76 χρόνια πριν, στις 27 Ιανουαρίου του 1948 γεννήθηκε ένας από τους μεγαλύτερους χορευτές στη σύγχρονη ιστορία.
“Μπορείς να προσφέρεις χωρίς να αγαπάς, αλλά δεν μπορείς να αγαπάς δίχως να προσφέρεις.”
Οι σκληροπυρηνικοί θαυμαστές του κλασικού ρωσικού μπαλέτου επαινούν τον Baryshnikov για τα δυνατά του άλματα και το ισόβιο πάθος του για ελευθερία, ενώ οι νεότεροι θαυμαστές του, που τον γνώρισαν για πρώτη φορά ως Aleksandr Petrovsky, τον Ρώσο φίλο της Carry Bradshaw στο «Sex and the City», τον λατρεύουν. για την προώθηση του σύγχρονου μπαλέτου σε ένα εντελώς νέο επίπεδο.
Ένας ζωντανός θρύλος του χορού…
Ο καλύτερος χορευτής του 20ου αιώνα…
Ο κορυφαίος εν ζωή χορευτής…
Ο διασημότερος χορευτής μπαλέτου στη Δύση…
Είναι λίγοι από τους τίτλους που συνοδεύουν τον συγκλονιστικό Ρωσοαμερικάνο χορευτή, χορογράφο και ηθοποιό που άνοιξε νέους ορίζοντες στο σύγχρονο μπαλέτο.
Φαίνεται ότι ο Baryshnikov κολυμπούσε αντίθετα στην παλίρροια από την παιδική του ηλικία. Ωστόσο, επέλεξε τις μάχες του με σύνεση και αποδείχθηκε λαμπρός «κολυμβητής» μεγάλων αποστάσεων. Η ιστορία του Baryshnikov είναι μια συναρπαστική ιστορία αυτοπραγμάτωσης και προσωπικής ανάπτυξης.
Ένα αστέρι γεννιέται
Όπως πολλές σοβιετικές οικογένειες της εποχής, ο πατέρας του Mikhail ήταν αυστηρός στρατιωτικός και αφοσιωμένος κομμουνιστής, ενώ η μητέρα του καταγόταν από αγροτική οικογένεια. Ήταν αυτή που ενστάλαξε την αγάπη για τις τέχνες στον Mikhail . Η οικογένεια ζούσε στη Ρίγα, πρωτεύουσα της τότε Λετονικής ΕΣΣΔ. Ο Baryshnikov ερωτεύτηκε το μπαλέτο και γράφτηκε μόνος του στην πρώτη του επαγγελματική σχολή χορού. Είπε στους γονείς του ότι δεν χρειαζόταν την ηθική τους βοήθεια. Ο Misha (μια κοινή σύντομη μορφή του ρωσικού ονόματος Mikhail ) απέδειξε κυριολεκτικά ότι μπορούσε να σταθεί στα πόδια του όταν ήταν μόλις 9 ετών. Πέρασε τις εισαγωγικές εξετάσεις και έγινε δεκτός.
Δύο χρόνια αργότερα, ο Mikhail μετακόμισε στο Λένινγκραντ (τώρα Αγία Πετρούπολη) για να εκπαιδευτεί στη διάσημη σχολή μπαλέτου (τώρα γνωστή ως Ακαδημία Βαγκάνοβα). Εκεί, διδάχθηκε από τον Αλεξάντερ Πούσκιν, τον συνονόματο του μεγάλου Ρώσου ποιητή και δάσκαλο ενός άλλου θρύλου του μπαλέτου, του Rudolph Nureyev.
Ο Mikhail Barysnhikov, το αστέρι του μπαλέτου Κίροφ, στο «Le Corsaire» .
Χρόνια αργότερα, ο ίδιος ο Baryshnikov θα αναγνωριστεί ως ένας από τους καλύτερους βιρτουόζους μπαλέτου στον κόσμο, μαζί με τον Vaslav Nijinsky και τον Rudolf Nureyev.
Ο Mikhail έγινε μέλος του θρυλικού θιάσου του μπαλέτου Kirov (τώρα Mariinsky) το 1967. Έδωσε στο μπαλέτο μια υγιή δόση από την ενέργεια και την έντασή του και έγινε γνωστός ως χορευτής εκφραστικών γραμμών και άψογης τεχνικής.
Ο Mikhail Baryshnikov στο «Vestris» του 1969 του Jakobson.
Ο χαρισματικός Baryshnikov κέρδισε διακρίσεις για τους ρόλους του στο «Vestris» του 1969 του Leonid Jakobson και του Albert στο «Giselle», τον λίθο του κλασικού μπαλέτου. Κι όμως, παρά το πολλά υποσχόμενο μέλλον, στην ΕΣΣΔ ο Βaryshnikov, με το μέτριο ύψος του 1,68 εκ. , ήταν καταδικασμένος να παίξει δεύτερους ρόλους. Αυτό δεν ήταν μια επιλογή για έναν φυσικό ηγέτη. Στη Σοβιετική Ένωση, το κλασικό μπαλέτο εσκεμμένα κλειδώθηκε στις παραδόσεις του 19ου αιώνα. Οι επιρροές του σύγχρονου χορού δεν ήταν ευπρόσδεκτες. Ο Baryshnikov, αντίθετα, αναζητούσε έναν άνεμο αλλαγής και ένα παράθυρο ευκαιρίας. Ήρθε το καλοκαίρι του 1974.
Ευκαιρίες και προκλήσεις
Στη χώρα του είχε γίνει ήδη διάσημος χορευτής αλλά προτίμησε να διαφύγει από τη Σοβιετική Ένωση το 1974 γιατί ένιωθε ότι τον περιόριζε καλλιτεχνικά. Κατά τη διάρκεια μιας περιοδείας στον Καναδά ο Baryshnikov αρνήθηκε να επιστρέψει στην ΕΣΣΔ.Ο 26χρονος Baryshnikov ζήτησε πολιτικό άσυλο στο Τορόντο μετά από μια παράσταση του Μπαλέτου Μπολσόι.
Πρόκειται για μια ολόκληρη κατασκοπευτική ιστορία με μπέρδεμα των ιχνών, με ένα αυτοκίνητο που περίμενε σε προκαθορισμένο σημείο και με πράκτορες και των δύο πλευρών να λαμβάνουν μέρος. Οι λόγοι που διέφυγε ήταν καθαρά καλλιτεχνικοί και όχι πολιτικοί όπως θα μπορούσε κάποιος να σκεφτεί. Μπορεί να ήταν και στο Λένινγκραντ επιτυχημένος και διάσημος καλλιτέχνης, αλλά αυτό που επιθυμούσε τόσο πολύ να βρει ήταν ένα διαφορετικό μπαλέτο από εκείνο της ΕΣΣΔ. Ένα μπαλέτο που δεν θα θύμιζε σε τίποτα το σοβιετικό. Οραματιζόταν ένα μπαλέτο σύγχρονο και πάνω απ`όλα ελεύθερο, γιατί εκεί που ήταν πριν υπήρχε έλλειψη της δημιουργικής ελευθερίας.
Αργότερα μετακόμισε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου εντάχθηκε στο American Ballet Theatre (ABT) ως πρωταγωνιστής. Εκφράζοντας αυτοπεποίθηση και αντοχή σε κάθε άψογη κίνηση, ο Baryshnikov ενθουσίασε το κοινό των ΗΠΑ με την υπογραφή του στη «Ζιζέλ». Χορευτική παρτενέρ του ήταν η Natalia Makarova, η πρώην πρίμα μπαλαρίνα του μπαλέτου Kirov.
Mikhail Baryshnikov στο «Santa Fe Saga» του Eliot Feld.
Ο Baryshnikov δημιούργησε, σκηνοθέτησε και χορογράφησε το «The Nutcracker», το οποίο έκανε πρεμιέρα στη Metropolitan Opera House της Νέας Υόρκης το 1977. Η επιβλητική ερμηνεία και η ίδια η παρουσία του Mikhail στη σκηνή έκαναν το παγκοσμίως δημοφιλές μπαλέτο ακόμα πιο ξεχωριστό.
Ο Mikhail Baryshnikov και η Lesley Collier στο «Rhapsody» του Sir Frederick Ashton.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ο Baryshnikov εντάχθηκε στο New York City Ballet, όπου δούλεψε με τον George Balanchine. Ο ρωσικής καταγωγής χορογράφος ήταν σίγουρα μια επιρροή στον Baryshnikov. Ο Mikhail παρουσίασε μια εκπληκτική ερμηνεία στο «The Prodigal Son» (του Σεργκέι Προκόφιεφ) και στον «Απόλλωνα», σε μουσική του Igor Stravinsky. Ο Balanchine ενίσχυσε το χαρακτηριστικό joie de vivre του Baryshnikov με υπερπαραγωγικά άλματα και ώριμες κινήσεις.
Ο Baryshnikov κάνει πρόβες για την αναβίωση του μπαλέτου του Stravinsky, «Απόλλων», σε χορογραφία George Balanchine
Ο Barishnikov χρειαζόταν επίσης λίγο χώρο για επιλογές και δημιουργικότητα. Δεν ήθελε να περιοριστεί αποκλειστικά σε κλασικά όπως ο «Δον Κιχώτης». Το 1979 έγινε καλλιτεχνικός διευθυντής της ABT. Με αυτή την ιδιότητα διαμόρφωσε μια νέα γενιά χορευτών και χορογράφων.
Αν ο Baryshnikov παρέμενε στη Σοβιετική Ένωση, ερμηνεύοντας αποκλειστικά το κλασικό ρεπερτόριο, δεν θα μπορούσε να ανοιχτεί σε μια πραγματική πρόκληση – την αναζήτηση της ελευθερίας της έκφρασης. Το απόλυτο όνειρό του ήταν να δουλέψει με τα «νέα παιδιά στο μπλοκ».
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, κατακλύζεται από τη σύγχρονη χορογραφία. Κορυφαίοι χορογράφοι, όπως η Twyla Tharp, ο Jerome Robbins, ο Glen Tetley και ο ιδρυτής του American Dance Theatre Alvin Ailey, έσπασαν πραγματικά το καλούπι, μετατρέποντας τις χορευτικές τους παραστάσεις σε μια πηγή σκέψεων και κινήσεων.
Το 2005, ο πατέρας τεσσάρων παιδιών άνοιξε το Κέντρο Τεχνών Baryshnikov στη Νέα Υόρκη, ένα δημιουργικό εργαστήριο για ανερχόμενους καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο.
Από το “White Nights” στο “Sex and the City”
Γνωστός για την υποκριτική του ικανότητα και τη σεξουαλικη έλξη, ο Baryshnikov είχε επίσης επιτυχία στην ασημένια οθόνη. Στο μιούζικαλ «White Nights» του 1985, συνεργάτες του στο “έγκλημα” ήταν η Hellen Mirren και η Isabella Rossellini.
Η Isabella Rossellini και ο Mikhail Baryshnikov στις «Λευκές Νύχτες».
Ο Barishnikov έπαιξε τον κεντρικό χαρακτήρα στο οιονεί αυτοβιογραφικό δράμα – έναν σοβιετικό χορευτή μπαλέτου που αποστατεί από τη Σοβιετική Ένωση. Σε μια περίεργη ανατροπή, το αεροπλάνο που τον μετέφερε σε μια παράσταση στην Ιαπωνία προσγειώνεται στη Σιβηρία. Οι πράκτορες της KGB έτριβαν τα χέρια τους περιμένοντας να συναντήσουν τον δραπέτη χορευτή.
Στην αξιομνημόνευτη στιγμή της ταινίας, ο αστέρας του tap-dance Gregory Hines και ο Baryshnikov χορεύουν μαζί. Ο χορός τους αξίζει όσο χίλιες λέξεις.
Σε μια άλλη συναρπαστική σκηνή, ο Baryshnikov ρωτά τη συμπατριώτισσά του Gallina, την οποία υποδύεται η μισή Ρωσίδα Βρετανίδα ηθοποιός, Helen Miren: «Ξέρεις τι σημαίνει να είσαι πραγματικά ελεύθερη;»
Ο Baryshnikov απαντά ο ίδιος στην ερώτηση πολλών εκατομμυρίων δολαρίων, ερμηνεύοντας έναν χορό, που ακούγεται στο διάσημο τραγούδι του Vladimir Vysotsky «Capricious horses» και σε χορογραφία της Twyla Tharp. Είναι η καλύτερη σκηνή της ταινίας, αυτή που καθόρισε και τον χαρακτήρα του Mikhail.
«The Turning Point» του Herbert Ross, με πρωταγωνιστές τους Leslie Brown και Mikhail Baryshnikov.
Οι δεξιότητές του ως ηθοποιός εμφανίστηκαν επίσης δημόσια στο «The Turning Point» (1977), με πρωταγωνιστές τη Shirley MacLaine και την Anne Bancroft. Η ερμηνεία του στον Ρώσο, ονειροπόλο Yuri Kopeikine κέρδισε στον Baryshnikov υποψηφιότητα για Όσκαρ.
Η Sarah Jessica Parker και ο Mikhail Baryshnikov στο «Sex And The City».
O Baryshnikov στη επιτυχημένη σειρά του `Sex and the City` (2004) ως Aleksandr Petrovsky – φίλος της Carrie Bradshaw – , ήταν επιτυχής. Πίστευε ότι θα ήταν μόνο για μερικούς μήνες, αλλά στην πραγματικότητα, η εικόνα του Ρώσου χορευτή κατέληξε να απεικονίζει το έρωτα της Sarah Jessica Parker στην οθόνη για ένα χρόνο.
O Baryshnikov στο Μπρόντγουεϊ
Ο Mikhail, έπαιξε εντός και εκτός Μπρόντγουεϊ, κάνοντας το πολυαναμενόμενο ντεμπούτο του στο θέατρο στο Μπρόντγουεϊ στο «The Metamorphosis» του Franz Kafka . Η ερμηνεία του για τον Gregor Samsa ήταν άξια χειροκροτημάτων και υποψηφιότητας για το βραβείο Tony.
Ο πολυτάλαντος καλλιτέχνης εμφανίστηκε επίσης με τη σταρ του «Cabaret» Liza Minnelli σε μια παράσταση με τον εύστοχο τίτλο «Baryshnikov on Broadway». Η έντονη χημεία τους στη σκηνή κέρδισε τις εντυπώσεις.
Η Liza Minnelli και ο Mikhail Baryshnikov το 1977.
Ο Baryshnikov- άνθρωπος αυτοδημιούργητος και της δράσης – είχε την ευκαιρία να μοιραστεί τη σκηνή με τους πιο σημαντικούς partener.
«Είμαι τραγουδιστής salon εδώ και πολλά χρόνια. Και δεν ονειρεύτηκα ποτέ ότι κάποιος θα ήθελε να χρησιμοποιήσει κάποιο από τα τραγούδια μου για οποιαδήποτε πολιτιστική αναζήτηση. Και μια μέρα, έλαβα ένα τηλεφώνημα από μια κυρία της υψηλής κοινωνίας που ονομαζόταν Twyla Tharp. Ήθελε να μάθει αν μπορούσε να χρησιμοποιήσει ένα από τα τραγούδια μας, με το οποίο θα μπορούσε να χορέψει για έναν χορευτή Και σκέφτηκα, “Επιτέλους αξιοπρέπεια!” Αυτός ο χορευτής είναι εδώ απόψε και υποσχέθηκε να μου δώσει ένα χέρι, ή μάλλον ένα πόδι για την περίσταση. Κυρίες και κύριοι, ο λαμπρός Mikhail Baryshnikov!». Είπε ο Frank Sinatra, ανοίγοντας την παράσταση του ντουέτου τους με το μελαγχολικό τραγούδι του «One for My Baby».
Κορυφαίος Baryshnikov
Λίγο απαισιόδοξος ο ίδιος, ο Baryshnikov ήταν πάντα μια ισχυρή πνευματική δύναμη. Συχνά φαινόταν σαν να χόρευε με τον εγκέφαλό του, προσέχοντας την τεχνική τελειότητα, ενισχυμένη από την πνευματική αυτοπεποίθηση, την ευελιξία και τη δύναμη.
«Είναι ένας άνθρωπος με έντονη διάνοια και διαίσθηση» , θυμάται ο Joseph Brodsy, επί 20 χρόνια φίλος του Baryshnikov. «Ένας άνθρωπος που – μεταξύ άλλων – μπορεί να απαγγείλει από μνήμης περισσότερα ποιήματα από εμένα. Είναι πολύ περίεργο, αλλά ορκίζομαι ότι δεν μπορώ να θυμηθώ πώς γνώρισα τον Misha. Ένα όμως είναι σίγουρο: μου έκανε μεγάλη εντύπωση και μου κάνει ακόμα. Ο Baryshnikov είναι ένας απολύτως μοναδικός άνθρωπος. Έχει γενέθλια με τον Wolfgang Amadeus Mozart. Και νομίζω ότι έχουν πολλά κοινά.”
Εκτός από την αγάπη τους για την ποίηση, ο Baryshnikov και ο Brodsky, εν τω μεταξύ, έγιναν συνιδιοκτήτες του ρωσικού εστιατορίου «Samovar» στη Νέα Υόρκη (όπου ο Aleksandr Petrovsky πήρε την Carry Bradshaw στο πρώτο τους ραντεβού).
Το 2015, ο Baryshnikov είχε την ευκαιρία να αποτίσει φόρο τιμής στον διάσημο ποιητή και βραβευμένο με Νόμπελ στην παράστασή του «Brodsky/Baryshnikov», που ανέλαβε ο Λετονός θεατρικός σκηνοθέτης Alvis Hermanis. Συμβολικά, η one-man παραγωγή έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα της στη Ρίγα, όπου μεγάλωσε ο Mikhail. Σε αντίθεση με τους συνομηλίκους του, ο Baryshnikov δεν είχε ξαναεπισκεφτεί ποτέ την ΕΣΣΔ, ή αργότερα τη Ρωσία, μετά την τυχερή του απόδραση. Προφανώς, είχε φτάσει σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή. Ευτυχώς, δεν έπαψε ποτέ να είναι ένας μεγάλος θαυμαστής και ενεργός συμμετέχων της ρωσικής κουλτούρας… .
«Και τι με οδήγησε στο θέατρο, στην πραγματικότητα», θυμάται ο Baryshnikov σε μια συνέντευξη με τον θρύλο του τοκ σόου των ΗΠΑ Lary King το 2002, «ότι ανεξάρτητα από το αν είσαι Εβραίος, Ρώσος Αρμένιος ή Λετονός, όλες αυτές οι ανισότητες εξαφανίζονται ξαφνικά από φως σκηνής και μια όμορφη εικόνα χορού. Και όλα αυτά τα στοιχεία είναι τόσο άσχετα».
Ο Ρωσοαμερικάνος ποιητής Sergei Dovlatov είπε κάποτε για το φαινόμενό Baryshnikov: “πρόσφατα μπήκα σε ένα κατάστημα πώλησης οικιακών εργαλείων στο Κουίνς της Νέας Υόρκης και είδα στον τοίχο μια τεράστια αφίσα του Mikhail Baryshnikov. Απλά το πορτραίτο του, χωρίς επιγραφή. Και τότε κατάλαβα τι σημαίνει δόξα! Είναι όταν τη μορφή σου την τοποθετούν ακόμη και σε ένα μαγαζί οικιακών ειδών, όχι μόνο στο φουαγιέ του θεάτρου όπερας, ή στα γραφεία ενός γνωστού περιοδικού πολιτιστικών θεμάτων. Αλλά συγκεκριμένα σε ένα τέτοιο μαγαζί, και έχεις τη βεβαιότητα ότι όλοι τη γνωρίζουν”.
Στη προσωπική ζωή του ο γοητευτικός Baryshnikov είχε πολλές γυναίκες. Ανάμεσα σ’ αυτές υπήρξε και η γνωστή ηθοποιός Jessica Lank με την οποία απέκτησε και μια κόρη. Σήμερα ζει με την Lisa Rinehart και έχουν αποκτήσει 3 παιδιά.
Ηγετική μορφή του κλασικού μπαλέτου, του τζαζ, του μοντέρνου και του μεταμοντέρνου, χορογράφος, δάσκαλος, ερμηνευτής, καλλιτεχνικός διευθυντής.
Ο άνθρωπος που ξέρει να χορεύει μοναδικά σε σιωπή ή με μόνη συνοδεία τους χτύπους της καρδιάς του…
