Συνέντευξη με το χαρισματικό καλλιτέχνη που ερμηνεύει έναν ιδιαίτερα απαιτητικό ρόλο στο έργο “Η Βρωμιά” του Robert Schneider. Ένα έργο βαθιά ανθρώπινο που υμνεί τον «ξένο» ανάμεσά μας, την μοναξιά, την ελπίδα και τα όνειρα του κάθε μετανάστη που ξεπερνούν τα σύνορα.
«Με λένε Σαντ. Σαντ στα αγγλικά σημαίνει λυπημένος. Δεν είμαι λυπημένος. Σαντ, το άλλο σου; Eδώ το βάζω στα πόδια. Τα επώνυμα περιττεύουν».
Ο Σαντ είναι ο ρόλος που υποδύεται ο ταλαντούχος κ. Κωνσταντίνος Φάμης στο θέατρο ΠΛΥΦΑ. Ένα βιομηχανικό χώρο στην περιοχή του Βοτανικού. Πρόκειται για την παράσταση «Η Βρωμιά» του Robert Schneider. Ο Robert Schneider έγραψε το έργο Dreck (Bρωμιά) το 1993. Ήρωάς του ένας παράνομος στην Γερμανία ο οποίος ανά πάσα στιγμή μπορεί να συλληφθεί και να τον στείλουν πίσω στην πατρίδα του.
Ο Σαντ γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ιράκ. Σπούδαζε γερμανική φιλολογία και αγάπησε την Γερμανία, την παράδοσή της, την κουλτούρα της, τον πολιτισμό της. Τραγική ειρωνία είναι ότι γνώρισε τη χώρα που αγάπησε μέσα από τα βιβλία, τη Γερμανία, όταν βρέθηκε εκεί, μέσα από πολλούς κινδύνους και ταλαιπωρίες.
Ο Σαντ είναι απογοητευμένος, φοβισμένος, οργισμένος. Καθημερινά ζει με έναν εφιάλτη : την απέλαση.
Πόσο θα ήθελε να είναι σαν όλους τους άλλους. Να μπορεί να καθίσει σε ένα παγκάκι στο πάρκο. Πώς όμως να τολμήσει κάτι τέτοιο; Είναι τόσο διαφορετικός και συνεχώς πρέπει να προσέχει. Και τι δεν θα’δινε να έχει δικούς τους ανθρώπους εκεί και να μπορεί να βγαίνει αμέριμνος έξω από το υπόγειό του, να βλέπει τον ήλιο. Αυτό όμως δυστυχώς δεν επιτρέπεται.
Η Βρωμιά, είναι ένα έργο συγκλονιστικό, βαθιά ανθρώπινο, συγκινητικό αλλά και διαχρονικό. Υμνεί τον «ξένο» ανάμεσά μας, την μοναξιά, την ελπίδα και τα όνειρα του κάθε μετανάστη που ξεπερνούν τα σύνορα.
Με αφορμή την εν λόγω παράσταση που πήρε παράταση μέχρι και τις 21 Νοεμβρίου, είχα με τον κ. Φάμη μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συζήτηση που αξίζει να τη διαβάσετε.
Υποδύεστε τον Sad, έναν 30χρονο, Ιρακινό μετανάστη που ζει στη Γερμανία. Μια χώρα που έχει αγαπήσει, ωστόσο νιώθει μοναξιά, φόβο και ζει κλεισμένος στο δωμάτιό του. Μέσα από τη μελέτη και την αφοσίωσή σας στον ρόλο σας, ποια συναισθήματα σάς γεννήθηκαν για εκείνον;
Τον αγάπησα και τον συμπόνεσα πολύ αυτόν τον χαρακτήρα. Μπήκα στη θέση του και τον κατάλαβα. Αυτό πιστεύω χρειάζεται να κάνουμε όλοι μας όταν συναντάμε κάποιον «Σαντ» στον δρόμο. Να μπούμε στη θέση του. Τότε σίγουρα η συμπεριφορά μας θα είναι διαφορετική προς εκείνον. Θα του φερθούμε με περισσότερη ευγένεια.
Ο Sad βρίσκεται ανάμεσά μας ή ίσως και μέσα μας καθώς ο καθένας μας για τους δικούς του λόγους, μπορεί να νιώθει απομονωμένος, περιθωριοποιημένος και μόνος. Πόσο δύσκολο πιστεύετε ότι μπορεί να είναι για κάποιον άνθρωπο που έχει φύγει από τον τόπο του επειδή οι συνθήκες τον ανάγκασαν να το κάνει, να καταφέρει τελικά να ενταχθεί στη “νέα πατρίδα” και να ενσωματωθεί με τους πολίτες της, δίχως να βιώσει απόρριψη, θλίψη, μοναξιά, νοσταλγία;
Καταρχάς η απόφαση κάποιου να αφήσει το σπίτι του, την οικογένειά του ενδεχομένως και να ταξιδέψει σε μια ξένη χώρα χωρίς ίσως να γνωρίζει καν τη γλώσσα, είναι έτσι κι αλλιώς μια δύσκολη απόφαση. Φτάνοντας στην ξένη ώρα έχει να αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες. Απ´το να βρει σπίτι, δουλειά, μέχρι να καταφέρει να ζει νόμιμα στην χώρα. Αρκετοί από αυτούς τους μετανάστες δεν καταφέρνουν να υπερπηδήσουν όλα αυτά τα εμπόδια και προστίθεται ένα επιπλέον, ίσως το μεγαλύτερο απ΄όλα, που τους δυσκολεύει ακόμα περισσότερο την ζωή. Το ότι δεν είναι αποδεκτοί στην χώρα που αποφασίζουν να μεταναστεύσουν. Δεδομένου του ότι ζούμε σε μια συντηρητική κοινωνία, δυσκολευόμαστε να αφομοιώσουμε οτιδήποτε δε μοιάζει με μας. Κι αυτό είναι άδικο, όχι μόνο για τους μετανάστες αλλά και για όποιον δε μοιάζει με μας και υφίσταται ρατσισμό.
Ο Schneider επέλεξε για τίτλο του έργου του τη “Βρωμιά”. Τι είναι τελικά βρώμικο; Το δέρμα των βασανισμένων μεταναστών από τις κακουχίες ή Schneider o τρόπος που συχνά αντιμετωπίζει ο κόσμος τους μετανάστες, το σύστημα που τους καταπίνει, κάποιες ψυχές που βασανίζουν άλλες ψυχές;
Βρώμικο είναι κάθε αρρωστημένο μυαλό που δεν μπορεί να αποδεχτεί την διαφορετικότητα και ασκεί βία, είτε σωματική είτε λεκτική. Βρώμικη επίσης είναι κάθε συμπεριφορά που στερείται σεβασμού, ενσυναίσθησης, ανθρωπιάς και αποδοχής.
Sad στα αγγλικά σημαίνει λυπημένος, ενώ στα αραβικά περήφανος. Τραγική ειρωνεία ακόμα και στο όνομα αυτού του ανθρώπου, του Sad, εκτός από τη ζωή του. Τι είναι τελικά ο ήρωας; Λυπημένος και περήφανος; Πώς θα τον χαρακτηρίζατε;
Είναι ένας άνθρωπος όπως όλοι μας που, εξαιτίας του διαφορετικού χρώματος στο δέρματός του, τον κάνουν να νιώθει σκουπίδι. Ο Σαντ είναι μορφωμένος. Έχει σπουδάσει φιλοσοφία και την γερμανική γλώσσα. Πολύ συχνά, άνθρωποι με σημαντικές σπουδές, αναγκάζονται να μεταναστεύσουν, ενώ στην χώρα τους μπορεί να εργάζονταν σε θέσεις που, λόγω προκατάληψης, ούτε θα μας περνούσε απ´το μυαλό. Εκτός των άλλων, ο Σαντ είναι ένας ευαίσθητος και φωτεινός χαρακτήρας με έμφυτη την ευγένεια και την διακριτικότητα. Αυτό το τελευταίο χαρακτηριστικό είναι για εκείνον το «ήμισυ του παντός», όπως αναφέρει.
«H λέξη όνειρο ανήκει στις γάτες και τους σκύλους των λευκών, όχι πάντως σε αυτόν που μέσα από την ψυχή του βγαίνει η βρώμα.» είναι μια φράση από το έργο. Θα ήθελα να σχολιάσετε.
Αυτή η φράση κρύβει όλον τον πόνο, τον θυμό και την αδικία όσων νιώθουν ότι δεν τους επιτρέπεται το αυτονόητο. Να επιλέγουν την ζωή που επιθυμούν και να ονειρεύονται.
«Αυτή είναι η καρέκλα μου. Εδώ κάθομαι. Την αγαπάω την καρέκλα μου… Αν και δε μου ανήκει, αυτή η καρέκλα είναι η πατρίδα μου», λέει ο Σαντ. Και όμως στη Γερμανία που βρίσκεται με την ελπίδα για καλύτερη τύχη, μια χώρα αναπτυγμένη, με πρόοδο και οργάνωση, υπάρχει ρατσισμός, βία και για εκείνον μοιραία εγκλεισμός και συρρίκνωση. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;
Καταρχάς δεν πιστεύω ότι αυτά συμβαίνουν μόνο στην Γερμανία. Σε πολλές συντηρητικές κοινωνίες συναντάμε τέτοια φαινόμενα. Ο λόγος είναι ένας. Δεν δίνουμε την ευκαιρία στον εαυτό μας να γνωρίσουμε κάποιον που δεν μοιάζει με μας. Φοβόμαστε το άγνωστο ενώ θα μπορούσαμε να μάθουμε πολλά από κάποιον που έρχεται από άλλη χώρα με διαφορετική κουλτούρα, ήθη και έθιμα απ´ τα δικά μας.
Η ζωή του ήρωα έχει στιγματιστεί και καθοριστεί από τα τραύματα και τις πληγές της ζωής. Εσάς, υπάρχει ίσως κάτι που σας καθόρισε τη δική σας ζωή;
Θα ήταν άδικο από μέρους μου να συγκρίνω τη δίκη μου ζωή με την ζωή ενός ανθρώπου που περνά δύσκολες όπως ένας πόλεμος ή ένας ξεριζωμός. Ωστόσο όλοι μας περνάμε τις δικές μας δυσκολίες που μάς διαμορφώνουν, μας δυναμώνουν και μάς προχωρούν.
Ο χρόνος είναι πολύ αργός γι’ αυτούς που περιμένουν, πολύ μακρύς γι’ αυτούς που πονούν, πολύ σύντομος γι’ αυτούς που διασκεδάζουν και πολύ γρήγορος γι’ αυτούς που φοβούνται.” έχει πει ο λογοτέχνης Henry Van Dyke. Για εσάς, ο χρόνος τι έχει δώσει, τι δίνει και τι περιμένετε να δώσει;
Ο χρόνος είναι σχετικός. Ένα δημιούργημα του ανθρώπου που τον εξυπηρετεί σε κάποια κομμάτια και τον παγιδεύονται σε αλλά. Πιάνω τον εαυτό μου να βιάζομαι κάποιες φορές και αυτό είναι κάτι που δουλεύω και θα ήθελα να αλλάξω.Την ίδια στιγμή που η καθημερινότητα μάς οδηγεί στην απουσία υπομονής. Όλα τρέχουν πολύ γρήγορα. Δεν προλαβαίνουμε να «σταθούμε» στα πράγματα κάποιες φορές. Δυσκολευόμαστε να περιμένουμε. Απ´το φανάρι που είναι κόκκινο μέχρι την ανάγκη μας να πάρουμε λίγο χρόνο για να εκτιμήσουμε καλύτερα μια κατάσταση. Η ύπαρξη του χρόνου λοιπόν μας δίνει και χώρο.
Τι απεχθάνεστε περισσότερο από όλα στη ζωή σας;
Την αδικία, την αγένεια, την κακοτροπιά και γενικότερα την έλλειψη σεβασμού. Τα ίδια που απεχθάνεται και ο Σαντ.
Στις σημαντικές αποφάσεις της ζωής σας, σας κυριεύει η λογική ή το συναίσθημα;
Δεν τα ξεχωρίζω αυτά τα δυο. Πιστεύω ότι δεν υπάρχει το ένα με την απουσία του άλλου. Φροντίζω να εκτιμώ τα πράγματα, να αφουγκράζομαι τα συναισθήματα που μού δημιουργούν και βάσει αυτών ο εγκέφαλος δίνει τα σήματα για να πάρω μια απόφαση. Αν οι αποφάσεις στερούνται εγκεφαλικής επεξεργασίας τότε μιλάμε για παρορμητικές αποφάσεις που θέλω να τις αποφεύγω στην ζωή μου.
Αν είχατε μόνο μία μόνο ευχή, ποια θα ήταν αυτή;
Πάντα δυσκολεύομαι να διαλέγω ένα μόνο πράγμα. Νιώθω ότι περιορίζομαι. Ίσως θα ευχόμουν να είμαι ελεύθερος να ακολουθώ τα όνειρά μου και τα θέλω μου και τις περισσότερες φορές τουλάχιστον να πετυχαίνω.
“Γι’ αυτά που δε μπορείς να μιλήσεις, καλύτερα να σιωπάς. Τώρα ξέρω πως αυτή η φράση είναι λάθος. Γι’ αυτά που δεν μπορείς να μιλήσεις, πρέπει να μιλάς!” είναι λόγια από την παράσταση. Θα ήθελα να σχολιάσετε.
Απ´τις πιο αγαπημένες μου φράσεις στο έργο. Μεγάλη αλήθεια. Χρειάζεται να παίρνουμε θέση σε ο,τι μας στεναχωρεί, μας κακοποιεί και γενικότερα σε ο,τι δε μας κάνει να νιώθουμε καλά. Να απαντάμε και να θέτουμε όρια. Αυτή η διαδικασία μάς δυναμώνει και βοηθάει στην αυτοεκτίμηση μας.
Ποιο είναι το δικό σας Motto ζωής;
Ο επιμένων νικά. Όποιος αγαπά κάτι και κοπιάζει, πιστεύω δε θα χαθεί. Θα καταφέρει να φτάσει στον στόχο του.
H μεγαλύτερή σας φοβία;
Φοβάμαι ή μάλλον σιχαίνομαι μέχρι φόβου τα ποντίκια. Αν όμως μιλάμε για κάποια έννοια όμως, τότε η μοναξιά είναι μια δυσάρεστη κατάσταση. Δεν αναφέρομαι στην μοναχικότητα που πολλές φορές την μπερδεύουμε με την μοναξιά. Η μοναχικότητα είναι επιλογή μου αρκετά συχνά. Η μοναξιά όμως δεν είναι επιλογή των ανθρώπων. Και έχει αγριότητα. Οι άνθρωποι είναι πλασμένοι έτσι, ώστε να μοιράζονται. Όταν σου στερείται αυτό το μοιρασμα, τότε μάλλον δυστυχισμένος είσαι.
Ποιο μήνυμα θα στέλνατε στους ισχυρούς αυτού του πλανήτη για να σταματήσουν τους πολέμους και να προστατεύουν τους ανθρώπους που φεύγουν από την πατρίδα τους με την ελπίδα για να ζήσουν μια αξιοπρεπή ζωή;
Δεν νομίζω ότι κάποιο μήνυμά μου θα έπιανε τόπο στους ανθρώπους που η επιλογή τους είναι ο πόλεμος. Μου φαίνεται αδιανόητη επιλογή και δεν μπορώ να καταλάβω τι έχει μέσα στο μυαλό του κάποιος που δίνει εντολή να βομβαρδίσουν π.χ. νοσοκομεία με αρρώστους και νεογέννητα παιδιά μέσα, σχολεία ή πόλεις ολόκληρες. Τι να πεις σε ένα τέτοιο κτήνος; Να μην το κάνει; Να του μιλήσεις για ειρήνη ή ελευθερία; Μάταιος κόπος. Πρόκειται για ανθρώπους άρρωστους που αυτό που θα τους πρότεινα είναι να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.
Aν μπορούσατε να διαλέξετε έναν και μοναδικό ισχυρό λόγο να πείτε στο κοινό για να επιλέξει να δει αυτή την θεατρική παράσταση, ποιος θα ήταν αυτός;
Φτιάξαμε μια ειλικρινή και γεμάτη συναίσθημα παράσταση με την Κατερίνα Πολυχρονοπούλου, που συγκινεί τον κόσμο. Αγαπήσαμε πολυ τον Σαντ και νομίζω καταφέραμε να κάνουμε και το κοινό να τον αγαπήσει. Απ´ ο,τι μού λέει ο κόσμος και από ο,τι γράφεται στις κριτικές, πρόκειται για ένα εξαιρετικό έργο και μια άκρως συγκινητική παράσταση. Αυτοί είναι δυο βασικοί λόγοι για να την επιλέξει κανείς.
Tαυτότητα Παράστασης
Μετάφραση: Κοραλία Σωτηριάδου
Σκηνοθεσία: Κατερίνα Πολυχρονοπούλου
Σκηνικό/Κουστούμι: Παναγιώτα Κοκκορού
Μουσική επιμέλεια: Γιάννης Μαθές
Σχεδιασμός φωτισμών: Κωνσταντίνος Φάμης
Σχεδιασμός αφίσας: Κάρολος Πορφύρης
Φωτογραφία αφίσας: Γιώργος Γιαννίμπας
Επικοινωνία: Τζίνα Φουντουλάκη
Εκτέλεση Παραγωγής: Νικήτας Καστής
Στον ρόλο του Σαντ, ο Κωνσταντίνος Φάμης
Θέατρο Πλύφα
