Ένας επαναστάτης Μεξικανός τοιχογράφος του οποίου τα πειράματα στη Νέα Υόρκη επηρέασαν βαθιά τον Αφηρημένο Εξπρεσιονιστή Jackson Pollock και το μοναδικό του στυλ ζωγραφικής.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η μεξικανική τοιχογραφία είναι ένα από τα σημαντικότερα κινήματα τέχνης του σύγχρονου Μεξικού. Αυτό που κάνει την τέχνη του τοιχογράφου David Alfaro Siqueiros να ξεχωρίζει είναι η πρόθεσή του να εξερευνήσει επαναστατικές τεχνικές μαζί με επαναστατικό περιεχόμενο. Ο ίδιος, όπως και άλλοι Μεξικανοί τοιχογράφοι, πίστευε επίσης στην κοινωνική δύναμη της τέχνης και εμπνεύστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη Μαρξιστική Ιδεολογία. Εκτεθειμένος στη δουλειά του στη Νέα Υόρκη, το αφηρημένο εξπρεσιονιστικό ύφος του κορυφαίου Jackson Pollock δεν θα μπορούσε να είχε εξελιχθεί χωρίς το Πειραματικό Εργαστήρι του Siqueiros.
1
David Alfaro Siqueiros και η μεξικανική τοιχογραφία
Self-Portrait by David Alfaro Siqueiros, 1936
Είναι γνωστό ότι καλλιτέχνες όπως η Frida Kahlo και ο αγαπημένος της Diego Rivera κέρδισαν δημοτικότητα σε όλο τον κόσμο λόγω του μεξικανικού τους στυλ και των κομμουνιστικών τους απόψεων. Ενώ η Κahlo ήταν κυρίως ζωγράφος καβαλέτου που παρήγαγε προσωπικές εικόνες, ειδικά του εαυτού της, o Rivera μαζί με τον Shiqueiros, ήταν από τους σημαντικότερους Μεξικανούς τοιχογράφους. Υπήρξε μια μακρά παράδοση έργων τοιχογραφίας στο Μεξικό. Τα τείχη του προκατακτητικού Μεξικού ήταν καλυμμένα με τοιχογραφίες. Όμως η μακρά και επίπονη μεξικανική επανάσταση ενάντια στη δικτατορία του Porfirio Diaz έφερε μια νέα συνείδηση στη χώρα. Όπως έγραψε ο ποιητής Octavio Paz: Η επανάσταση μας αποκάλυψε το Μεξικό.
Οι ρίζες και η υποστήριξη της νέας κυβέρνησης στον μεξικανικό τοιχογραφισμό έγκεινται στην παροχή των λογότυπων για τη νέα μεξικανική τέχνη. Οδηγώντας το κίνημα να κατοικήσει μια πολύ ισχυρή αίσθηση της κοινωνικής αξίας της τέχνης. Οι καλλιτέχνες συχνά δημιουργούσαν πολιτικά ενεργές τοιχογραφίες που φέρνουν στο φως την προ-αποικιακή ιστορία και τον πολιτισμό του Μεξικού, προκαλώντας το mexicanidad, έναν νέο ενθουσιασμό και υπερηφάνεια για την ιθαγενή ιστορία και τον πολιτισμό του Μεξικού. Απεικόνιζαν αγρότες, εργάτες και ανθρώπους μεικτής ινδοευρωπαϊκής κληρονομιάς ως ήρωες του Μεξικού. Οι τοιχογράφοι απαίτησαν την εξάλειψη της αστικής τέχνης (ζωγραφική με καβαλέτο) και αναζήτησαν την γηγενή ινδική παράδοση ως πρότυπό τους για το σοσιαλιστικό ιδεώδες της ανοιχτής, δημόσιας τέχνης.
Πορτρέτο της Μπουρζουαζίας από τον David Alfaro Siqueiros, 1939
Στο Portrait of the Bourgeoisie (1939), ο Siqueiros παρουσιάζει ένα σχόλιο για τους κινδύνους των τομών μεταξύ κυβέρνησης, καπιταλισμού και βιομηχανίας. Το κίνημα ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1920 και επεκτάθηκε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Ο David Alfaro Siqueiros (1896-74) ήταν από τους πρώτους καλλιτέχνες που έλαβαν εντολή και άφησε ισχυρό σημάδι στο κίνημα.
Πορτρέτο του Μεξικού σήμερα από τον David Alfaro Siqueiros, 1932
Το συναίσθημα του Mexicanidad είναι επίσης ορατό στο Portrait of Mexico Today οποίο παρουσιάζει δύο ιθαγενείς γυναίκες και ένα παιδί στην περίοδο πριν από την κατάκτηση. Στην άλλη πλευρά είναι ένας Μεξικανός επαναστάτης στρατιώτης με σακούλες με χρήματα που υποδηλώνουν διαφθορά στο πρόσωπο του πρώην προέδρου του Μεξικού Plutarco Elias Calles. Στον τοίχο απέναντι από του Calles είναι ένα πορτρέτο της χρηματοδότριας JP Morgan, σύμβολο της οικονομικής ισχύος των ΗΠΑ.
America Tropical του David Alfaro Siqueiros, 1932, μέσω NPR
Ο Siqueiros αποδείχθηκε ότι ήταν ο πιο ριζοσπαστικός από τους Los tres grandes (τα τρία μεγάλα) της μεξικανικής τοιχογραφίας, όχι μόνο στην τεχνική του αλλά και στην πολιτική του ιδεολογία.
Στο America Tropical, ο Siqueiros άσκησε αυστηρή κριτική στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό. Στο κέντρο του έργου βρίσκεται ένας σταυρωμένος Ινδιάνος της Αμερικής. Ένας αετός, σύμβολο των ΗΠΑ, είναι σκαρφαλωμένος στον σταυρό. Στο βάθος, υπάρχει ένας των Μάγια που κατακλύζεται από τροπικά φυτά. Η τοιχογραφία απέκτησε σε μεγάλο βαθμό σημασία μόνο 30 χρόνια αργότερα. Ήταν κατά τη διάρκεια του κινήματος των Πολιτικών Δικαιωμάτων και των διαμαρτυριών του πολέμου στο Βιετνάμ που θεωρήθηκε ως μια σημαντική τοιχογραφία σε εξωτερικούς χώρους.
Burial of a Worker by David Alfaro Siqueiros, 1932, μέσω του blog Mira Art Architecture
Σε αντίθεση με τον Rivera και τον Orozco, ο Siqueiros είχε πολεμήσει στον εμφύλιο πόλεμο για πέντε χρόνια και έφερε την προσωπική του οπτική στο έργο τέχνης του. Πίστευε πραγματικά ότι δεν υπήρχε διαχωρισμός μεταξύ τέχνης και πολιτικής. Συμμετείχε σε μεγάλο βαθμό στο Μεξικανικό Κομμουνιστικό Κόμμα και μεγάλο μέρος του έργου του αντανακλούσε φιλομαρξιστικές ιδέες και αξίες. Λόγω της δια βίου δράσης του ως οργανωτής συνδικάτων, συχνά συνελήφθη, φυλακίστηκε, ακόμη και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Μεξικό πολλές φορές.
Η πρώτη του τοιχογραφία Burial of a Worker (1923) παρουσιάζει μια ομάδα εργατών προκατακτητικού στυλ σε μια νεκρική πομπή. Κουβαλούν ένα γιγάντιο φέρετρο, διακοσμημένο με σφυροδρέπανο. Ζώντας στο μετακυβιστικό Παρίσι έγραψε το Μανιφέστο της Ένωσης Μεξικανών Εργατών, Τεχνικών, Ζωγράφων και Γλυπτών το 1921. Στα επόμενα χρόνια 1923-24, παρουσίασε την περίπτωση των καλλιτεχνών ως συνδικαλιστικών εργατών, που καθορίζονται από το καθεστώς της ομάδας τους. Έβλεπε και διεκδίκησε τη τοιχογραφία ως μια συλλογική τέχνη σε αρμονία με τη μαρξιστική κομμουνιστική ιδεολογία.
Nέες “ανακαλύψεις”
Plastic Exercise by David Alfari Siqueiros, 1933
Ο David δεν αρκέστηκε στο να είναι απλώς επαναστάτης στη σκέψη. Είχε επίσης την πρόθεση να διερευνήσει την επαναστατική του στάση στα νέα μέσα και τις τεχνικές διαδικασίες. Ακόμη και το 1911 ως φοιτητής στην περίφημη Ακαδημία San Carlos στην Πόλη του Μεξικού, σε ηλικία δεκαπέντε ετών, συμμετείχε σε διάφορες φοιτητικές απεργίες. Απαίτησαν σε μεγάλο βαθμό η εστίαση του σχολείου να απομακρυνθεί από τα ξεπερασμένα ακαδημαϊκά μοντέλα τέχνης σε πιο μοντέρνα στυλ και τεχνικές.
Το 1932, κατά την πρώτη του εξορία, ο Siqueiros έφυγε για την Αργεντινή και του ανατέθηκε να ζωγραφίσει στο σπίτι του εκδότη της εφημερίδας Natalio Botana. Ονόμασε αυτή την τοιχογραφία Plastic Exercises. Το ημικυλινδρικό δωμάτιο του επέτρεψε να πειραματιστεί. Ονόμασε την τελειωμένη τοιχογραφία δυναμική τοιχογραφία. Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τη ζωγραφική της τοιχογραφίας περιλαμβάνουν πιστόλια ψεκασμού, τρυπάνια, εφαρμοστές τσιμέντου και ηλεκτρικά ρεύματα. Ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε χρωστικές νιτροκυτταρίνης για να δημιουργήσει ένα εφέ που περιέγραψε ως ηλεκτρικά κεραμικά. Έκανε επίσης χρήση πυριτικού άλατος για ρετούς.
Σε αντίθεση με μια παραδοσιακή τοιχογραφία ή τοιχογραφία, ο Siqueiros δεν ζωγράφισε μόνο τους τοίχους και την οροφή αλλά και το δάπεδο. Χρησιμοποίησε επίσης μια κινηματογραφική κάμερα για να ανακαλύψει αυτό που ονόμασε φιλμική μήτρα. Η τοιχογραφία έγινε από μια ομάδα πέντε ατόμων που υποστήριξε η τοιχογραφία να γίνει κοινοτική τέχνη. Η τοιχογραφία στερείται παντελώς κοινωνικού ή πολιτικού σχολιασμού. Αντικατοπτρίζει μάλλον το πείραμα του Siqueiros ως σύγχρονου καλλιτέχνη που αμφισβητεί την πορεία της τέχνης της εποχής του. Ο Siqueiros το ονόμασε αυτό ένα θεμελιωδώς οπτικό πείραμα, στην προσπάθειά του να συνδυάσει όχι μόνο επαναστατικό περιεχόμενο, αλλά και επαναστατικές οπτικές φόρμες.
The New York Experimental Workshop
The Siqueiros Experimental Workshop στη Νέα Υόρκη, μέσω του Rok Antyfaszystowski
Το Πειραματικό Εργαστήρι του Siqueiros στη Νέα Υόρκη αντιπροσώπευε μια συνέχεια των τεχνικών ερευνών του Siqueiros στη δεκαετία του 1930. Μετά την απέλασή του από την Αργεντινή στα τέλη του 1933 λόγω της αριστερής πολιτικής του δραστηριότητας, μετακόμισε στη Νέα Υόρκη. Το 1934, ο Siqueiros δημοσίευσε μια αντίθετη ιδεολογία σε αυτήν του Diego Rivera που ονομάζεται Αντεπαναστατικός Δρόμος του Rivera . Εδώ, υποστήριξε την απόρριψη της αρχαιολογικής άποψης του Rivera για τη χρήση γηγενών υλικών και τεχνικών. Κάλεσε τους οπαδούς του να υιοθετήσουν τα εργαλεία των σύγχρονων βιομηχανιών ως κατάλληλες τεχνικές βάσεις για τις κοινωνικές λειτουργίες της σύγχρονης τοιχογραφίας.
Cosmos and Disaster του David Alfaro Siqueiros, 1936, via Tate, Λονδίνο
Το εργαστήριο της Νέας Υόρκης είχε δύο βασικούς στόχους. Πρώτον, να γίνει ένα εργαστήριο που προορίζεται για πειραματισμό με σύγχρονες τεχνικές τέχνης και δεύτερον, να δημιουργήσει τέχνη για τους ανθρώπους. Σε αυτό το εργαστήριο ο 24χρονος Jackson Pollock θα γινόταν μαθητής του Siqueiros ο οποίοςθεώρησε τη σημασία του εργαστηρίου ως έναρξη μιας δεύτερης περιόδου τοιχογραφίας του 20ου αιώνα. Χρησιμοποιώντας τα πειράματα του εργαστηρίου δημιούργησε σύντομα ένα σύστημα ελεγχόμενων ατυχημάτων. Τα χρησιμοποίησε σε μια σειρά μικρών πινάκων ζωγραφικής όπως το Cosmos and Disaster (1936).
Διαλεκτικός ρεαλισμός και δυναμισμός
Γέννηση του φασισμού από τον David Alfaro Siqueiros, 1936, μέσω Flickr
Για τον Siqueiros, το Birth of Fascism (1936), είναι η εικονογράφηση της μεταφοράς του Λένιν: Η Σοβιετική Ένωση ως ένας αεικίνητος βράχος που αντιστέκεται σε όλες τις φουρτούνες. Ο πίνακας είναι μια απεικόνιση της χρεοκοπίας του καπιταλιστικού συστήματος και της δημιουργίας του, του φασισμού. Η κεντρική εικόνα του πίνακα είναι μια σχεδία πάνω στην οποία λαμβάνει χώρα η γέννηση ενός τέρατος με τα κεφάλια του Ηitler, του Hirst και του Mussolini. Πάνω δεξιά σε έναν απέραντο βράχο, είναι ένα σύμβολο της Σοβιετικής Ένωσης ως η αληθινή σωτηρία από το καπιταλιστικό ναυάγιο. Ο Siqueiros ονόμασε αυτό το έργο διαλεκτικό ρεαλισμό, που είναι η υπέρθεση χυμένων χρωστικών και βερνικιών ως μέσο για τη δημιουργία των δυναμικών ζωγραφικών επιπτώσεων της καταστροφικής θάλασσας του καπιταλισμού.
Η επιρροή του David Alfaro Siqueiros`s στον Pollock
Collective Suicide by David Alfaro Siqueiros, 1936, via Museum of Modern Art, Νέα Υόρκη
Το Collective Suicide (1936) είναι η πληρέστερη εικαστική περίληψη του ζωγραφικού πειραματισμού του Εργαστηρίου της Νέας Υόρκης. Ο πίνακας, σε έντονη αντίθεση με τη Γέννηση του Φασισμού, δεν έχει ένα σύγχρονο πολιτικό θέμα. Απεικονίζει μάλλον την αυτοκαταστροφή διαφόρων ομάδων Ίνκας, οι οποίες εκσφενδόνισαν στη θάλασσα αντί να παραδοθούν στους Ισπανούς εισβολείς του 16ου αιώνα.
Κατά τη διάρκεια της βαφής, εφαρμόστηκε πρώτα ένα λευκό αστάρι στο ξύλινο πάνελ για να συγκρατήσει το χρώμα, ακολουθούμενο από ένα κοκκινοκαφέ επίχρισμα. Στη συνέχεια, τόσο το χρώμα όσο και η λάκα χύθηκαν απευθείας από το κουτί στο πάνελ που τοποθετήθηκε απευθείας στο πάτωμα. Αυτό που ο Siqueiros ονόμασε ελεγχόμενο ατύχημα και δυναμισμός επηρέασε αργότερα Jackson Pollock και τις καλλιτεχνικές του τεχνικές.
Bird by Jackson Pollock, 1938-41, via Museum of Modern Art, Νέα Υόρκη
Στο πρώιμο έργο του Pollock με τίτλο Bird (1938-41), μπορούμε να δούμε ξεκάθαρα την επιρροή του Siqueiros. Εμπνευσμένος από το America Tropical, ο Pollock αναδημιουργούσε το μάτι του αετού στο επάνω κέντρο που εμφανίζεται στην τοιχογραφία του Siqeiros. Ο Pollock συμπεριέλαβε επίσης τα φτερά του πουλιού και αφηρημένες ομόκεντρες μορφές εμπνευσμένες από τις ρεαλιστικές μορφές της προκολομβιανής γλυπτικής που ζωγράφισε ο Siqueiros.
One: Number 31 by Jackson Pollock, 1950, via Museum of Modern Art, Νέα Υόρκη
Ακόμη και το μνημειώδες μέγεθος του έργου του Πόλοκ αντανακλά την επιρροή της τοιχογραφικής παράδοσης. Στην αίτησή του για την επιχορήγηση του Guggenheim, ο Pollock έγραψε ότι πίστευε ότι η ζωγραφική με καβαλέτο ήταν μια μορφή τέχνης που πεθαίνει και ότι η τάση του μοντέρνου συναισθήματος κατευθύνεται προς την εικόνα του τοίχου ή τις τοιχογραφίες. Μια δεκαετία μετά τα πειράματα του Siqueiros, ο Pollock έκανε τη διάσημη τεχνική του dripping and pouring. Πιτσίλισε βιομηχανική μπογιά και άλλα είδη αντικειμένων πάνω από επιφάνειες που ήταν τοποθετημένες στο πάτωμα. Αυτές οι εξερευνήσεις ξεκίνησαν από το Εργαστήριο της Νέας Υόρκης, με τον δυναμισμό, τον αυτοματισμό και τα ελεγχόμενα ατυχήματα.
