Ο κορυφαίος, ανυπότακτος σκηνοθέτης του ανεξάρτητου αμερικανικού κινηματογράφου, 35 χρόνια πριν, στις 3 Φεβρουαρίου του 1989, έφυγε από τη ζωή
“Το πιο δύσκολο πράγμα στον κόσμο είναι να αποκαλύψεις τον εαυτό σου.”
Για να μιλήσει κανείς για τον σπουδαίο σκηνοθέτη John Cassavetes, πρέπει πρώτα να τον αναγνωρίσει ως ηθοποιό. Όχι επειδή η υποκριτική ήταν το πρώτο του καλλιτεχνικό πάθος. Όχι επειδή πολλοί από τους στενότερους φίλους του, συμπεριλαμβανομένης της γυναίκας του, ήταν ηθοποιοί. Όχι επειδή ο ίδιος ο Cassavetes έπαιξε σε δεκάδες ταινίες, τηλεοπτικές εκπομπές και θεατρικά έργα. Η υποκριτική ως επάγγελμα και η καλλιτεχνική προσπάθεια είναι απαραίτητη για τον Cassavetes τον σκηνοθέτη, επειδή πολλά από αυτά που έκανε ως σκηνοθέτης ήταν στην υπηρεσία των ηθοποιών του. Η ιστορία και η τεχνική ήταν δευτερεύοντα σε σχέση με τους καλούς χαρακτήρες, τις δυνατές σχέσεις και τους ερμηνευτές που μπορούσαν να βρουν μια αλήθεια στη μυθοπλασία και να ζωντανέψουν τις δημιουργίες του με μια ζωντάνια που μόνο εκείνος μπορούσε να δημιουργήσει. Όλα αυτά γίνονται μέσα από το σκηνοθετικό έργο του, όπου βλέπει κανείς έναν μοναδικό πολυγαμικό γάμο μεταξύ σκηνοθέτη, συγγραφέα και ηθοποιού.
Ο John Cassavetes γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη στις 9 Δεκεμβρίου 1929 ενώ είχε καταγωγή από την Ζαγορά του Πηλίου. Μετά την αποφοίτησή του από το γυμνάσιο, φοίτησε στο Mohawk College και στο Colgate University πριν αποφοιτήσει από την Ακαδημία Δραματικών Τεχνών της Νέας Υόρκης το 1950. Σπουδάζει υποκριτική με τον Don Richardson, ο οποίος χρησιμοποιεί μια τεχνική υποκριτικής που βασίζεται στη μυική μνήμη. Συνοδεύει την υποκριτική του με την κινηματογραφική έρευνα και αφήγηση από το ξεκίνημα της καριέρας του και το δείγμα της δουλειάς χαρακτηρίζεται από τον πειραματισμό, το ρεαλισμό, τον αυτοσχεδιασμό, την έλλειψη μέσων παραγωγής και τη μορφή ντοκιμαντέρ των ταινιών. Ο αυτοσχεδιασμός των ηθοποιών με τους οποίους συνεργάζεται, καθώς και η ικανότητά του να αφηγείται ρεαλιστικές ιστορίες, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του καλλιτεχνικού σκηνοθετικού του στυλ.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 εργάστηκε ως ηθοποιός στο ταινίες που περιλαμβάνουν το Fourteen Hours (1951) και το Taxi (1953). Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1950 είχε κάνει όνομα με ρόλους σε μια σειρά από ταινίες συμπεριλαμβανομένου του Saddle the wind του 1958. Το μεγάλο του διάλειμμα ήρθε με έναν κανονικό ρόλο στην τηλεοπτική σειρά “Johnny Staccato” μεταξύ 1959 και 1960.
Χρηματοδοτώντας την πρώτη του ταινία με τα χρήματα που είχε βγάλει στην τηλεόραση, ο Cassavetes ξεκίνησε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο. Δουλεύοντας μόνο από ένα σκελετό σεναρίου, το Shadows ήταν ένα πείραμα στην αυτοσχεδιαστική υποκριτική και σκηνοθεσία. Μια χαμηλού προϋπολογισμού παραγωγή δεκαέξι χιλιοστών με jazz soundtrack του Charles Mingus, η ταινία προσέλκυσε ένα κοινό που λαχταρούσε για λιγότερο διαμεσολαβημένες μορφές τέχνης.
Το καλλιτεχνικό σκηνοθετικό του στυλ φημίζεται για τον αυτοσχεδιασμό των ηθοποιών με τους οποίους συνεργάστηκε και για την ικανότητά του να αφηγείται ρεαλιστικές ιστορίες. Ο Cassavetes στον κινηματογράφο του απασχολεί μια σειρά ηθοποιών με τους οποίος διατηρεί φιλικές σχέσεις για πολλά χρόνια όπως οι: Seymour Cassel , Ben Gazzara και Peter Folk, καθώς και συγγενικά του πρόσωπα όπως η σύζυγός του Gina Rowlands. Με την πολύτιμη συνεργασία τους, περιγράφει τις δυσκολίες στη ζωή των μεγαλουπόλεων και διηγήθηκε τις δυσκολίες στη ζωή των ζευγαριών.
Κερδίζοντας πέντε βραβεία από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, ο Cassavetes βρέθηκε ξαφνικά στη θέση να κάνει ταινίες υψηλότερου προϋπολογισμού στο σύστημα του στούντιο. Το 1961 έκανε το Too late blues και το 1962 το A child is waiting, αλλά δεν υπήρχε ούτε ο ενθουσιασμός ή η αυτοσχεδιαστική ενέργεια των Shadows. Αγανακτισμένος για την παρέμβαση του στούντιο στη δουλειά του, ο Cassavetes επέστρεψε στην υποκριτική, εμφανιζόμενος σε μια σειρά από ταινίες όπως το The Killers(1964), The dirty dozen (1967) και το Rosemary’s baby (1968). Μέχρι το 1968, ωστόσο, ο Cassavetes επέστρεψε στη σκηνοθεσία, δουλεύοντας αυτή τη φορά ανεξάρτητα.
Το “Rosemary’s baby” θεωρείται ένα από τα κορυφαία θρίλερ που έχουν περάσει στην ιστορία του κινηματογράφου. Πρόκειται για ένα θρίλερ που προκαλεί τρόμο χωρίς να δείχνει αίμα ή μανιακούς δολοφόνους.
Το Faces, μια ταινία για τις δυσκολίες σε έναν γάμο των προαστίων, συνεχίστηκε στο ύφος του Shadows, με χαλαρά σχεδιασμένο σενάριο και κινηματογράφηση που λειτούργησε ως απάντηση στην αυτοσχέδια μέθοδο των ηθοποιών. Αν και ορισμένοι βρήκαν το έργο κουραστικό, πολλοί είδαν στον Cassavetes τη δυνατότητα για πιο γνήσιες και συγκινητικές στιγμές. Μετά το Faces, ο Cassavetes ξεκίνησε το Husbands, στο οποίο πρωταγωνίστησε με τον Peter Falk και τον Ben Gazzara. Η ταινία επικεντρώθηκε γύρω από τρεις φίλους που ασχολούνται με τη ζωή και τη θνησιμότητα μετά τον θάνατο ενός κοινού φίλου.
Αν και ούτε το Faces ούτε το Husbands ήταν πολύ δημοφιλή στο μεγαλύτερο κοινό του κινηματογράφου, και τα δύο ήταν καθοριστικά για την ενσωμάτωση των κινηματογραφικών παραδόσεων της αλήθειας στις μελλοντικές ταινίες του Χόλιγουντ. Αυτό το crossover του πειραματικού και του δημοφιλούς ήταν ξεκάθαρο στην πιο επιτυχημένη ταινία του Cassavetes. Αν και το A woman under the influence (1974) παρήχθη με πλήρες σενάριο, διατήρησε μεγάλο μέρος της διαισθητικής και αυθόρμητης δράσης των προηγούμενων ταινιών του Cassavetes. Με πρωταγωνιστές τους Gena Rowlands και Peter Falk, η ταινία διερεύνησε την ψυχική ασθένεια μιας γυναίκας και τη διάλυση του γάμου της. Χρηματοδοτούμενο ανεξάρτητα από το καστ και το συνεργείο, μια A woman under the influence ήταν μια δημοφιλής και κριτική επιτυχία.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στη δεκαετία του 1980, ο Cassavetes συνέχισε να εργάζεται τόσο ως ηθοποιός όσο και ως σκηνοθέτης. Σκηνοθέτησε το The killing of a chinese bookie (1976), το Opening night (1977) και την ταινία Gloria του 1980, στην οποία πρωταγωνίστησε και πάλι η Gena Rowlands, και η οποία πολλοί πιστεύουν ότι ήταν μια από τις καλύτερες ερμηνείες της. Μέχρι τον θάνατό του το 1989, ο Cassavetes είχε σκηνοθετήσει δώδεκα ταινίες, δημιουργώντας ένα σύνολο έργων που πραγματευόταν σοβαρά θέματα και άνοιξε το δρόμο για έναν πιο ζωντανό αμερικανικό κινηματογράφο.
