικά στη δουλειά του και η Marilyn το ρίχνει στο ποτό. Η ρήξη στη σχέση τους είναι ανεπανόρθωτη επιβεβαιώνοντας τις κακές γλώσσες που έλεγαν ότι ο διαφορετικός τρόπος ζωής θα τους χώριζε. Από τον Νοέμβριο του 1960 βρίσκονται σε διάσταση. Κι αυτό ήταν φανερό στα γυρίσματα της ταινίας του John Huston “Οι αταίριαστοι”, όπου η Marilyn παραλίγο να τινάξει όλη την παραγωγή στον αέρα με την απαράδεκτη συμπεριφορά της. Η συγκεκριμένη ταινία αποδεικνύεται προφητική για την πρωταγωνίστρια Monroe. Το φιλμ “πατώνει” στα ταμεία και δέχεται αρνητικές κριτικές. Και η τραγική ειρωνεία είναι ότι το σενάριο ήταν δώρο του συζύγου της για τα γενέθλιά της, σε μια προσπάθεια να επανασυνδεθούν.
Μάταια όμως.Η ταινία γυρίζεται το 1960 και προβάλλεται το 1961 όταν το ζευγάρι έχει πια ήδη χωρίσει. “Πρόκειται για την αδυναμία των ανθρώπων να συνάψουν μεταξύ τους σχέσεις σταθερές και ασφαλείς. Πρόκειται για την τραγωδία του χωρισμού” όπως λέει ο συγγραφέας.
Ο Miller μπορούσε να ανεχθεί τα πάντα, τις αρνητικές κριτικές, την αποτυχία, την ήττα αλλά δεν μπορούσε να ανεχθεί τη δυστυχία της Marilyn . Στην αυτοβιογραφία του περιγράφει τον εαυτό του ως άκρως πολιτικοποιημένο άτομο ενώ αναφέρει για πρώτη φορά ότι η Marilyn ήταν το πιο δυστυχισμένο πλάσμα που είχε γνωρίσει ποτέ στη ζωή του. Λέγεται ότι η Μονρόε είχε έντονο φλερτ με τον Ίβ Μοντάν, το οποίο κατέληξε σε σχέση της μίας βραδιάς. Ο Miller γνώριζε για τους δύο εραστές. Παρόλα αυτά δεν έκανε τίποτα για να τους εμποδίσει. Απεναντίας, με τη στάση του τους ενθάρρυνε να προχωρήσουν. Η Monroe δεν συγχώρεσε ποτέ τον Miller για την απίστευτη ανεκτικότητα που έδειξε να την παραχωρήσει στον Yves Montane. Αυτό σήμανε και για εκείνη, το τέλος του γάμου τους.
Στα γυρίσματα της ταινίας ο απογοητευμένος Miller συνάπτει σχέση με την 37χρονη αυστριακή φωτογράφο Inge Morath, κόβοντας κάθε γέφυρα επικοινωνίας με τη Marilyn. Το διαζύγιο ήταν η μόνη λύση και βγαίνει με συνοπτικές διαδικασίες στο Μεξικό στις 24 Ιανουαρίου του 1961, με αιτιολογία: ασυμφωνία χαρακτήρων.
Στις 10 Φεβρουαρίου 2005, την 56η επέτειο από το ντεμπούτο του Θάνατου του Εμποράκου στο Broadway, ο Miller έφυγε από τη ζωή από καρδιακή ανεπάρκεια στο σπίτι του στο Roxbury του Κονέκτικατ, περιτριγυρισμένος από τον Barley, την οικογένεια και τους φίλους του. Ήταν 89 ετών.
Τον Μάρτιο του 2018, το HBO προέβαλε το ντοκιμαντέρ Arthur Miller: Writer. Σε σκηνοθεσία και αφήγηση της κόρης του Rebeca, το έργο εξιστόρησε τη ζωή του μεγάλου Αμερικανού θεατρικού συγγραφέα, από τη δημιουργία των εμβληματικών του θεατρικών έργων, μέχρι τον γάμο του με τη Monroe και τις σχέσεις του με τα μέλη της οικογένειάς του.
