87 χρόνια πριν γεννήθηκε η σπουδαιότερη εν ζωή ηθοποιός της εποχής μας, όπως ονομάστηκε από τους Arthur Miller και Tennessee Williams.
Tην είπαν “επαναστατημένο αστέρι” και “grande dame” του βρετανικού θεάτρου και του κινηματογράφου, εκείνη τη συναρπαστική γυναίκα, τη μοναδική Βρετανίδα ηθοποιό που έχει βραβευτεί με Όσκαρ, Έμμυ, Τόνι, Χρυσή Σφαίρα, Screen Actors Guild Award, βραβείο Φεστιβάλ Καννών και το 2010 έλαβε τιμητικό βραβείο BAFTA “ως αναγνώριση για την εξαιρετική συνεισφορά της στον κινηματογράφο”.
Η Vanessa Redgrave έχει ακόμα περιγραφεί ως η «πριγκίπισσα της βασιλικής οικογένειας της υπερατλαντικής show business». Η αλήθεια είναι ότι καμία άλλη Ευρωπαία -ίσως και Αμερικανίδα- ηθοποιός δεν έχει διαπρέψει τόσο στην οθόνη και στο θεατρικό σανίδι όσο και στη ζωή.
Το ταλέντο & η καριέρα
H Vanessa Redgrave μικρή, χορεύει μπαλέτο για την οικογένειά της.
Ο πατέρας της ήταν ο γνωστός κλασικός ηθοποιός Sir Michael Redgrave. Η μητέρα της ήταν μια αξιοσέβαστη ηθοποιός που έπαιζε με το όνομα Rachel Kempson. Η Lynn Redgrave, η δημοφιλής ηθοποιός του θεάτρου, της οθόνης και της τηλεόρασης, και ο Corin Redgrave, ένας ηθοποιός περισσότερο γνωστός για τη ριζοσπαστική πολιτική του, ήταν τα αδέρφια της.
Γεννημένη στο Λονδίνο στις 30 Ιανουαρίου 1937, η Vanessa Redgrave σπούδασε εκεί, παρακολούθησε το Queensgate School και αργότερα, το 1955 έως το 1957, το Central School of Speech and Drama. Η πρώτη της αγάπη ήταν ο χορός. Αρχικά εκπαιδεύτηκε για καριέρα στο μπαλέτο, αλλά το ύψος της την έκανε να επιλέξει τη σκηνή. Μετά από ορισμένους ρόλους στο απόθεμα, έκανε το ντεμπούτο της στο θέατρο στο Λονδίνο το 1958 ως κόρη ενός δασκάλου, τον οποίο υποδύθηκε ο πατέρας της. Η Redgrave ήταν παντρεμένη από το 1962 έως το 1967 με τον σκηνοθέτη Tony Richardson. Aπέκτησαν δύο κόρες, την Joely και τη Natasha, που έγιναν και οι δύο ηθοποιοί. Η Redgrace είχε επίσης έναν γιο Carlo, που γεννήθηκε το 1969. Πατέρας ήταν ο Ιταλός ηθοποιός Franco Nero, με τον οποίο είχε μακροχρόνια σχέση.
Έπαιξε τον Lancelot στο Guinevere της στην ταινία του μιούζικαλ Camelot (1967).
Κατά τη διάρκεια της καριέρας της στην υποκριτική ανέλαβε μια μεγάλη ποικιλία ρόλων, συμπεριλαμβανομένων το “Major Barbara” του George Bernard Shaw και του “The Seagull” του Anton Chekov. Έπαιξε πρωταγωνιστικούς ρόλους σε διάφορα έργα του Shakespeare, συμπεριλαμβανομένου του “The Taming of the Shrew”, και ήταν για ένα διάστημα μέλος της Royal Shakespeare Company. Το 1966 δημιούργησε τον ομώνυμο ρόλο στη δραματοποίηση του μυθιστορήματος της Muriel Spark ,”The Prime of Miss Jean Brodie”. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, οι σκηνικοί της ρόλοι περιελάμβαναν την Polly Peachum στην Όπερα “The Three Penny” και την Gilda, στο “Noel Coward`s Design for Living” καθώς και ρόλους σε διάφορα έργα του Shakespeare. Στη δεκαετία του 1980 εμφανίστηκε ξανά στο “The Seagull” and “The Taming of the Shrew” καθώς και σε άλλα έργα, συμπεριλαμβανομένης της δραματοποίησης των Aspern Papers του Henry James. Εμφανίστηκε επίσης στις παραγωγές του “A Touch of the Poet “του Tennessee Williams Orpheus Descending.
Οι κριτικές της δεν ήταν πάντα θετικές, αλλά γενικά έτυχε θετικής αποδοχής από τους κριτικούς, όπως τη θεωρούσαν πιθανώς «τη μεγαλύτερη ηθοποιό του αγγλόφωνου θεάτρου». Οι σκηνικές της ερμηνείες κέρδισαν τα πολυάριθμα βραβεία της, συμπεριλαμβανομένου του διάσημου βραβείου English Evening Standard Drama ως ηθοποιός της χρονιάς (1961, 1967) και του βραβείου Laurence Olivier (1984).
Vanessa Redgrave ως Isadora Duncan, το 1968.
Η καριέρα της στην οθόνη ήταν πιο άνιση, αλλά όχι χωρίς διάκριση. Το κινηματογραφικό της ντεμπούτο έγινε το 1958, αλλά δεν έλαβε τον πρώτο της σημαντικό κινηματογραφικό ρόλο παρά μόνο το 1966, ως η εκθαμβωτική πρώην σύζυγος στο Morgan. Ακολούθησε ένας αινιγματικός ρόλος στο Blow-Up του Αντονιόνι, ένα συγκεχυμένο μείγμα φαντασίας και πραγματικότητας που διαδραματίζεται στο «αιωρούμενο Λονδίνο». Δεν επέλεγε πάντα με σύνεση τους ρόλους της στην οθόνη και μεταξύ των περισσότερων από 25 ταινιών της ήταν μπόιλερ όπως το Bear Island (1980), μια αδύναμη μεταφορά ενός μυθιστορήματος περιπέτειας. The Devils (1971), μια υπερθερμασμένη εκδοχή ενός έργου του Aldous Huxley για τις υπερβολές της θρησκείας στο Λονδίνο του 17ου αιώνα και Steaming (1985), μια αποτυχημένη προσπάθεια του Joseph Losey να κινηματογραφήσει ένα φεμινιστικό έργο. Αλλά η Redgrave είχε επίσης στο ενεργητικό της ταινίες όπως το Julia (1977), όπου συμπρωταγωνίστησε με την Jane Fonda στην οποία υποδύθηκε τη φλογερή αντιφασίστρια ομώνυμη ηρωίδα. Μια γυναίκα που δολοφονήθηκε από έναν Ναζί Γερμανό πριν το ξέσπασμα του Β` Παγκοσμίου Πολέμου για την αντίστασή της στο φασισμό. Η Redgrave λαμβάνει υποψηφιότητα για Όσκαρ για την ερμηνεία της στο ρόλο της Julia. Τότε, μέλη της Εβραϊκής Αμυντικής Ένωσης, οδηγούμενα από τον Ravino Meyer Cane διαμαρτύρονται εναντίον της Redgrave και της υπεράσπισής της υπέρ των Παλαιστινίων και συγκεντρώθηκαν έξω από το θέατρο όπου γινόταν η απονομή των βραβείων.
Η Vanessa Redgrave κρατώντας το Όσκαρ, το 1978.
“Αγαπητοί μου συνάδερφοι, σας ευχαριστώ πολύ για αυτή την τιμή που κάνετε στη δουλειά μου. Νομίζω ότι η Jane Fonda και εγώ έχουμε κάνει την καλύτερή μας δουλειά και νομίζω ότι αυτό οφείλεται εν μέρει στο σκηνοθέτη μας Fred Zinnemann. Και επίσης πιστεύω ότι οφείλεται εν μέρει στο ότι πιστέψαμε και πιστεύουμε σε αυτό που εκφράζουμε– δύο ανάμεσα σε εκατομμύρια που έδωσαν τη ζωή τους και ήταν προετοιμασμένοι να θυσιάσουν τα πάντα στο αγώνα ενάντια στο φασισμό και τη ρατσιστική ναζιστική Γερμανία. Και σας χαιρετώ και σας τιμώ και νομίζω ότι θα πρέπει να είστε πολύ περήφανοι που τις τελευταίες εβδομάδες σταθήκατε ακέραιοι και δεν επιτρέψατε σε μια ομάδα σιωνιστών χούλιγκαν να σας τρομάξουν, των οποίων η συμπεριφορά είναι μια προσβολή προς όλους τους Εβραίους από όλο τον κόσμο και του μεγάλου και ηρωικού αγώνα τους ενάντια στο φασισμό και την καταπίεση. Σας χαιρετώ και σας ευχαριστώ και υπόσχομαι ότι θα συνεχίσω να μάχομαι για πάντα ενάντια στον αντισημιτισμό και στο φασισμό”.”
Αργότερα, ο σεναριογράφος και παρουσιαστής των βραβείων Paddy Chayefsky λέει στο κοινό: “Υπάρχει κάτι που θα` θελα να τονίσω. Θα ήθελα να πω ότι έχω βαρεθεί και σιχαθεί ανθρώπους να εκμεταλλεύονται τα Βραβεία της Ακαδημείας για προπαγανδισμό της δικής τους προσωπικής προπαγάνδας. Θα ήθελα να πω στην Κυρία Redgrave ότι η βράβευσή της με Όσκαρ δεν αποτελεί μια σημαντική στιγμή στην ιστορία, δεν απαιτεί μια διακήρυξη και ένα απλό “ευχαριστώ” θα ήταν αρκετό”.
Στο The Bostonians (1984), μια εκδοχή του μυθιστορήματος του James στο οποίο έπαιζε μια προδομένη φεμινίστρια. Prick Up Your Ears (1987), μια συναρπαστική ταινία για την καριέρα και τον θάνατο του ομοφυλόφιλου συγγραφέα Joe Orton, στην οποία υποδύθηκε τη λογοτεχνική του πράκτορα. και The Ballad of the Sad Cafe (1991), βασισμένη στη νουβέλα του Carson McCullers.
Πολλοί από τους σκηνοθέτες της σχολίασαν την ικανότητά της μπροστά στις κάμερες. Ο Fred Zinneman είπε ότι «είναι μάλλον ο εαυτός της παρά υποκριτική». Η Redgrave κέρδισε διάφορα βραβεία για τους κινηματογραφικούς της ρόλους, συμπεριλαμβανομένων των υποψηφιοτήτων για Όσκαρ για τις ερμηνείες της στο Morgan, Isadora και Bostonians. Βραβείο Όσκαρ β` γυναικείου ρόλου για την Julia και Βραβείο Κριτικών Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης, καλύτερος δεύτερος γυναικείος ρόλος, για το Prick Up Your Ears. Κέρδισε δύο φορές το Βραβείο Καλύτερης Ηθοποιού του Φεστιβάλ Καννών (Morgan, Isadora).
Οι τηλεοπτικοί της τίτλοι καλύπτουν επίσης ένα ευρύ φάσμα ρόλων και της κέρδισαν διάφορα βραβεία. Εμφανίστηκε ως η κακιά βασίλισσα σε μια έκδοση “Faerie Tale Theatre” της Χιονάτης (1985), σε μια δραματοποίηση τριών μερών “American Playhouse” των δοκιμών μαγείας του Salem (Three Sovereigns for Sarah, 1985) και το 1986 οι εννέα -μέρος μίνι σειράς Peter the Great (ως αδερφή του, για την οποία έλαβε υποψηφιότητα για βραβείο Emmy). Η Redgrave έλαβε επίσης μια υποψηφιότητα για Emmy για τον ρόλο της ως τρανσέξουαλ επαγγελματίας του τένις και γιατρός (Second Serve, 1986). Κέρδισε ένα Emmy για την ερμηνεία της στο Playing for Time (1980) ως Fania Fenelon, μια Εβραία μουσικός που επέζησε από το Άουσβιτς.
Οι εβραϊκές ομάδες επέκριναν έντονα την επιλογή της Redgrave ως Fenelon λόγω των ειλικρινών φιλοπαλαιστινιακών συμπαθειών της. Το 1977 είχε την παραγωγή και την αφήγηση μιας σκληρής αντι-ισραηλινής ταινίας και είχε ξεκαθαρίσει την υποστήριξή της στην Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO). Γυναίκα με συγκεκριμένες πολιτικές πεποιθήσεις, η Ρεντγκρέιβ ήταν επίσης ενεργή σε ομάδες «απαγόρευσης της βόμβας». Μέλος του αριστερού Ριζοσπαστικού Εργατικού Επαναστατικού Κόμματος της Αγγλίας, ήταν υποψήφια για το κοινοβούλιο από το Μος Σάιντ το 1979. Περιέγραψε το «ενδιαφέρον για τον ελεύθερο χρόνο» της ως «αλλαγή του status quo». Η πολιτική της οδήγησε σε μήνυση που κατέθεσε η Redgrave το 1984 αφού η Συμφωνική Ορχήστρα της Βοστώνης ακύρωσε το συμβόλαιό της για να αφηγηθεί μια παράσταση του Οιδίποδα Ρεξ του Stravinsky. Ένα δικαστήριο της επιδίκασε αποζημίωση 100.000 δολαρίων για παραβίαση της σύμβασης, αλλά απέρριψε τις κατηγορίες της ότι η απόλυση ήταν για πολιτικούς λόγους.
Πριν εμφανιστεί η πολιτική φήμη της, έγινε (1967) Διοικητής στο Τάγμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (CBE).
Η μονόπλευρη δέσμευσή της σε πολιτικούς σκοπούς ήταν διαβόητη. Σύμφωνα με τον λογαριασμό της Redgrave, η κόρη της Natasha την παρακάλεσε κάποτε να σταματήσει να ταξιδεύει και να αφιερώνει χρόνο σε πολιτικούς λόγους και να περνά περισσότερο χρόνο στο σπίτι. Η Redgrave είπε «Προσπάθησα να εξηγήσω ότι ο πολιτικός μας αγώνας ήταν για το μέλλον της και ότι όλα τα παιδιά της γενιάς της». Απτόητη από τη συναισθηματική έκκληση της κόρης της, η Redgrave συνέχισε να αφιερώνει τον περισσότερο χρόνο της στον ακτιβισμό. Η καριέρα της στο θέατρο και τον κινηματογράφο υπέφερε από τις αμφιλεγόμενες αιτίες της που οδήγησαν στην προσφορά όλο και μικρότερων ρόλων. Άλλες αναθέσεις υποκριτικής περιλάμβαναν: Howards Way (1995) με την Emma Thompson; Two Mothers for Zachary (1996), μια τηλεοπτική ταινία βασισμένη σε μια διάσημη υπόθεση επιμέλειας παιδιών, με την Balerie Bertinellia. και Sense of Snow (1997), πρωταγωνιστικό ρόλο στο ομώνυμο καλύτερο θρίλερ του Δανό συγγραφέα Peter Hoeg. Η Redgrave έδειξε το τεράστιο θεατρικό της ταλέντο, σκηνοθετώντας και παίζοντας σε μια σαιξπηρική μίνι σειρά του 1997, που ανέβηκε στο Alley Theatre στο Χιούστον του Τέξας. Όσο κι αν ανταποκριθεί κανείς στον πολιτικό της ζήλο, παραμένει μια ηθοποιός με διάκριση.
Οι τραγικές απώλειες
Η Vanessa Redgrave με τα παιδιά της.
Σε διάστημα 14 μηνών (2009-2010), η Redgrave χάνει τη μία κόρη της και τα δύο μικρότερα αδέρφια της. Η κόρη της Natasha χάνει τη ζωή της το 2009 σε ατύχημα το οποίο της προκάλεσε σοβαρό τραύμα στο κεφάλι.
Οι συγγενείς της 45χρονης ηθοποιού πήραν την τραγική απόφαση να κλείσουν την μηχανική υποστήριξη, αφού της είπαν το “τελευταίο αντίο”. Η Richardson έμεινε εγκεφαλικά νεκρή ύστερα από ατύχημα που είχε στην διάρκεια μαθήματος σκι, στον Καναδά.
Ο εκπρόσωπος του άντρα της, Liam Neeson, δήλωσε : “Ο Liam, οι γιοί του και όλη η οικογένεια είναι συγκλονισμένοι από τον ξαφνικό, τραγικό θάνατο της λατρεμένης τους Natasha. Είναι ευγνώμονες για την στήριξη, την αγάπη και τις προσευχές όλων, και ζητούν να τους αφήσετε μόνους τους να θρηνήσουν το χαμό της”.
Λίγο καιρό αργότερα, πεθαίνει ο αδερφός της Corin Redgrave και η αδερφή της Lynn Redgrave.
Η ανθρωπιστική προσπάθεια για τους πρόσφυγες
To 2016, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων στις 20 Ιουνίου, η Vanessa Redgrave έστειλε μήνυμα αλληλεγγύης στους πρόσφυγες και έκκληση στους πολίτες να προσφέρουν τη βοήθειά τους.
«Ένας άνθρωπος χάνει την οικογένειά του και το σπίτι του. Ένα παιδί στη θάλασσα προσπαθεί να αναπνεύσει. Μια μητέρα περπατάει χιλιάδες χιλιόμετρα με το μωρό της στην αγκαλιά. Δεν είναι ζήτημα χρώματος, γλώσσας, φυλής ή θρησκείας το να τους βοηθήσουμε. Είναι ζήτημα ανθρωπιάς».
Η πολυβραβευμένη ηθοποιός πρωταγωνίστησε τηλεοπτικό σποτ αφιερωμένο στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.
Τον Μάρτιο εκείνης της χρονιάς, σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, στο πλαίσιο της δεύτερης επίσκεψής της στην Ελλάδα, η ηθοποιός και ακτιβίστρια εξαπέλυε δριμύ κατηγορώ ενάντια στην Ευρώπη που «ποδοπατά τις αξίες και τις ανθρώπινες ζωές».
Είπε χαρακτηριστικά:
“Όταν βλέπω τα μωρά και τις γυναίκες και τους άνδρες που προσπαθούν να τα προστατεύσουν, σκέφτομαι μακάρι να μπορούσα να σας προστατέψω, αλλά δεν μπορώ να ανοίξω τα σύνορα. Όμως οι κυβερνήσεις μπορούν και αναρωτιέμαι γιατί επιτρέπεται στις κυβερνήσεις να κλείσουν τα σύνορά τους. Έχω περάσει πολύ χρόνο στη ζωή μου με τους πρόσφυγες. Όμως ποτέ δεν ονειρεύτηκα όταν ήμουν νέα ότι θα βλέπω ανθρώπινα όντα να αντιμετωπίζονται με τον τρόπο που αντιμετωπίζονται από πολεμικές δυνάμεις ή κυβερνήσεις που ρίχνουν βόμβες, χωρίς να σκέφτονται αυτούς που υποφέρουν.”
“Ένας άνθρωπος χάνει την οικογένειά του και το σπίτι του. Ένα παιδί στη θάλασσα προσπαθεί να αναπνεύσει. Μια μητέρα περπατάει χιλιάδες χιλιόμετρα με το μωρό της στην αγκαλιά. Δεν είναι ζήτημα χρώματος, γλώσσας, φυλής ή θρησκείας το να τους βοηθήσουμε. Είναι ζήτημα ανθρωπιάς”.
Η ανεπανάληπτη Vanessa Redgrave, με την πλούσια καλλιτεχνική της παιδεία, το βάθος, την ευαισθησία και την πλαστικότητά της, δικαιωματικά κατατάσσεται στο πάνθεον των μεγάλων καλλιτεχνών του 20ού και του 21ού πρώτου αιώνα…
