Ο συγγραφέας του Doctor Zhivago που κέρδισε κι έχασε το βραβείο Νόμπελ γεννήθηκε πριν 133 χρόνια, στις 10 Φεβρουαρίου του 1890
Εξηντατέσσερα χρόνια πριν, ο Ρώσος συγγραφέας Boris Pasternak, συγγραφέας του «Δόκτωρ Ζιβάγκο», τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ. Το βιβλίο ακολούθησε έναν επικίνδυνο δρόμο προς τη δημοσίευση σε μια καταπιεστική κατάσταση και η κυβέρνηση στην οποία αντιστάθηκε για τόσο καιρό τον εμπόδισε να δει ποτέ αυτό το βραβείο στη ζωή του.
Ο Pasternak γεννήθηκε στη Ρωσία πριν από την επανάσταση των Μπολσεβίκων του 1917,σε μια οικογένεια καλλιτεχνών και μουσικών, και σε αντίθεση με πολλά από τα μέλη της οικογένειάς του και τους φίλους του, δεν έφυγε όταν οι κομμουνιστές κατέλαβαν τη χώρα του. Έμεινε και έγραψε, συνθέτοντας ποίηση και νουβέλες και μεταφράζοντας πολλά έργα στα ρωσικά για να συντηρηθεί. Το καλλιτεχνικό, αστικό του υπόβαθρο και οι πεποιθήσεις του έφεραν γρήγορα τον συγγραφέα σε αντίθεση με τους Σοβιετικούς, ενώ πέρασε δεκαετίες στο στόχαστρό τους. Το 1934, ο ίδιος ο Stalin τον κάλεσε για να τον επιπλήξει που προσπάθησε να απελευθερώσει έναν φίλο του ποιητή ενώ η φίλη και ερωμένη του Pasternak, Olga Ivinskaya, στάλθηκε στο gulang ως τιμωρία για τον άνδρα.
Μέσα από όλα αυτά, κατά τη διάρκεια δεκαετιών, ο Pasternak είχε δουλέψει και έκλεισε το magnum έργο του, μια ιστορία για έναν άντρα που ονομαζόταν Yuri Zhivago και τις δύο γυναίκες που αγαπούσε την εποχή της επανάστασης των Μπολσεβίκων. Το υπέβαλε για δημοσίευση στη Σοβιετική Ένωση το 1955, αλλά απορρίφθηκε για τα αντισοβιετικά μηνύματά του, με τον υπουργό Εξωτερικών της χώρας να γράφει ότι ήταν «κακόβουλη συκοφαντία της ΕΣΣΔ». Ωστόσο, ένα αντίγραφο του χειρογράφου έπεσε στα χέρια ενός Ιταλού εκδότη βιβλίων.Το να εργάζεσαι για έναν δυτικό εκδότη ήταν δύσκολο για τους Σοβιετικούς συγγραφείς, αλλά ο Ivinskaya έπεισε τον Pasternak να πάρει την ευκαιρία και ο Pasternak συμφώνησε να μεταφραστεί και να εκδοθεί το βιβλίο το 1957.
Οι Σοβιετικοί εξαγριώθηκαν κατά του βιβλίου, αλλά αυτό απλώς αύξησε τη δημοτικότητά του, και σύντομα το “Δόκτωρ Zhivago» δημοσιεύτηκε σε πολλές γλώσσες σε όλο τον κόσμο. Ο μεγάλος αντίπαλος της Σοβιετικής Ένωσης, οι Ηνωμένες Πολιτείες, είδαν την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν το βιβλίο και την απόπειρα καταστολής του ως πολιτιστικό όπλο ενάντια στους Σοβιετικούς. Τα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα δείχνουν πώς η CIA αγόρασε και διένειμε εκατοντάδες αντίτυπα του μυθιστορήματος στις πρεσβείες της σε όλο τον κόσμο για να κυκλοφορήσει σε επελεγμένους πολίτες, και μάλιστα πλήρωσε για μια βιαστική εκτύπωση του βιβλίου στην αρχική του γλώσσα για να το μοιράσει διακριτικά στους Σοβιετικούς που επισκέπτονταν την Παγκόσμια Έκθεση 1958.
Ο Pasternak είχε ήδη προταθεί επανειλημμένα για το βραβείο Νόμπελ και φαίνεται ότι το παγκόσμιο βουητό γύρω από το νέο του βιβλίο τον ώθησε στην κορυφή της λίστας το 1958 (μερικοί ερευνητές ισχυρίστηκαν ότι η CIA χειραγώγησε την επιτροπή του βραβείου Νόμπελ για να το απονείμει στον Πάστερνακ , αλλά τα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα δεν δείχνουν κάτι τέτοιο). Το βραβείο του ανακοινώθηκε στις 23 Οκτωβρίου 1958, με την επιτροπή να επικαλείται «το σημαντικό επίτευγμά του τόσο στη σύγχρονη λυρική ποίηση όσο και στον τομέα της μεγάλης ρωσικής επικής παράδοσης».
Τα απομνημονεύματα του γιου του συγγραφέα περιγράφουν λεπτομερώς την αντίδρασή του: «Ευχαριστώ, χαρούμενος, περήφανος, μπερδεμένος» διάβασε το τηλεγράφημα που έστειλε πίσω στην επιτροπή Νόμπελ. Οι αντιδράσεις ήταν γρήγορες, με τη σοβιετική κυβέρνηση να αναγκάζει τους συναδέλφους του συγγραφείς να τον καταγγείλουν και οι εφημερίδες να τον αποκαλούν «λογοτεχνικό ζιζάνιο». Ο συγγραφέας είπε ότι αν πήγαινε στο Όσλο για να παραλάβει το βραβείο, δεν θα του επέτρεπαν ποτέ να επιστρέψει στη Σοβιετική Ένωση, γι` αυτό έγραψε ένα άλλο τηλεγράφημα για να αρνηθεί το βραβείο.
«Δεν μπορούσα να αναγνωρίσω τον πατέρα μου όταν τον είδα εκείνο το βράδυ», έγραψε ο γιος του Pasternak για τον συγγραφέα μετά από εκείνο το δεύτερο τηλεγράφημα. «Χλωμό, άψυχο πρόσωπο, κουρασμένα οδυνηρά μάτια και μιλώντας μόνο για το ίδιο πράγμα: «Τώρα δεν έχουν σημασία όλα, αρνήθηκα το βραβείο».
Ο συγγραφέας πέθανε λιγότερο από δύο χρόνια αργότερα, χωρίς να μπορέσει να λάβει το Νόμπελ του. Μόλις το 1988 εκδόθηκε τελικά ο «Δόκτωρ Ζιβάγκο» στη Σοβιετική Ένωση και τον επόμενο χρόνο, όταν ο Yevgeny μπόρεσε να πάει στο Όσλο και να ανακτήσει το το βραβείο που αρνήθηκε ο πατέρας.
“Αυτό είναι ένα άξιο τέλος μιας τραγωδίας […] και είμαι πολύ χαρούμενος”, είπε ο Yevgeny στο κοινό εκείνη την ημέρα.
Ένα στιγμιότυπο από τη διάσημη κινηματογραφική εκδοχή του 1965 του Boris Pasternak «Δόκτωρ Ζιβάγκο»
