Απίστευτες περιπέτειες διάσημων έργων τέχνης στα δύσκολα χρόνια του πολέμου…
Μουσείο Ερμιτάζ
Υπήρξαν τρεις εκκενώσεις στην ιστορία του Κρατικού Μουσείου Ερμιτάζ. H μία το 1812, μία το 1917 και η μεγαλύτερη το 1941. Γνωρίζουμε πολύ λίγα για την πρώτη, η επιχείρηση ήταν άκρως απόρρητη. Στις λίστες υπάρχουν μόνο αριθμοί απογραφής, χωρίς ονόματα των εκθεμάτων.
Το 1941, η συσκευασία άρχισε στις 23 Ιουνίου. Την παραμονή της 22ας Ιουνίου, την ημέρα της κήρυξης του Πολέμου, ο διευθυντής του Ερμιτάζ, Joseph Orbeli, συγκέντρωσε το προσωπικό και ακύρωσε όλες τις ημέρες άδειας από τη δουλειά τους. Εργάζονταν μέρα νύχτα και χρησιμοποιούσαν το αμφιθέατρο του θεάτρου Ερμιτάζ ως χώρο ύπνου και χαλάρωσης.
Μάλιστα, οι προετοιμασίες για αυτή την εκκένωση ξεκίνησαν το 1939, μετά το ξέσπασμα του Β` Παγκοσμίου Πολέμου. Στο ενδιάμεσο, οι άνθρωποι ετοίμασαν κουτιά και αποθήκευσαν το υλικό συσκευασίας σε ξεχωριστό κτίριο. Ως εκ τούτου, από την αρχή του Β` Παγκοσμίου Πολέμου, σχεδόν όλα ήταν έτοιμα. Το μόνο που έμενε ήταν να αρχίσουν να ετοιμάζουν τα πράγματα.
Την 1η Ιουλίου, το πρώτο κλιμάκιο της συλλογής Ερμιτάζ πήγε στο Σβερντλόφσκ, ακολουθούμενο από το δεύτερο στις 23 Ιουλίου. Το τρίτο κλιμάκιο ήταν επίσης έτοιμο, αλλά ο αποκλεισμός είχε ήδη γίνει.
Επιστροφή στη ζωή
Το 1944, οργανώθηκε μια έκθεση μη απεσταλμένων εκθεμάτων στο Ερμιτάζ. Για τους κατοίκους του Λένινγκραντ, η έκθεση Ερμιτάζ έχει γίνει σύμβολο αναγέννησης. Κατά την αποκατάσταση της γκαλερί το 1945, η πρώτη αίθουσα που άνοιξε ήταν η Αίθουσα Rembrandt. Η συλλογή Rembrandt στο Ερμιτάζ ήταν η μεγαλύτερη στον κόσμο μέχρι τη δεκαετία του 1930. Aξίζει να σημειωθεί ότι ο Rembrandt επέστρεψε στο μέρος ενώ το Ερμιτάζ αρχίζει ξανά τη ζωή του.
Στην πραγματικότητα, μπορούμε να μιλήσουμε μόνο για μια σοβαρή απώλεια κατά τη διάρκεια του Πολέμου. Του πίνακα Saint Sebastian του Anthony van Dyck. Σήμερα η τύχη του είναι άγνωστη.
Το Κρατικό Ρωσικό Μουσείο
Ορισμένα έργα τέχνης του Β` Παγκοσμίου Πολέμου, από τη συλλογή του Κρατικού Ρωσικού Μουσείου έπρεπε να κρυφτούν υπόγεια. Η μεταφορά τους ήταν σχεδόν αδύνατη λόγω της μαζικότητάς τους. Για παράδειγμα, το τεράστιο γλυπτό του Rastraeli, η Anna Ioannovna με ένα μικρό νέγρο αγόρι, θάφτηκε σε ένα βαθύ θεμέλιο λάκκο, που βρίσκεται μπροστά από την είσοδο του κεντρικού κτηρίου του μουσείου. Η φιγούρα της Anna Ioannovna λαδώθηκε πρώτα προσεκτικά και στη συνέχεια συσκευάστηκε σφιχτά σε ruberoid. Για μεγαλύτερη ασφάλεια, τοποθετήθηκε ένα παρτέρι στο χώρο του καταφυγίου. 
Προκειμένου να μεταφερθούν με ασφάλεια οι μεγαλύτεροι πίνακες του Ρωσικού Μουσείου, όπως η Τελευταία Ημέρα της Πομπηίας του Brulov και ο Χριστός και η Μοιχλιά του Polenov, ήταν απαραίτητο να κυληθούν πυκνά σε ειδικούς άξονες. Αυτό έπρεπε να γίνει πολύ προσεκτικά για να αποφευχθεί η εμφάνιση «ρυτίδων», διαφορετικά το στρώμα βαφής θα μπορούσε να καταστραφεί κατά τη μεταφορά.
Γκαλερί Tretyakov
Στη Μόσχα, η εκκένωση ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά την ανακοίνωση της εισβολής στο έδαφος της ΕΣΣΔ. Τα εκθέματα της Πινακοθήκης Τρετιακόφ και του Κρατικού Μουσείου Καλών Τεχνών Πούσκιν ήταν γεμάτα με τον ίδιο τρόπο με αυτά του Ερμιτάζ.
Το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής πήγε στο Θέατρο Όπερας και Μπαλέτου του Νοβοσιμπίρσκ για συντήρηση. Παραδόξως, τα έργα τέχνης βρήκαν θεατές ακόμη και στα χρόνια του πολέμου. Από τα τέλη του 1941 έως το φθινόπωρο του 1944, πραγματοποιήθηκαν στη Σιβηρία περίπου 20 εκθέσεις που παρουσίαζαν τέχνη από την γκαλερί Τρετιακόφ.
Το Μουσείου του Λούβρου
Λιγότερο από δέκα ημέρες πριν από την έναρξη του Β` Παγκοσμίου Πολέμου, ο διευθυντής του Μουσείου του Παρισιού, Jacques Jaujard, οργάνωσε μια μυστική εκκένωση της τέχνης του μουσείου. Στις 25 Αυγούστου 1939, το Λούβρο έκλεισε για τρεις ημέρες, υποτίθεται για εργασίες επισκευής. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, εκατοντάδες υπάλληλοι του μουσείου και εργαζόμενοι σε πολυκαταστήματα μετέφεραν την τέχνη σε λευκά ξύλινα κουτιά στη γειτονιά. Ανάμεσά τους ήταν η περίφημη Mona Lisa του Leonardo da Vinci και το αρχαιοελληνικό άγαλμα της Νίκης της Σαμοθράκης. Πριν εκκενωθούν τυλίχτηκαν προσεκτικά σε πολλά στρώματα αδιάβροχου χαρτιού.
Κατά τη διάρκεια της κατοχής, έργα τέχνης βρήκαν προσωρινό σπίτι σε ήσυχα μέρη της γαλλικής επαρχίας, προστατευμένα από πιθανούς βομβαρδισμούς. Έργα που δεν μπορούσαν να αφαιρεθούν λεηλατήθηκαν από τους Γερμανούς κατακτητές. Οι αρχαιότητες της Μέσης Ανατολής εξαφανίστηκαν σε μεγάλους αριθμούς, αν και οι περισσότερες επέστρεψαν στον τόπο τους μετά τον πόλεμο όταν ξεκίνησε η ανοικοδόμηση του μουσείου.
Veit Stoss Altarpiece στην Κρακοβία
Το κύριο αξιοθέατο της Κρακοβίας, το Veit Stoss Altarpiece, δεν είχε εγκαταλείψει τη θέση του εδώ και 450 χρόνια. Για την εκκένωσή του το 1940, αποσυναρμολογήθηκε σε περισσότερα από δύο χιλιάδες μέρη, όλα τυλιγμένα σε άχρηστο χαρτί και τοποθετήθηκαν σε ξύλινα κιβώτια. Τα μεγαλύτερα (13 μέτρα) αγάλματα των αγίων έπλευσαν με φορτηγίδες στον καθεδρικό ναό Sandomierz. Τα μυστικά θησαυροφυλάκια έδωσαν καταφύγιο στο υπόλοιπο μέρος του. Ωστόσο, οι Ναζί ανέβηκαν γρήγορα στα ίχνη του βωμού και τον πήγαν στη Γερμανία την ίδια χρονιά.
Ο Karol Estreicher Junior, ένας Πολωνός ιστορικός τέχνης δεν μπορούσε να το ανεχθεί και δεν επαναπαύτηκε μέχρι να επιστρέψει το αριστούργημα στην Πολωνία. Ο βωμός βρέθηκε στα μπουντρούμια του Κάστρου της Νυρεμβέργης. Η γοτθική δημιουργία του Veit Stoss, ελαφρώς κατεστραμμένη από την υγρασία και τα έντομα, επέστρεψε στην Πολωνία το 1946 με τέσσερα βαγόνια και εκατόν επτά συρτάρια παρέα με την “Κυρία με την Ερμίνα” του Da Vinci. Τα πλήθη που ζητωκραυγάζουν υποδέχθηκαν το αριστούργημα που επέστρεφε στον σιδηροδρομικό σταθμό της Κρακοβίας.
Ρωσικό Κρατικό Ιστορικό Μουσείο
Αφού έλαβε εντολή να προετοιμαστεί για την εκκένωση, το Κρατικό Ιστορικό Μουσείο άρχισε να συσκευάζει πολύτιμα εκθέματα: τα σπαθιά του πρίγκιπα Ποζάρσκι, το καφτάν του Ιβάν του Τρομερού, το φόρεμα της Μεγάλης Αικατερίνης και άλλα. Μακέτες και αντίγραφα αντικατέστησαν τα αυθεντικά αντικείμενα τέχνης που εκτίθενται. Μέρος της συλλογής μεταφέρθηκε στο υπόγειο. Στα τέλη Ιουλίου, μια φορτηγίδα που μετέφερε τις συλλογές πολλών μουσείων και βιβλιοθηκών μετέφερε την τέχνη στο Kustanai (Καζακστάν), όπου παρέμεινε μέχρι το 1944.
Το εκπληκτικό ήταν ότι το ιστορικό μουσείο λειτούργησε για τους επισκέπτες καθ` όλη τη διάρκεια του πολέμου. Οι εργαζόμενοι συνέχισαν να αναζητούν αντικείμενα για μελλοντικές εκθέσεις, συλλέγοντας κυρίως τεκμηριωμένα στοιχεία του πολέμου, όπως στρατιωτικές στολές και όπλα, αφίσες και φωτογραφίες. Οι εργαζόμενοι στα μουσεία ταξίδεψαν με διαλέξεις στις ζώνες πρώτης γραμμής, πραγματοποιήθηκαν σε επιχειρήσεις και σε νοσοκομεία. Όταν τα σοβιετικά στρατεύματα προχώρησαν στην επίθεση, οι υπάλληλοι του Ιστορικού Μουσείου πήγαν στο πεδίο της μάχης όπου συνέλεξαν επίσης εκθέματα και κατέγραψαν ιστορίες μαρτύρων.
Συλλογής Hans Prinzhorn
Την περίοδο του Β` Παγκοσμίου Πολέμου, έγινε επίθεση όχι μόνο σε διάσημα μουσεία. Για παράδειγμα, ας δούμε τη συλλογή Prinzhorn. Ο Γερμανός γιατρός Hans Prinzhorn ξεκίνησε την πρακτική του στο Πανεπιστημιακό Ψυχιατρικό Νοσοκομείο της Χαϊδελβέργης τα χρόνια μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενδιαφέρθηκε για την τέχνη των ψυχικά ασθενών και έτσι συγκέντρωσε τους πίνακες και τα σχέδιά τους. Όλοι τα είδαν ως εκδήλωση “εκφυλιστικής” τέχνης, που ξεπερνά τις ιδέες της τελειότητας. Αργότερα, μια τέτοια δημιουργικότητα πήρε όνομα: αφελής τέχνη ή πρωτογονισμός. Οι Ναζί κατέστρεψαν μέρος της συλλογής, περίπου 5.000 εικόνες από 450 ασθενείς. Ευτυχώς, μέρος της συλλογής που ήταν κρυμμένο στο αποθετήριο του πανεπιστημίου, επέζησε του πολέμου και τώρα εκτίθεται μόνιμα στην κλινική.
