Τα έργα του Santiago Sierra πραγματεύονται θέματα όπως η κοινωνική ανισότητα, η φτώχεια, ο ρατσισμός και ο καπιταλισμός.
Το έργο του Santiago Sierra έχει χαρακτηριστεί από την εμφάνιση καταστάσεων όπου η επιβίωση είναι θεμελιώδες στοιχείο. Μεταφράζει σε καλλιτεχνική πράξη τις απάνθρωπες πτυχές του οικονομικού συστήματος, τους μηχανισμούς της διαφθοράς και της εργασιακής εκμετάλλευσης του ατόμου. Συνδέει διάφορες αναφορές με την άμεση πραγματικότητα για να εξερευνήσει και να αναπαραστήσει τον κόσμο αρθρώνοντας ακόμη και μια κριτική στάση μπροστά στις σχέσεις του κόσμου της τέχνης και των παραγόντων του.
Στη δεκαετία του `90 τα σχέδιά του έγιναν γνωστά για τη θέσπιση συστημάτων διαπραγμάτευσης με τρίτα μέρη για τη διεξαγωγή δράσεων -που καταλαμβάνουν γενικά δημόσιο χώρο- για να επιδείξουν τις υλιστικές διαδικασίες που σχετίζονται με τη συστημική βία του καπιταλισμού και τις συνθήκες εργασίας που δημιουργούνται από αυτήν. Αυτό το σύνολο εργασίας έχει αμφισβητήσει τη λειτουργία των θεσμικών δομών, τον έλεγχο του δημόσιου χώρου, την εμφάνιση άτυπων αρχιτεκτονικών στο αστικό τοπίο που συνδέονται με μορφές επιβίωσης. οι συνθήκες αχρησιμοποίησης και διάθεσης όχι μόνο από την άποψη του υλικού αλλά και που εφαρμόζονται στα άτομα ως αντανάκλαση των κοινωνικών αντιθέσεων.
Η τέχνη του Santiago Sierra προκαλεί συχνά διαμάχες. Τα αντισυμβατικά έργα του Sierra, όπως το άδειο ισπανικό περίπτερο του για την Μπιενάλε της Βενετίας, το να ψεκάζει μετανάστες με αφρό ή να πληρώνει άστεγες γυναίκες για να αντιμετωπίσουν έναν τοίχο, συνήθως προσελκύουν την προσοχή του κοινού. Σε πολλές περιπτώσεις, τα έργα του Ισπανού καλλιτέχνη αντιπροσωπεύουν μια κριτική απάντηση στις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες και την ορατότητα της εργασίας.1,8μ
1. Γραμμή 160 εκ. με τατουάζ σε τέσσερα άτομα, 2000
160 cm Line Tattooed on 4 People by Santiago Sierra, 2000, via Tate, Λονδίνο
Για τη δουλειά του Γραμμή 160 εκ. με τατουάζ σε τέσσερα άτομα, ο Sierra πλήρωσε τέσσερις “εργάτριες του σεξ” που ήταν εθισμένες στην ηρωίνη για να κάνουν τατουάζ στην πλάτη τους. Γύρισε την πράξη με αποτέλεσμα ένα βίντεο 63 λεπτών που δείχνει τη διαδικασία σε μαύρο και άσπρο. Οι γυναίκες πληρώνονταν το σωστό χρηματικό ποσό για να μπορέσουν να αγοράσουν ένα σφηνάκι ηρωίνης εκείνη την περίοδο, που ήταν περίπου 12.000 πεσέτες ή περίπου 67 δολάρια. Σύμφωνα με κείμενο που συνοδεύει το βίντεο, οι συμμετέχουσες συνήθως χρεώνουν 2.000 ή 3.000 πεσέτες, μεταξύ 15 και 17 δολαρίων, για το fellatio. Αυτό σημαίνει ότι θα έπρεπε να κάνουν τη σεξουαλική πράξη περίπου τέσσερις φορές για το ίδιο χρηματικό ποσό που τους πλήρωσε ο Sierra.
Για να δημιουργήσει τοΓραμμή 160 εκ. με τατουάζ σε τέσσερα άτομα, o Sierra πήγε σε τοποθεσίες που σύχναζαν εργαζόμενες του σεξ. Τις ρώτησε πόσα χρεώνουν συνήθως και τους έκανε μια προσφορά. Όταν έρχεται αντιμέτωπος με την πτυχή της εκμετάλλευσης στο έργο του, ο Sierra υποστηρίζει ότι δεν είναι η δουλειά του που είναι προβληματική αλλά οι κοινωνικές συνθήκες που καθιστούν τόσο εύκολη τη δημιουργία ενός έργου όπως αυτό.
2. Οι εργαζόμενοι που δεν μπορούν να πληρωθούν, αμείβονται για να παραμείνουν μέσα σε χαρτόκουτα, 2000
Εργαζόμενοι που δεν μπορούν να πληρωθούν, αμείβονται για να παραμένουν σε χαρτόκουτα από Santiago Sierra, 2000
Ο μακρύς τίτλος του έργου, Οι εργαζόμενοι που δεν μπορούν να πληρωθούν, αμείβονται για να παραμείνουν μέσα σε χαρτόκουτα περιγράφει κατάλληλα το περιεχόμενό του. Το 2000, ο Santiago Sierra πήρε έξι άτομα που ζητούσαν άσυλο να κάθονται σε ένα χαρτόκουτο για τέσσερις ώρες κάθε μέρα σε διάστημα έξι εβδομάδων. Ο Sierra έκανε παρόμοια έργα στην πόλη της Γουατεμάλας και στη Νέα Υόρκη, αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις, ήταν σε θέση να τους πληρώσει τον κατώτατο μισθό. Για τις εργασίες που έγιναν το 2000 στο Βερολίνο, ο Sierra είχε απαγορευθεί από τη γερμανική νομοθεσία να πληρώνει τους αιτούντες άσυλο. Παρά το γεγονός ότι τους πλήρωσε κρυφά ούτως ή άλλως, το έργο κάνει ορατές τις επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης των αιτούντων άσυλο. Ενώ οι θεατές περπατούσαν στην έκθεση, δεν μπορούσαν να δουν τους πρόσφυγες πίσω από τα κουτιά, παρά μόνο να παρατηρήσουν την καταπιεστική ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε από τους θορύβους του βήχα ή της κίνησης που προέρχονταν από το εσωτερικό των χάρτινων κουτιών.
3. 133 άτομα που πληρώνονται για να βαφτούν τα μαλλιά τους ξανθά, 2001
133 άτομα που πληρώθηκαν για να βάψουν τα μαλλιά τους ξανθά από τον Santiago Sierra, 2001
Κατά τη διάρκεια της Μπιενάλε της Βενετίας το 2001,το Santiago Sierra ζήτησε από τοπικούς παράνομους πλανόδιους πωλητές να βάφουν τα μαλλιά τους ξανθά για 120.000 λιρέτες, που ισοδυναμούσε με περίπου 60 δολάρια. Η μόνη προϋπόθεση ήταν ότι τα μαλλιά του συμμετέχοντα ήταν φυσικά σκούρα. Πολλοί από τους πλανόδιους πωλητές ήταν μετανάστες από χώρες όπως η Σενεγάλη, το Μπαγκλαντές, Κίνα, ή τη Νότια Ιταλία που πληρούσε τις απαιτήσεις της Sierra.
Η πράξη έλαβε χώρα σε μια αποθήκη στη Βενετία με πολλούς από τους συμμετέχοντες να βάφονται ταυτόχρονα τα μαλλιά τους. Ο Sierra σχεδίαζε να συμμετάσχουν σε αυτή τη δουλειά 200 άτομα, αλλά η χαοτική και μεγάλη ροή ανθρώπων που έφευγαν και έμπαιναν στον χώρο δυσκόλευαν την καταμέτρηση των συμμετεχόντων. Κατά συνέπεια, έπρεπε να κλείσουν την είσοδο, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα μόνο 133 άτομα να βαφτούν ξανθά τα μαλλιά τους κατά τη διάρκεια του έργου. Ο θάνατος των φυσικά σκούρων μαλλιών των μεταναστών κατά τη διάρκεια μιας από τις μεγαλύτερες εκθέσεις σύγχρονης τέχνης αντιμετωπίζει ερωτήματα σχετικά με τον ρατσισμό, τη διανομή του πλούτου και την τιμή της εργασίας.
4. Ομάδα ανθρώπων που αντιμετωπίζουν έναν τοίχο, 2002
Ομάδα ανθρώπων που αντιμετωπίζουν έναν τοίχο από Santiago Sierra, 2002, μέσω της Lisson Gallery, Λονδίνο
Η έκδοση του Santiago Sierra, Ομάδα ανθρώπων που αντιμετωπίζουν έναν τοίχο, που εκτέθηκε στην Tate Modern το 2008 δείχνει μια ομάδα γυναικών να στέκονται μπροστά από έναν τοίχο με την πλάτη τους στο κοινό. Οι γυναίκες που συμμετείχαν σε αυτό το κομμάτι ήταν άστεγες και πληρώθηκαν το χρηματικό ποσό που θα κόστιζε να μείνουν σε έναν ξενώνα για μία μόνο νύχτα. Έπρεπε να αντικρίσουν τον τοίχο και να σταθούν εκεί για μία ώρα χωρίς να κινηθούν.
Ο τρόπος που έβλεπαν τον τοίχο μας θυμίζει μια κοινή τιμωρία που χρησιμοποιείται συχνά για να πειθαρχήσουν τα παιδιά. Ο Santiago Sierra είπε ότι αυτό ήταν ένα από τα πιο σημαντικά έργα του που έκανε γύρω από την έννοια της δουλειάς και της τιμωρίας. Μέρη όπως μουσεία, γκαλερί τέχνης και η αγορά τέχνης είναι δημοφιλή μεταξύ των πλουσίων και των ανθρώπων της ανώτερης τάξης. Είναι επίσης μέρη όπου οι περισσότεροι επισκέπτες δεν θέλουν να έρθουν άμεσα αντιμέτωποι με την κοινωνική ανισότητα. Ο Sierra αμφισβητεί την αφάνεια και την περιφρόνηση για όσους ζουν στη φτώχεια και σε επισφαλείς συνθήκες.
5. Το Ισπανικό Περίπτερο της Μπιενάλε της Βενετίας, 2003
Φωτογραφία του έργου του Santiago Sierra για το ισπανικό περίπτερο της μπιενάλε από την Barbara Klemm, 2003, via Städel Museum, Φρανκφούρτη
Σε ένα από τα έργα του Santiago Sierra, ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε μαύρο πλαστικό για να καλύψει τη λέξη Ισπανία στην πρόσοψη του ισπανικού περιπτέρου της Μπιενάλε της Βενετίας. Η είσοδος του περιπτέρου ήταν αποκλεισμένη και ο κόσμος έπρεπε να κάνει το γύρο του κτιρίου αν ήθελε να δει την έκθεση. Όταν έφτασαν στην είσοδο στο πίσω μέρος, οι επισκέπτες μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στο κτίριο μόνο με ένα ισπανικό διαβατήριο που έπρεπε να δείξουν στους φρουρούς με στολή. Οι λίγοι άνθρωποι που πληρούσαν τις προϋποθέσεις δεν μπόρεσαν να δουν τίποτα άλλο εκτός από τα απομεινάρια της περσινής έκθεσης. Σε μια συνέντευξη, ο Sierra εξήγησε το άδειο περίπτερο ως αναπαράσταση της Ισπανίας ως χώρας λέγοντας:Ένα έθνος στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα. χώρες δεν υπάρχουν. Όταν οι αστροναύτες πήγαν στο διάστημα δεν είδαν μια γραμμή μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας».
6. Ψεκάζεται πολυουρεθάνη στις πλάτες δέκα εργαζομένων, 2004
Πολυουρεθάνη ψεκάζεται στις πλάτες των δέκα εργαζομένων από τον Santiago Sierra, 2004, μέσω της Lisson Gallery, Λονδίνο
Το έργο του Santiago Sierra, Ψεκάζεται πολυουρεθάνη στις πλάτες δέκα εργαζομένων, αποτελείται από 10 μετανάστες από το Ιράκ που πληρώθηκαν για να ψεκαστούν με αφρό πολυουρεθάνης. Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του Sierra, προστατεύτηκαν με χημικά μονωτικά κοστούμια και πλαστικά φύλλα. Αφού ψεκάστηκαν, ο αφρός μετατράπηκε σιγά σιγά σε ανεξάρτητες μορφές. Τα έντυπα καθώς και οτιδήποτε άλλο χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της δράσης παρέμειναν στην έκθεση, εκτός από τους Ιρακινούς μετανάστες.
Ο Santiago Sierra είπε ότι χρησιμοποίησε τον αφρό για να δημιουργήσει ένταση μεταξύ των φαινομενικά επιθετικών όπλων που χρησιμοποιούνται για τον ψεκασμό του αφρού που εκπέμπει τοξικές αναθυμιάσεις και την προστατευτική ποιότητα της Πολυουρεθάνης. Το ονόμασε διπλό τρόπο διαχείρισης της εξουσίας: με αγάπη και μίσος. Ο καλλιτέχνης θέλησε επίσης να υπενθυμίσει στους θεατές σημαντικές εικόνες εργαζομένων με προστατευτικές στολές που καθαρίζουν την πετρελαιοκηλίδα Prestige που έλαβε χώρα στην Ισπανία το 2002 και τις φρικιαστικές εικόνες του Abu Ghraib.
7. Σπίτι στη Λάσπη, 2005
House in Mud by Santiago Sierra, 2005, via Lisson Gallery, Λονδίνο
Η εγκατάσταση με τίτλο Σπίτι στη Λάσπη πραγματοποιήθηκε το 2005 στο Αννόβερο της Γερμανίας. Ο καλλιτέχνης γέμισε το ισόγειο του Kestner Gesellschaft με ένα μείγμα λάσπης και τύρφης που κατανεμήθηκε στο πάτωμα και στους τοίχους. To Σπίτι στη Λάσπη είναι εμπνευσμένο από την τεχνητά δημιουργημένη λίμνη Masch στο κέντρο της πόλης του Αννόβερου. Η δημιουργία της λίμνης ανατέθηκε από την κυβέρνηση τη δεκαετία του 1930 ως μέρος ενός προγράμματος ανακούφισης της ανεργίας. H εγκατάσταση διερευνά την αξία των εργαζομένων και την εργασία τους. Οι επισκέπτες είχαν λαστιχένιες μπότες ή μπορούσαν να περπατήσουν μέσα στο δωμάτιο με γυμνά πόδια. Τα ορατά ίχνη των επισκεπτών στη λάσπη έγιναν μέρος του έργου τέχνης.
8. 7 Φόρμες Διαστάσεων 600 × 60 × 60 cm κατασκευασμένες για να κρατούνται οριζόντια σε έναν τοίχο, 2010
Φωτογραφία από τον Ray Fulton που δείχνει 7 φόρμες διαστάσεων 600 × 60 × 60 cm κατασκευασμένες για να συγκρατούνται οριζόντια σε έναν τοίχο από τον Santiago Sierra, 2010, μέσω Kaldor Public Art Projects
Το έργο με τον μακρύ τίτλο 7 Φόρμες Διαστάσεων 600 × 60 × 60 cm κατασκευασμένες για να κρατούνται οριζόντια σε έναν τοίχο αποτελείται από πολλά άτομα που πληρώνονταν για να σηκώνουν μπλοκ με τους ώμους τους σε έναν τοίχο. Ο Sierra στρατολόγησε τους εργάτες μέσω ενός γραφείου ευρέσεως εργασίας και τους πλήρωσε τον κατώτατο μισθό για να κρατήσει τις δομές για οκτώ ώρες. Το έργο είναι χαρακτηριστικό της τέχνης του Sierra σχολιάζοντας την εργασία και την έντονη αντίθεση μεταξύ των ανθρώπων που παρακολουθούν και των ανθρώπων που εργάζονται. Το έργο κάνει ορατή την εργασία όσων κάνουν ταπεινές εργασίες στον κόσμο της τέχνης και διαχωρίζει τον εκθεσιακό χώρο σε αυτούς που εργάζονται και σε αυτούς που παρακολουθούν.
9. Βετεράνοι πολέμου που αντιμετωπίζουν τη γωνία, 2011
Βετεράνοι του Πολέμου της Κολομβίας Facing the Corner από Santiago Sierra, 2011, μέσω του Christie`s
Η σειρά του Santiago Sierra, Βετεράνοι πολέμου που αντιμετωπίζουν τη γωνία ξεκίνησε με βετεράνους να αντικρίζουν μια γωνιά σε διαφορετικούς εκθεσιακούς χώρους. Πληρώνονταν για να στέκονται στη γωνία και να μην μιλούν ή να απαντούν σε ερωτήσεις κανενός. Κάθε βετεράνος που συμμετέχει στην εκτέλεση φωτογραφήθηκε.
Το έργο αμφισβητεί την απεικόνιση των στρατιωτών ως κακών ή ηρώων και ερμηνεύει τη δουλειά τους ως επηρεασμένη από τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες που προκαλούν παράνομη εργασία, σεξουαλική εργασία και εθισμό στα ναρκωτικά. Ο Σιέρα πληρώνει τους βετεράνους για τη συμμετοχή τους στη δουλειά του, καθώς πληρώνονταν από μια βιομηχανία που συχνά διευκολύνει τη βία.
10. James Sierra’sΌχι, παγκόσμια περιοδεία, 2009-2011
Όχι, Global Tour by Santiago Sierra, 2009-2011
Το έργο Όχι, παγκόσμια περιοδεία αποτελείται από δύο γλυπτά με την λέξη ΟΧΙ. Τα γλυπτά περιόδευσαν σε διάφορες χώρες και ο Sierra έκανε μια ταινία με τη μνημειακή δομή που ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο. Τα γλυπτά ταξίδεψαν σε πόλεις όπως το Βερολίνο, το Μιλάνο, το Λονδίνο, το Πίτσμπουργκ, το Τορόντο, η Νέα Υόρκη, το Μαϊάμι, η Μαδρίτη και η Πόλη του Μεξικού. Σύμφωνα με το δελτίο τύπου της περιοδείας, το έργο πραγματοποιεί μια σύνθεση μεταξύ του γλυπτού που τονίζει τη σχέση με συγκεκριμένα περιβάλλοντα και του γράμματος, το οποίο μπορεί να αντιμετωπίσει συγκεκριμένες καταστάσεις. Λόγω της συνεχούς αλλαγής τοποθεσίας, της σημασίας του έργου και της λέξης «ΟΧΙ” αλλαγή επίσης.
