Ο Anthony van Dyck ήταν ένας επιτυχημένος Φλαμανδός ζωγράφος κατά τη διάρκεια του μπαρόκ. Η παραγωγικότητα και το ταλέντο του τον οδήγησαν πέρα από το σημερινό Βέλγιο, καθιστώντας τον γνωστό ως έναν από τους σούπερ σταρ της τέχνης της Αγγλίας.
Το Μπλε Αγόρι, Πορτρέτο του Τζόναθαν Μπάταλ από Thomas Gainsborough, 1770, via The Huntington Library, San Marino (αριστερά). μεΣερ Άντονι βαν Ντάικ από τον Sir Anthony van Dyck, 1640, via National Portrait Gallery, Λονδίνο (κέντρο); καιMargaret Lemonαπό τον Anthony van Dyck, 1638, via The Frick Collection, Νέα Υόρκη (δεξιά)
Ο Anthony van Dyck ήταν ένας διάσημος ζωγράφος κατά τη διάρκεια της εποχής του δέκατου έβδομου αιώνα, κοινώς γνωστός στην Μπαρόκ περίοδο. Γεννημένος στις 22 Μαρτίου 1599, στην Αμβέρσα, ήταν το έβδομο από τα δώδεκα παιδιά. Ο πατέρας του ήταν έμπορος μεταξιού και η μητέρα του κεντήτρια. Ο Van Dyck έγινε γρήγορα ένας από τους πιο γνωστούς καλλιτέχνες από τη Φλάνδρα (σημερινό Βέλγιο), πίσω από Peter Paul Rubens. Έζησε και εργάστηκε στη Φλάνδρα, την Ιταλία και την Αγγλία, όπου έγινε ο επίσημος ζωγράφος της αυλής του Charles I. Ενώ ο Van Dyck ήταν ιδιαίτερα παραγωγικός, είναι περισσότερο γνωστός για τα πορτρέτα του, τα οποία βρίσκονται τώρα σε συλλογές σε όλο τον κόσμο.
1. Η καριέρα του Anthony Van Dyck ξεκίνησε σε νεαρή ηλικία
Αυτοπροσωπογραφία από τον Anthony van Dyck, 1620-21, μέσω The Metropolitan Museum of Art, Νέα Υόρκη
Όπως και άλλοι, έτσι και του Anthony van Dyck, ξεκίνησε την καλλιτεχνική του καριέρα σε νεαρή ηλικία. Από νωρίς εξέφρασε ενδιαφέρον για την τέχνη και στα δέκα του χρόνια ήταν μαθητευόμενος του Hendrik Van Balen. Μετά από μελέτη με τον Van Balen, ο Van Dyck ίδρυσε το δικό του στούντιο όταν ήταν στην εφηβεία του. Λίγο μετά την ίδρυση του πρώτου του στούντιο, ο Van Dyck γνώρισε τον Peter Paul Rubens. Ο Van Dyck επέλεξε να εγκαταλείψει το δικό του στούντιο για να γίνει ο επικεφαλής βοηθός του Rubens. Σε ηλικία δεκαοκτώ ετών, έγινε δεκτός στο Guild of Saint Luke της Αμβέρσας, μια συντεχνία για κορυφαίους ζωγράφους. Λόγω των μεγάλων επιτυχιών του σε τόσο νεαρή ηλικία, απέκτησε το παρατσούκλι του «Μότσαρτ της ζωγραφικής». Έχοντας ήδη δημιουργήσει ένα όνομα για τον εαυτό του στη Φλάνδρα, επέλεξε να ταξιδέψει στην Αγγλία το 1620. Έγινε γρήγορα αυλικός ζωγράφος του βασιλιά Καρόλου Α`. Ταξίδεψε και σπούδασε στην Ιταλία και συχνά επέστρεφε στην Αγγλία, το επίκεντρο της καριέρας του.
2. Υπήρξε από τους κυρίαρχους καλλιτέχνες της εποχής του
Margaret Lemon του Anthony van Dyck, 1638, Private Collection, via The Frick Collection, Νέα Υόρκη
Δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι ένας ταλαντούχος (και ελκυστικός) άντρας όπως ο Anthony van Dyck θα είχε πολλές θαυμάστριες. Κατά τη διάρκεια της ζωής του Van Dyck, είχε πολλές ερωμένες, πριν από τον τελικό γάμο του με την αριστοκράτισσα Mary Lady van Dyck. Λόγω του ταξιδιού του μεταξύ Λονδίνου και Φλάνδρας, πιθανότατα είχε μια επικάλυψη πολλαπλών σχέσεων. Μια από τις πιο διάσημες ερωμένες του ήταν η Margaret Lemon. Όπως και η Van Dyck, το επώνυμό της είχε πολλαπλές ορθογραφίες. Η Lemon πιθανότατα έγινε η ερωμένη του Van Dyck κατά τη δεκαετία του 1630 μέχρι τον γάμο του με τον Ruthven το 1640. Μερικοί την θεωρούσαν «επικίνδυνη» λόγω της ζήλιας και της κτητικότητας της για τον καλλιτέχνη. Με βάση τους ισχυρισμούς, η σχέση του Van Dyck και της Lemon ήταν ταραχώδης. Ωστόσο, αυτή και ο Van Dyck είχαν πολλούς εραστές στο Λονδίνο. H ζωή της Lemon είναι άγνωστη πριν ή μετά την εμπλοκή της με τον Van Dyck.
3. Σπούδασε κάτω από τον Peter Paul Rubens
Αγιόκλημα Bower του Peter Paul Rubens, 1609, via Alte Pinakothek, Μόναχο
Στην εφηβεία του Anthony van Dyck, είχε ήδη το δικό του στούντιο. Ο Peter Paul Rubens του πρόσφερε αργότερα την ευκαιρία να γίνει μέλος του στούντιο του. Ο Van Dyck επέλεξε να απορρίψει το στούντιο του για να συνεργαστεί με τον Rubens ως βοηθός-συνεργάτης. Αυτή η απόφαση επέτρεψε στον Van Dyck να συνεχίσει να αναπτύσσει τις δεξιότητές του, υιοθετώντας πλούσια, ζωντανά χρώματα και το ταλέντο στο πορτραίτο. Η εκπαίδευσή του υπό τον Rubens του έδωσε σημαντικά πλεονεκτήματα στον κόσμο της τέχνης, παρέχοντάς του τα εργαλεία για να διαπρέψει και τις συνδέσεις για να γίνει καλλιτέχνης παγκόσμιας κλάσης. Έλαβε μια πρόσκληση για επίσκεψη στο δικαστήριο του βασιλιά Ιάκωβου Α` στην Αγγλία. Στη συνέχεια, επέλεξε να συνεχίσει να αναπτύσσει την τέχνη του στην Ιταλία για έξι χρόνια. Επιστρέφοντας στην Αμβέρσα, ίδρυσε για άλλη μια φορά ένα στούντιο που ευδοκίμησε και έγινε άξιος αντίπαλος του Rubens.
4. Ο Anthony Van Dyck και ο σύγχρονος του Diego Velasquez
Αυτοπροσωπογραφία του Diego Velasquez, 1640, μέσω του Μουσείου Καλών Τεχνών της Βαλένθια
Η ζωή του Anthony van Dyck είχε πολλές ομοιότητες με τον διάσημο Ισπανό ζωγράφο Diego Velasquez. Και οι δύο ζωγράφοι γεννήθηκαν την ίδια χρονιά. Ενώ ο Velazquez πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του στην Ισπανία και ο Van Dyck ήταν πιο νομαδικός, οι καριέρες τους αντικατοπτρίζουν η μία την άλλη. Αυτοί οι δύο ήταν και οι δύο ζωγράφοι της αυλής. Κάθε ζωγράφος ξεκίνησε την καλλιτεχνική του σταδιοδρομία νέος και βρέθηκε να εργάζεται στις βασιλικές αυλές τη δεκαετία του 1620. Και οι δύο κύριοι εργάστηκαν δίπλα στον Peter Paul Rubens. Και οι δύο ταξίδεψαν και βρήκαν έμπνευση στην ιταλική τέχνη, προμηθεύοντας και μελετώντας διάφορα έργα. Ο Van Dyck έγινε ιππότης το 1632, ο Velázquez έγινε ιππότης το 1658. Οι πίνακες του Van Dyck και οι πίνακες του Velázquez παρουσιάζουν εκφραστικά στυλ που αργότερα άνοιξαν τους δρόμους για τον ιμπρεσιονισμό του 19ου αιώνα. Κάθε ζωγράφος συνέβαλε σημαντικά στο μέλλον της ζωγραφικής.
5. Ο ετήσιος μισθός του ζωγράφου του δικαστηρίου ισούται με σχεδόν 50.000 $ USD σήμερα
Ο Κάρολος Α΄ στο Κυνήγι του Άντονυ βαν Ντάικ, 1635, μέσω του Μουσείου του Λούβρου, Παρίσι
Ως ζωγράφος της αυλής με πολλούς πλούσιους πελάτες, δεν προκαλεί σοκ που ο Anthony van Dyck ήταν ένας οικονομικά επιτυχημένος ζωγράφος. Όταν ο Van Dyck στρεψε στο Λονδίνο το 1632, ο Κάρολος Α` τον έκανε ιππότη και του έδωσε μια σύνταξη για να γίνει ένας από τους ζωγράφους της αυλής. Η σύνταξή του ήταν 200 λίρες, που ισοδυναμεί με περίπου $47.850,33 δολάρια Ηνωμένων Πολιτειών σήμερα, ανάλογα με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και τον πληθωρισμό. Περιττό να πούμε ότι τον φρόντιζε καλά ο βασιλιάς Κάρολος Α`.
6. Η επιτυχία του κάλυπτε τρεις χώρες: Φλάνδρα, Ιταλία και Αγγλία
Ο Κάρολος Α΄ και η Χενριέττα Μαρία με τα δύο μεγαλύτερα παιδιά τους, τον πρίγκιπα Κάρολο και την πριγκίπισσα Μαρίατου Anthony van Dyck, 1632, στο κάστρο του Windsor, μέσω του The Royal Collection Trust
Η καλλιτεχνική καριέρα του Anthony van Dyck άκμασε σε πολλές χώρες όπως πολλοί καλλιτέχνες του μπαρόκ. Καθιέρωσε την καριέρα του σε νεαρή ηλικία στην Αμβέρσα της Φλάνδρας (σημερινό Βέλγιο). Το 1621, ταξίδεψε στην Ιταλία και παρέμεινε εκεί για έξι χρόνια. Εργάστηκε κυρίως στη Γένοβα, μελετώντας το έργο του, καθώς και εκμάθηση του στυλ των Ιταλών καλλιτεχνών του μπαρόκ. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ανέπτυξε το χαρακτηριστικό του στυλ ζωγραφικής ολόσωμων πορτρέτων. Μετά το 1627, επέστρεψε στην Αμβέρσα για πέντε χρόνια, συνεχίζοντας να ζωγραφίζει αριστοκρατικές μορφές. Το 1630, ήταν ζωγράφος της αυλής της Αρχιδούκισσας Ισαβέλλας Κλάρα Ευγενία. Ο Van Dyck έλαβε αργότερα πρόσκληση του Καρόλου Α’ της Αγγλίας να γίνει ο κύριος ζωγράφος της αυλής του. Στην Αγγλία, ο Van Dyck συνέχισε να δημιουργεί πίνακες για τον βασιλιά και πολλά μέλη των ευγενών . Αν και έκανε πολλά ταξίδια στην Αμβέρσα, το κύριο σημείο πρακτικής του Van Dyck ήταν το Λονδίνο, μέχρι το θάνατό του το 1641.
7. Το ταλέντο και η παρουσία του αναζωπύρωσαν τις τέχνες στην Αγγλία
Κάρολος Ι (1600-1649) του Anthony van Dyck, 1635, στο Κάστρο του Ουίνδσορ, μέσω του The Royal Collection Trust
Όταν κάποιος σκέφτεται την τέχνη του μπαρόκ, η Αγγλία δεν είναι η πρώτη χώρα που περνάει από το μυαλό. Αυτό είναι αποτέλεσμα της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης και η ίδρυση της Εκκλησίας της Αγγλίας με τον Βασιλιά Ερρίκο VIII. Σε γενικές γραμμές, ο Προτεσταντισμός ήταν ενάντια στη χλιδή που αντανακλούσε η τέχνη και η κοινωνία του μπαρόκ. Σε αντίθεση με άλλες ονομασίες του Χριστιανισμού και του Προτεσταντισμού, η Αγγλικανική ονομασία ενσωματώνει αρχές και χαρακτηριστικά καθολικών και προτεσταντικών διδασκαλιών. Η τέχνη της Αγγλίας έμεινε στάσιμη και επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από καλλιτέχνες της Βόρειας Ευρώπης από τον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση, συμπεριλαμβανομένων του Hans Holbein του νεώτερου. Με την άφιξη Φλαμανδών καλλιτεχνών όπως ο Anthony van Dyck, η τέχνη στην Αγγλία έμπαινε τελικά στον 17ο αιώνα. Το έργο του Van Dyck, το επανασχεδιασμένο αγγλικό πορτρέτο, το οποίο ήταν άκαμπτο και αμετάβλητο από το στυλ Tudor και Jacobean. Οι συνεισφορές του Van Dyck στην αγγλική τέχνη άφησαν μια εντύπωση που μπορεί να βρεθεί σε μεταγενέστερες εποχές της βρετανικής τέχνης μέχρι τον εικοστό αιώνα.
8. Το στούντιο του Van Dyck αναφέρθηκε ως το «Καθαριστικό κατάστημα»
Πορτρέτο της Mary Hill, Λαίδη Κίλιγκρου από τον Anthony van Dyck, 1638, via Tate, Λονδίνο
Εκτός από την επιτυχημένη καριέρα του Anthony van Dyck ως ζωγράφος της αυλής, διατηρούσε ένα αποτελεσματικό και κερδοφόρο στούντιο. Το στούντιο του στο Λονδίνο ήταν το παρατσούκλι “κατάστημα ομορφιάς”, όπου σύχναζαν διάφορα σημαντικά άτομα εντός της Αγγλίας. Σε αντίθεση με τους προηγούμενους ζωγράφους πορτραίτων, ο Van Dyck απέφυγε να αλλάξει την εμφάνιση των ανθρώπων που ζωγράφιζε – δεν τους κολάκευε. Ενώ αυτή η απόφαση οδήγησε σε κριτική, αυτές οι επιλογές διαμόρφωσαν την προσωπογραφία για τα επόμενα 150 χρόνια. Το «κατάστημα ομορφιάς» ήταν μια καλά λαδωμένη μηχανή που παρήγαγε πορτρέτα σε μια μεταφορική γραμμή συναρμολόγησης. Οι κάτοχοι σκιαγράφησαν για περίπου μια ώρα, δημιουργώντας μια βασική μακέτα του πορτρέτου. Στη συνέχεια, ένας βοηθός έριχνε το σκίτσο στον καμβά και ολοκληρωνόταν εν μέρει από τον Van Dyck. Ζωγράφιζε το κεφάλι και προσάρμοσε τις λεπτομέρειες του πορτρέτου.
9. Πέρα από την τέχνη, ο Van Dyck επηρρέαζε την εμφάνιση και τη μόδα
Γενοβέζα ευγενής από τον Anthony van Dyck, 1625-27, via The Frick Collection, Νέα Υόρκη
Ο Van Dyck λάμβανε τα εύσημα ως ένας από τους πρώτους που έντυσε ρομαντικά τα μοντέλα του. Οι αποφάσεις του για το τι φορούσαν οι αθλήτριές του είχαν επιρροή, αφήνοντας μια μόνιμη εντύπωση για τις επόμενες εποχές. Εκτός από τα ρούχα που επέλεξε να ζωγραφίσει, ήταν και «fashionista». Φορούσε απλά, φαρδιά ρούχα που ήταν κομψά αλλά όχι υπερβολικά φανταχτερά. Η πιο σημαντική εμφάνισή του που εξακολουθεί να φαίνεται στην τάση σήμερα είναι ο διάσημος συνδυασμός μουστάκι και γενειάδας. Αυτή η εμφάνιση, που τόσο στοργικά αναφέρεται ως ο «Van Dyck», εξακολουθεί να εμφανίζεται σήμερα σε διάφορους άνδρες διασημότητες και άλλους άνδρες σε όλο τον κόσμο.
10. Παρά την επιτυχία του Van Dyck, υπάρχουν λίγα πράγματα που γνωρίζουμε για εκείνον
Αυτοπροσωπογραφία από τον Anthony van Dyck, 1622-23, μέσω του Μουσείου Ερμιτάζ, Αγία Πετρούπολη
Παραδόξως, υπάρχουν λίγες βιογραφικές πληροφορίες για τον Anthony van Dyck. Αν και υπάρχουν ορισμένες συγκεκριμένες λεπτομέρειες για τη ζωή του, δεν είναι τόσο εκτεταμένες όσο οι σύγχρονοί του. Ίσως δεν ήταν τόσο εύθυμος, όπως ο Bernini και Caravaggio. Δεδομένης της σημαντικής επιρροής του στην τέχνη, είναι εξαιρετικά ασυνήθιστο το γεγονός ότι τόσες πολλές λεπτομέρειες της προσωπικής του ζωής είναι άγνωστες. Ενώ η ιστορία της τέχνης ήταν μια νέα ιδέα που ξεκίνησε για πρώτη φορά o Giorgio Vasari, είναι αφύσικο που είναι τόσο λίγο. Η έλλειψη υποτροφίας προκαλεί συνεχώς προβλήματα κατά την απόδοση και τη μελέτη των έργων του. Επειδή υπάρχουν λίγες υποτροφίες ή επίσημοι κατάλογοι για το έργο του, συχνά συναντώνται προβλήματα στην τεκμηρίωση της τέχνης του, καθώς και στον προσδιορισμό της συγγραφής του σε ένα έργο.
11. Δεν υπάρχει επίσημος αριθμός ολοκληρωμένων έργων τέχνης του Anthony Van Dyck
Ινφάντα Ισαβέλλα Κλάρα Ευγενία από τον Anthony van Dyck, 1628-33, στο The Walker Art Gallery, Liverpool, via Art UK
Σε αντίθεση με παρόμοιους καλλιτέχνες της εποχής, δεν υπάρχει επίσημη μέτρηση στους πίνακες του Anthony van Dyck. Η συναίνεση είναι ότι ζωγράφισε κάπου 200 πίνακες, με το ακριβές ποσό να είναι ασαφές. Κάποιοι πιστεύουν ότι ζωγράφισε περίπου 500 πορτρέτα. Δεδομένης της σημαντικής επιρροής του στο είδος της προσωπογραφίας και της τέχνης, μπορεί συχνά να είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ο ζωγράφος του. Στην πραγματικότητα, την περασμένη δεκαετία, ανακαλύφθηκαν τουλάχιστον δύο πίνακες του Van Dyck. Το 2012, ένα πορτρέτο του, “ H βασίλισσα Henrietta Maria ως Αγία Αικατερίνη” αποδόθηκε δημόσια στον Van Dyck, στο επιτυχημένο πρόγραμμα του BBC, Fake ή Fortune, μια παράσταση που διερευνά την προέλευση και τη γνώση των έργων τέχνης για να καθορίσει την αξία και την ιστορία διαφόρων έργων. Πιο πρόσφατα, ήταν το Πορτρέτο της Infanta Isabella Clara Eugenia στο Liverpool’s Walker Art Gallery αναγνωρίστηκε ως αυθεντικό Van Dyck.
