Το μπαλέτο `Καρυοθραύστης` έκανε πρεμιέρα για πρώτη φορά στο θέατρο Maryinsky στις 18 Δεκεμβρίου 1892. Εκείνη την εποχή, ο Καρυοθραύστης θεωρήθηκε αποτυχημένος – οι κριτικοί και το κοινό θεώρησαν ότι η δράση ήταν αδύναμη και ήταν απογοητευμένοι. Οι κριτικοί ωστόσο, παρόλο που είχαν σοβαρές ενστάσεις για το ανέβασμα του μπαλέτου, επαίνεσαν τη μουσική του Τσαϊκόφσκι.

Ο “Καρυοθραύστης” είναι συνδεδεμένος με μία εποχή : τα Χριστούγεννα. Η “αναβίωση” της ιστορίας του Καρυοθραύστη μέσα από μπαλέτα θεωρείται το πιο Χριστουγεννιάτικο τελετουργικό για αμέτρητες οικογένειες σε όλον τον κόσμο. 

Κι αυτό το γεγονός δεν είναι τυχαίο. Πρώτον, γιατί  φανταστική του ιστορία ταιριάζει απόλυτα στο ρεαλιστικό σκηνικό της εποχής.  

Δεύτερον, γιατί έναν Δεκέμβριο, 129 χρόνια πριν, στις 18 Δεκεμβρίου  του 1892 (6 Δεκεμβρίου με το νέο ημερολόγιο) στο Θέατρο Μαρίνσκι της Αγίας Πετρούπολης έκανε πρεμιέρα. Παρουσιάστηκε σε μια διπλή παράσταση μαζί με την όπερα του Τσαϊκόφσκι, «Γιολάντα».

Ιστορική Αναδρομή

Λίγο μετά την επιτυχή παραγωγή της Ωραίας Κοιμωμένης, ο Ivan Vsevolozhsky, Διευθυντής των Imperial Theatres στην Αγία Πετρούπολη, πρότεινε στον Petipa ότι η ιστορία του Καρυοθραύστη θα ήταν ένα εξαιρετικό μπαλέτο. Το σενάριο του Petipa συντάχθηκε από την ελεύθερα προσαρμοσμένη μετάφραση της ιστορίας του Alexandre Dumas, που γράφτηκε το 1815, από τον Γερμανό συγγραφέα, Ernst Theodore Amadeus Hoffmann, Der Nussknacker und der Mausekönig. Δεν ήταν μια πρωτότυπη ιστορία και διάφορες εκδοχές της βρίσκονται στα λαϊκά παραμύθια και στους θρύλους της Βοημίας και της Πολωνίας.

Όντας εξαιρετικά μεθοδικός,  ο Petipa άρχισε να εργάζεται δεκαοκτώ μήνες πριν από την παραγωγή του μπαλέτου, κάνοντας αμέτρητες σημειώσεις για κάθε πτυχή της παραγωγής – χορογραφία, χαρακτήρες, σκηνικά και κοστούμια. Σχεδίαζε κάθε στάδιο της δράσης, αποφάσιζε για τη σειρά των χορών και μερικές φορές ακόμη και τη σύνθεση του ίδιου του χορού.

Δυστυχώς, ο Petipa αρρώστησε το 1892, ακριβώς τη στιγμή που πρόβες για τον “Καρυοθραύστη” επρόκειτο να ξεκινήσουν και ο Lev Ivanov έπρεπε να αναλάβει την παραγωγή. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, ωστόσο, ο  Petipa είχε ολοκληρώσει σχεδόν όλο τον προγραμματισμό και την προετοιμασία για το μπαλέτο.

Το μπαλέτο  “Καρυοθραύστης” έκανε πρεμιέρα για πρώτη φορά στο θέατρο Maryinsky στις 18 Δεκεμβρίου 1892. Εκείνη την εποχή, ο Καρυοθραύστης θεωρήθηκε αποτυχημένος – οι κριτικοί και το κοινό θεώρησαν ότι η δράση ήταν αδύναμη και ήταν απογοητευμένοι. Οι κριτικοί ωστόσο, παρόλο που είχαν σοβαρές ενστάσεις για το ανέβασμα του μπαλέτου, επαίνεσαν τη μουσική του Τσαϊκόφσκι.

Το Μπαλέτο Vic-Wells παρουσίασε την πρώτη ολοκληρωμένη έκδοση του Καρυοθραύστη εκτός Ρωσίας στο Sadler`s Wells Theatre στις 30 Ιανουαρίου 1934. Ο Nikolay Sergueyev ανέβασε την παραγωγή Petipa/Ivanov με τον τίτλο Casse-Noisette με μεγάλη αυθεντικότητα, με τη διάσημη μπαλαρίνα, Alicia Markova. Ο Robert Helpmann, ο οποίος είχε μόλις έρθει από την Αυστραλία, συμμετείχε στον κινέζικο χορό και ανάμεσα στις ανώνυμες νιφάδες χιονιού ήταν ένα κοριτσάκι που ονομαζόταν Margot Fonteyn.

Από την λιγότερο ευοίωνη πρεμιέρα του πριν από 129 χρόνια, ο “Καρυοθραύστης” έχει ταξιδέψει μακριά από την Αγία Πετρούπολη. Η πρωτότυπη χορογραφία του Lev Ivanov δεν εκτελείται πλέον, αλλά η έλξη της παρτιτούρας του Τσαϊκόφσκι και η καταλληλότητα της ιστορίας για χριστουγεννιάτικη διασκέδαση έχουν εμπνεύσει πολλούς χορογράφους να φτιάξουν τη δική τους εκδοχή αυτού του μαγευτικού μπαλέτου.

Η υπόθεση του «Καρυοθραύστη»

Η ιστορία αναφέρεται στο δώρο που κάνει στη μικρή Clara ο νονός της, ο Drosselmayer, την παραμονή των Χριστουγέννων σε μια μικρή Γερμανική πόλη.  To δώρο είναι ένας κινούμενος στρατιώτης, που λειτουργεί ως καρυοθραύστης. Όταν η γιορτή τελειώνει και οι καλεσμένοι φεύγουν, η μικρούλα μπαίνει στο ήσυχο σαλόνι για να κοιμίσει τον καρυοθραύστη. Καθώς το ρολόι χτυπά μεσάνυχτα, το κορίτσι αποκοιμάται και μεταφέρεται σε έναν παραμυθένιο κόσμο. Το Χριστουγεννιάτικο δέντρο μεγαλώνει μαγικά, όλα τα παιχνίδια, ανάμεσά τους και ο καρυοθραύστης, ζωντανεύουν και μπαίνουν στη μάχη με μεγάλα ποντίκια που εισβάλλουν στο δωμάτιο. Εκείνος που τελικά κερδίζει τη μάχη είναι ο καρυοθραύστης ο οποίος μεταμορφώνεται σε έναν όμορφο πρίγκιπα.

Στη δεύτερη πράξη η Clara και ο πρίγκιπας – Καρυοθραύστης ξεκινούν για ένα μαγικό ταξίδι με πολλές περιπέτειες. Περνούν από την Βασίλισσα του Χιονιού και από την χώρα των Ζαχαρωτών με την νεράιδα Ζαχαρένια. Η Clara δεν θέλει να αποχωριστεί τον Καρυοθραύστη της, όμως την ημέρα των Χριστουγέννων καθώς ξυπνά κοντά στην οικογένειά της, το μόνο που κρατά στα χέρια της είναι η κούκλα που της είχε χαρίσει ο νονός της.

Στη Δυτική Ευρώπη, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Λονδίνο, στις 30 Ιανουαρίου του 1934, ενώ στην Αμερική πρωτοπαρουσιάστηκε μόλις δέκα χρόνια αργότερα, στην πόλη του Σαν Φρανσίσκο. Aπό τότε, έχουν γίνει πολλές παραστάσεις σε όλο τον κόσμο, με αρκετές διασκευές στη χορογραφία. Ανάμεσα στους χορευτές που την έχουν χορογραφήσει είναι οι κορυφαίοι Rudolf Nureyev για τα Βασιλικά Μπαλέτα της Σουηδίας και o Mikhail Baryshnikov για το American Ballet Theater.

Rudolph Nureyev, Kirov ballet

Mikael Baryshnikov