Η Yoko Ono παραμένει μια καινοτόμος και ποικιλόμορφη καλλιτέχνιδα την οποία οι περισσότεροι γνωρίζουν ως σύζυγο του John Lennon.
Αν και πιο γνωστή για τον γάμο της με τον John Lennon, η Yoko Ono είναι μια ατρόμητη avant-garde καλλιτέχνιδα – πρωτοπόρος της τέχνης των πολυμέσων. Το ιδιαίτερο έργο της ανοίγει το μυαλό των ανθρώπων σε νέους τρόπους σκέψης για τη ζωή και την τέχνη. Πολλοί άνθρωποι δεν «καταλαβαίνουν» την τέχνη της Yoko, ωστόσο εκείνη συνεχίζει να μεταφέρει το μήνυμά της στον κόσμο μέσω των δημιουργιών, της μουσικής και των ερμηνειών της. Ενώ έχει πολλούς θαυμαστές που τη λατρεύουν, υπάρχουν αρνητικές κριτικές που προέρχονται από κοινό το οποίο πιθανόν να γνωρίζει ελάχιστα ή καθόλου για εκείνη και τα μηνύματά της στον κόσμο.
Ποια είναι η Yoko Ono ;
Yoko Ono, Toshi Ichiyanagi και Jonas Mekas στη γκαλερί κατά τη διάρκεια Paintings & Drawingsby Yoko Ono, AG Gallery, Νέα Υόρκη, 17–30 Ιουλίου 1961. Φωτογραφία: George Maciunas
Η Yoko Ono γεννήθηκε στην Ιαπωνία στις 18 Φεβρουαρίου 1933. Λόγω της καριέρας του πατέρα της, ταξίδεψε την οικογένεια σε όλο τον κόσμο πολλές φορές. Λίγο μετά τη γέννησή της, η οικογένειά της μετακόμισε στην Καλιφόρνια για περίπου τέσσερα χρόνια, επιστρέφοντας στην Ιαπωνία το 1937. Γράφτηκε σε ένα ελίτ σχολείο στο Τόκιο, αλλά η οικογένεια μετακόμισε στη Νέα Υόρκη το 1940 και επέστρεψε στην Ιαπωνία ξανά το 1941. Οι Ιάπωνες επιτέθηκαν στο Περλ Χάρμπορ και ακολούθησε ο Β` Παγκόσμιος Πόλεμος. Η Yoko και η οικογένειά της παρέμειναν στο Τόκιο κατά τη διάρκεια του πολέμου, επιζώντας από τον φρικτό βομβαρδισμό του Μαρτίου του 1945.
Η οικογένεια μετακόμισε στη Νέα Υόρκη όταν η Yoko ήταν 18 ετών, όπου γράφτηκε σε ένα κορυφαίο ιδιωτικό, φιλελεύθερο ίδρυμα τεχνών, το Sara Lawrence College. Ωστόσο, η εγγραφή ήταν βραχύβια. Αρκετούς μήνες αργότερα, έφυγε με τον πρώτο της σύζυγο, τον ανερχόμενο συνθέτη και πιανίστα Toshi Ichiyanagi. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν στο Γκρίνουιτς Βίλατζ του Μανχάταν όπου άρχισε να γράφει ποίηση και το ενδιαφέρον της για την τέχνη άνθισε. Ωστόσο, ο γάμος τους είχε ήδη αποτύχει.
Εκείνη την εποχή, η Yoko δεν ήταν δημοφιλής και θεωρούνταν πολύ ριζοσπαστική. Άρχισε όμως να κερδίζει την αναγνώριση όταν άρχισε να συνεργάζεται με τον Anthony Cox, Αμερικανό παραγωγό ταινιών και μουσικό. Τελικά παντρεύτηκε τον Cox και η Yoko γέννησε την κόρη τους Kyoko Chan Cox το 1963. Το ζευγάρι χώρισε το 1969 και η Yoko παντρεύτηκε τον John Lennon αμέσως μετά.
Η Yoko Ono με τον John Lennon και την Kyoko στο αεροδρόμιο Heathrow του Λονδίνου το 1969.
Το 1971, κατά τη διάρκεια μιας μάχης για την επιμέλεια της κόρης τους, o Cox εξαφανίστηκε και πήρε μαζί του την Kyoo. Αν και η Yoko και ο John αναζήτησαν την Kyoko, η Yoko δεν ξαναείδε την κόρη της μέχρι το 1998.
Yoko Ono- η καλλιτέχνιδα
Yoko Ono, White Chess Set, 1966
Ως σύγχρονη, εννοιολογική και περφόρμανς καλλιτέχνιδα, η τέχνη της είναι ενημερωμένη από κοινωνικά ζητήματα και εμποτίζεται με τις δικές της καλά ανεπτυγμένες αξίες και πεποιθήσεις. Η παιδική της ηλικία, η οικογενειακή της ζωή και οι πρώιμες εμπειρίες της συνέβαλαν στις δημιουργίες της. Βασισμένη, λοιπόν, σε αυτές τις προσωπικές εμπειρίες και τα παγκόσμια γεγονότα, ενημερώνει το κοινό της για ασυμφωνίες στους σύγχρονους τρόπους ζωής μας, που συχνά διαφεύγουν της προσοχής των απλών ανθρώπων.
Η Yoko χρησιμοποιεί συσκευές στην τέχνη της για να αμφισβητήσει ριζικά τις κοινές υποθέσεις σχετικά με τη ζωή και την παραγωγή τέχνης. Ως εννοιολογική καλλιτέχνιδα (conceptual artist) δεν δημιουργεί ως τέχνη συγκεκριμένα υλικά κομμάτια που πρέπει να θαυμάζονται για χάρη τους. Μάλλον συνδυάζει ιδέες, οδηγίες, αντικείμενα και τόπο και μετά τα χειρίζεται για να βάλει συμβολικά μια έννοια. Για εκείνη το μήνυμα ήταν πάντα πιο σημαντικό από την τέχνη.
Μια επαναστάτρια-καινοτόμος
Ενημερωτικό φυλλάδιο για το Fluxus Yearboxes, δεύτερη έκδοση 1962 [VF8], μέσω του MoMA
Το Fluxus, αν και ελάχιστα γνωστό έξω από τον κόσμο της τέχνης, ιδρύθηκε το 1960 από τον George Maciunas. Ο Λιθουανός/Αμερικανός καλλιτέχνης, ιστορικός τέχνης και ιμπρεσάριος ήταν γνωστός για τις θέσεις του κατά του κατεστημένου και χλευαστικός. Το καλλιτεχνικό κίνημα Fluxus ορίζεται πιο σωστά ως ένα δίκτυο δημιουργικών, καλλιτεχνών, σχεδιαστών, συνθετών και ποιητών που διαμόρφωσαν ένα επαναστατικό κίνημα με στόχο να μεταμορφώσει τη λειτουργία της τέχνης. Μέχρι εκείνη την εποχή, ήταν σύνηθες να αντιμετωπίζεται η τέχνη ως ένας απομονωμένος σχολιασμός της ζωής. Η κοινή στάση του Fluxus ήταν ότι η τέχνη θεωρείται προέκταση της ζωής.
Η Yoko αναφέρεται ως ένα από τα πρωτοποριακά πρόσωπα στο κίνημα Fluxus που συχνά περιγράφεται ως «intermedia». Ο όρος επινοήθηκε από τον Dick Higgins στο σημαντικό δοκίμιό του το 1965 “Intermedia”. Η Yoko και άλλοι δημιουργικοί του Fluxus συμμετείχαν σε πειραματικές καλλιτεχνικές παραστάσεις που τόνιζαν την καλλιτεχνική τους διαδικασία και όχι ένα ολοκληρωμένο αντικείμενο.
Πρόσκληση για Συμμετοχή στην Τέχνη
Το 2019, το Πανεπιστήμιο του Λιντς άνοιξε μια έκθεση με μια επιλογή από διαδραστικές εγκαταστάσεις της Yoko Ono: Mend Piece, Wish Trees, Add Color Painting (Refugee Boat) και Arising (πολιτικά ανοιχτά καλέσματα).
Yoko Ono, Wish Trees for Beijing (1996/2015), άποψη εγκατάστασης στο Faurschou Foundation Beijing, Beijing, China, 2015. Φωτογραφία: Emma Zhang.
Οι εγκαταστάσεις της Yoko συχνά περιλαμβάνουν οδηγίες και προσκλήσεις για συμμετοχή στην τέχνη της. Οι εγκαταστάσεις της έχουν σχεδιαστεί για να αντιμετωπίσουν και να προκαλέσουν περαιτέρω το κοινό της μέσω της συμμετοχής τους.
Το “Arising” είναι μια από τις πιο σχετικές και σύγχρονες εγκαταστάσεις της με ένα ανοιχτό και διαρκές κάλεσμα προς όλες τις γυναίκες που έχουν πληγωθεί μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκες. Καλεί τις γυναίκες να στείλουν γραπτές μαρτυρίες αυτής της βλάβης που εκτυπώνονται και τοποθετούνται στον τοίχο της γκαλερί. Η διαθήκη τους περιλαμβάνει μια εικόνα που δείχνει μόνο τα μάτια της γυναίκας. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι το ντεμπούτο της έκθεσης στην Μπιενάλε της Βενετίας το 2013, προηγήθηκε του κινήματος «Εγώ κι εγώ» κατά τέσσερα χρόνια.
Yoko Ono, Arising (2013/2019), προβολή εγκατάστασης, Yoko Ono στο Leeds, Blenheim Walk Gallery, Leeds Arts University, Leeds, England, 2019. Φωτογραφία: Hamish Irvine
Το “Arising”, το οποίο η Yoko πίστευε ότι εξέφραζε την άνοδο της ψυχής μας, έδωσε στις γυναίκες την ευκαιρία να πουν κάτι για την εμπειρία της ζωής τους σε έναν πατριαρχικό κόσμο. Τονίζει αυτό που έχει συμβεί στις γυναίκες, ότι είναι καλό για τις γυναίκες να είναι δυνατές παρά να γίνονται μικρές. Έλαβε μια συντριπτική ανταπόκριση από γυναίκες σε όλο τον κόσμο.
Yoko Ono – Η μουσικός
Yoko Ono και John Lennon, Abba To Zappa Exhibition: A Hong Kong Exhibition Celebrates Music Legends. 2019. Φωτογραφία: Gijsbert Hanekroot
Τα όρια που υπάρχουν στον κόσμο της τέχνης έχουν σίγουρα δοκιμαστεί από τον πειραματισμό της Yoko. Η κραυγή της σε μια έκθεση τέχνης είναι ένα τέλειο παράδειγμα. Αυτή η απόδοση είναι απρόσμενη, ακατέργαστη, συγκλονιστική και προκάλεσε κριτικές – από εκπληκτικές σε τελείως αρνητικές.
Η Yoko εκτόξευσε τις κραυγές της κατευθείαν από την ταραγμένη, ιδεαλιστική και επαναστατική αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960 στην Αμερική σε μια σύγχρονη κουλτούρα που προσπαθεί να αφυπνίσει.
Ως πειραματική ροκ τραγουδίστρια, η παρόρμηση της Yoko να «ουρλιάζει από καρδιάς» δείχνει την επιθυμία της να χρησιμοποιήσει τη φωνή της για άλλο σκοπό εκτός από την υπηρεσία της ροκ μουσικής. Ωστόσο, στην καριέρα της, έχει κυκλοφορήσει 14 στούντιο άλμπουμ, 40 σινγκλ ως κύρια καλλιτέχνιδα και οκτώ άλμπουμ συνεργασίας. Έχει κερδίσει δύο βραβεία Grammy με πέντε υποψηφιότητες.
Yoko Ono- Conceptual & Performance Artist
Η εννοιολογική τέχνη εμφανίστηκε ως κίνημα τη δεκαετία του 1960. Η βασική του προϋπόθεση είναι ότι η ιδέα πίσω από το έργο είναι πιο πολύτιμη από το τελικό αντικείμενο τέχνης. Ενώ ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει αυτό το είδος τέχνης που δημιουργήθηκε από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 έως τα μέσα της δεκαετίας του 1970, εξακολουθεί να εφαρμόζεται σε καλλιτέχνες σήμερα των οποίων το έργο πληροί τα κάπως χαλαρά κριτήρια.
Πολλά από τα έργα της Yoko ήταν διδακτικά. Επικοινωνούσε τις οδηγίες της είτε σε γραπτή είτε προφορική μορφή. Είναι μέσα από αυτές τις οδηγίες που τα έργα τέχνης ολοκληρώθηκαν από το κοινό είτε σωματικά είτε φανταστικά. Το 1964, η Yoko συγκέντρωσε πάνω από 150 από αυτές τις οδηγίες στο πρωτοποριακό βιβλίο του καλλιτέχνη “Grapefruit”.
Yoko Ono, Cut Piece, εκτελέστηκε στο Yamaichi Hall, Κιότο, 1964.
To “Cut Piece” (1964), παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από τη Yoko Ono στο Yamaichi Concert Hall, στο Κιότο της Ιαπωνίας. Το 1965 πήρε την παράσταση στο Carnegie Recital Hall της Νέας Υόρκης στο New Works της Yoko Ono. Οι παραστάσεις περιλάμβαναν την πρόσκληση των μελών του κοινού να πλησιάσουν και να κόψουν κομμάτια από τα ρούχα της Yoko. Ενώ το έκαναν, γονάτισε σιωπηλά στη σκηνή στην ιαπωνική καθιστή θέση seiza, η οποία χρησιμοποιείται σε επίσημους χώρους.
Στην αρχή, οι άνθρωποι έκοψαν δειλά μικρά κομμάτια από τα ρούχα της μέχρι που ήρθε ένας άντρας και έκοψε με τόλμη τα λουριά του σουτιέν της. Η παράσταση ασχολήθηκε με το πώς οι γυναίκες πρέπει συχνά να εγκαταλείψουν τα πάντα και την πιθανότητα σεξουαλικής βίας σε δημόσια προβολή. Το Cut Piece είναι ένα πρώιμο παράδειγμα της φεμινιστικής performance art της Yoko. Η παράσταση τελείωσε όταν έμεινε με τα εσώρουχά της και περικυκλωμένη από τα κουρελιασμένα ρούχα της.
Η τελευταία παράσταση του Cut Piece της Yoko Ono ήταν το 2003 στο Theatre Le Ranelagh στο Παρίσι, διαμαρτυρόμενη για τη βία της τρομοκρατίας και του πολέμου.
Yoko Ono – Cut Piece 1964. Ερμηνεύτηκε από την Yoko Ono στις 15 Σεπτεμβρίου του 2003 Theatre Le Ranelagh, Παρίσι, Γαλλία.
