Με αφορμή τα 549 χρόνια από τη γέννηση του Michelangelo στις 6 Μαρτίου του 1475, μια αναδρομή στο αριστούργημα που δημιούργησε στην οροφή της Capella Sistina στο Βατικανό.
Τότε, για πρώτη φορά, οι επισκέπτες της στη Ρώμη μπόρεσαν να δουν το αριστούργημα που ο Michelangelo Buonarroti πέρασε χρόνια ζωγραφίζοντας στην οροφή. Ο Μichelangelo χρειάστηκε περίπου τέσσερα χρόνια για να ζωγραφίσει την οροφή της.
Το παρεκκλήσι πήρε το όνομά του από τον Πάπα Σίξτο Δ`, ο οποίος ξεκίνησε την κατασκευή του το 1473. Όμως οι τοίχοι και η οροφή παρέμειναν ακόσμητα για δεκαετίες.
Στη συνέχεια, το 1508, ο Μichelangelo κλήθηκε να έρθει στο Βατικανό και να ζωγραφίσει μια σειρά από τοιχογραφίες στην οροφή του παρεκκλησίου. Τα επόμενα χρόνια, δημιούργησε μερικά από τα πιο γνωστά έργα του, συμπεριλαμβανομένου της Δημιουργίας του Αδάμ. Χρόνια αργότερα, επέστρεψε για να ζωγραφίσει την Τελευταία Κρίση στον τοίχο του βωμού της Capela Sistina.
Ποιος ήταν ο Michelangelo
Ο θάνατος της μητέρας του Michelangelo το 1481 συγκλόνισε το νεαρό αγόρι και είχε ως αποτέλεσμα τη μετεγκατάστασή του για να ζήσει με μια νταντά στους λόφους του Settignano. Αυτή η κίνηση αποδείχθηκε ευοίωνη, ωστόσο, για την εξέλιξη του νεαρού ταλέντου. Η οικογένεια της νταντάς είχαν ένα κοντινό λατομείο, το οποίο έδωσε στον Michelangelo την ευκαιρία να μάθει απευθείας από το υλικό που θα του έφερνε μερικές από τις σημαντικότερες μελλοντικές καλλιτεχνικές του επιτυχίες.
Χάλκινα, Μιχαήλ Άγγελος
Όταν δύο μεσαίου μεγέθους μπρονζέ αγαλματίδια εμφανίστηκαν στην παγκόσμια σκηνή τέχνης το 2015, προκάλεσαν μεγάλο σάλο. Σίγουρα, ήταν ασυνήθιστοι στο ότι απεικόνιζαν έναν ισχυρά μυώδη άνδρα καβάλα σε έναν πάνθηρα που γρυλίζει.
Ωστόσο, δεν ήταν το θέμα που προκάλεσε φρενίτιδα, αλλά ο καλλιτέχνης στον οποίο αποδίδονταν αυτά τα έργα. Ο κορυφαίος καλλιτέχνης- συνώνυμος με την ιταλική τέχνη της Αναγέννησης. Ο Michelangelo.
Ξεκίνημα της καριέρας
Πορτρέτο του Michelangelo από τον Daniele da Volterra (περίπου 1544)
Τη δεκαετία του 1480 ξεκίνησε η διαμορφωτική εκπαίδευση του Michelangelo στο στούντιο του φημισμένου Φλωρεντίνου ζωγράφου Domenico Ghirlandaio καθώς και μερικές από τις πρώτες παραγγελίες του τόσο εκεί όσο και στη Μπολόνια. Ωστόσο, η εισαγωγή του στον κύκλο των προστάτων στη Ρώμη στα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του 1490, οδήγησε στην ταχεία άνοδο του καλλιτέχνη στην αναγνώριση.
Κατά τη διάρκεια αυτής της αρχικής παραμονής του στην πόλη, ανέλαβε μια παραγγελία από τον καρδινάλιο Bilhares-Lagrulas που έγινε γνωστή ως η πρώτη του –και πιο διάσημη– Pieta (1497), η οποία μάλιστα αναγνωρίστηκε από σύγχρονους σχολιαστές για τις επαναστατικές της ιδιότητες.
Θεϊκός Δημιουργός
Ήταν κατά τη διάρκεια αυτής της αλλαγής του αιώνα που ο Michelangelo συνέχισε να ακονίζει τις ικανότητές του ως σχεδιαστής, μια ιδιότητα για την οποία τιμάται ακόμη και σήμερα. Ένας έντονος μελετητής της φυσιογνωμίας και των αναλογιών, ο Michelangelo τροφοδοτήθηκε περαιτέρω σε πόλεις όπως η Ρώμη για να επιτύχει την εικαστική τελειότητα χάρη στον πλούτο των αρχαίων γλυπτών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για μελέτη.
Αυτή η αφοσίωση στη σχολαστική τελειότητα τεκμηριώνεται στα μυριάδες σχέδια που υπάρχουν ακόμα από το χέρι του, αλλά οδήγησε και άλλους να επικρίνουν τις υπερβολικά μυώδεις φιγούρες του. Συγκεκριμένα, ο Leonardo Da Vinci, μιλώντας πιθανώς για τον Michelangelo, κάποτε χλεύαζε τέτοιες φιγούρες παρομοιάζοντας αυτό το μυϊκό σώμα με ένα « σακί με καρύδια».
Ο άνθρωπος της Αναγέννησης
David, Michelangelo
Ανεξάρτητα από τις προσπάθειες να μειωθούν οι ικανότητές του, στην αυγή του δέκατου έκτου αιώνα, ο Michelangelo ήταν ένας από τους πιο καταξιωμένους καλλιτέχνες της γενιάς του. Μετακινούμενος μεταξύ των κύριων κέντρων της Ρώμης και της Φλωρεντίας για περισσότερο από μισό αιώνα, εργάστηκε με πυρετώδεις ρυθμούς για να ολοκληρώσει μια απίστευτη ποσότητα δουλειάς.
Από τον αδιαμφισβήτητο Δαβίδ του για το Palazzo della Signoria στη Φλωρεντία (1501-1504) μέχρι τη μάζα των μορφών που συγκεντρώθηκαν στις εξαιρετικά περίπλοκες τοιχογραφίες της Capella Sistina, ο Michelangelo έδειξε την ικανότητά του και την ευελιξία του να εκφράζει αυτά τα ταλέντα, ακόμη και στο βασίλειο της αρχιτεκτονικής.
Ζωντανή Κληρονομιά
Chapel Sistine, Michelangelo
Μέχρι τον θάνατό του το 1564, σε ηλικία 90 ετών, ο Michelangelo δεν ήταν μόνο ένας από τους παλαιότερους εν ζωή καλλιτέχνες, αλλά είχε δει και δραματικές αλλαγές στην τέχνη κατά τη διάρκεια της διαρκούς ζωής του. Μπορεί να του πιστωθεί ότι έπαιξε για πρώτη φορά με μερικές από αυτές τις μεταβάσεις – οι οποίες τελικά συνδέθηκαν με τον όρο «μανεριστής» – και έτσι μπορεί να θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύει μια πραγματικά διαχρονική φιγούρα.
Αν και η τέχνη του επηρεάστηκε τόσο πολύ από αυτή του παρελθόντος, την ίδια στιγμή ανυπομονούσε πάντα για τους τρόπους με τους οποίους εξελισσόταν ο τομέας. Αυτό δεν σημαίνει ότι προέβλεψε το μέλλον. Αντίθετα, πρέπει απλώς να σημειωθεί ότι οι απίστευτες δεξιότητές του ως καλλιτέχνη συνδυάστηκαν επίσης με μια έντονη επίγνωση του τρόπου με τον οποίο η τέχνη του ταιριάζει στο ευρύτερο τοπίο της πολιτιστικής του στιγμής.
Δημοπρασίες
Τα σημαντικότερα αριστουργήματα της γλυπτικής, της ζωγραφικής και σχεδίων του Michelangelo στεγάζονται σε εξέχοντα μουσεία για δημόσια προβολή. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις –όσο σπάνιες– που ένα σχέδιό του φτάνει στην αγορά δημοπρασιών.
Όταν τέτοια έργα βγαίνουν προς πώληση, η προσφορά είναι συχνά άγρια και η τιμή του σφυριού αστρονομική. Για παράδειγμα, μια προπαρασκευαστική μελέτη για το Risen Christ του Michelangelo (Santa Maria Sopra Minerva, 1521) εμφανίστηκε σε δημοπρασία του οίκου Christie’s στο Λονδίνο, τον Ιούλιο του 2000 και συγκέντρωσε πάνω από 8 εκατομμύρια £ (πάνω από 12,3 εκατομμύρια δολάρια).
Τέτοιες υψηλές τιμές οφείλονται εν μέρει στο γεγονός ότι τεκμηριωμένα παραδείγματα του έργου του εμφανίζονται τόσο σπάνια προς πώληση. Το τελευταίο σημαντικό σχέδιο του καλλιτέχνη που εμφανίστηκε σε δημοπρασία ήταν μια μελέτη ενός ανδρικού γυμνού που πουλήθηκε στον οίκο Christie`s του Λονδίνου το 2011 για περισσότερα από 3 εκατομμύρια £ (5 εκατομμύρια δολάρια).
Πολλά από αυτά που εμφανίζονται σε δημοπρασία που σχετίζονται με τον Michelangelo είναι αντίγραφα μικρότερης κλίμακας μετά τα πιο εμβληματικά έργα του.
Η Δημιουργία του Αδάμ
Πρόκειται για ένα από τα πιο εντυπωσιακά έργα που δημιουργήθηκαν ποτέ και αποτελεί θησαυρό για τον κόσμο της τέχνης.
Αν και ο ίδιος θεωρούσε πάντα τον εαυτό του περισσότερο γλύπτη παρά ζωγράφο, ζωγράφισε ένα από τα πιο εντυπωσιακά έργα σε ολόκληρο τον κόσμο της τέχνης: το ταβάνι της Καπέλα Σιστίνα στο Βατικανό. Η περίφημη τοιχογραφία βασίζεται σε μια βιβλική ιστορία από το βιβλίο της Γένεσης, και δημιουργήθηκε με εντολή του Πάπα Ιουλίου Β’. Από το 1508-1512, ο Michelangelo ζωγράφισε το ταβάνι με μια σειρά τοιχογραφιών που απεικόνιζαν αρκετές βιβλικές ιστορίες.Η αρχική ιδέα του κτιρίου περιλάμβανε μόνο την εικόνα των δώδεκα Αποστόλων. Ο Michelangelo ωστόσο, όταν ολοκλήρωσε την αρχική ιδέα αποφάσισε να την επεκτείνει και να απεικονίσει περισσότερες από 300 μορφές από την κλασική μυθολογία, την Παλαιά Διαθήκη και τη Γένεση, στις οποίες η Δημιουργία του Αδάμ είναι η κεντρική τοιχογραφία αυτού του έργου.
Ίσως η πιο διάσημη εικόνα από το ταβάνι είναι η Δημιουργία του Αδάμ, η οποία απεικονίζει τον Θεό να δίνει ζωή στον πρώτο άνθρωπο στην γη, τον Αδάμ.
Ας δούμε αναλυτικά τις τις συναρπαστικές πτυχές και ερμηνείες αυτής της εικόνας.
Στην αριστερή πλευρά της συγκεκριμένης τοιχογραφίας, βλέπουμε τον Αδάμ να κλίνει ανάσκελα με το ένα χέρι στο έδαφος και το άλλο χέρι τεντωμένο. Στη δεξιά πλευρά της τοιχογραφίας, ο Θεός περιβάλλεται από πολλές φιγούρες και αιωρείται πάνω από το έδαφος με φόντο έναν κόκκινο μανδύα. Αξίζει να σημειωθεί ότι σπάνια απεικονίζεται ο Θεός. Συνήθως απεικονίζεται με τη μορφή ματιού. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της τέχνης που τοποθετήθηκε οριζόντια σε μια εικόνα. Απλώνει το χέρι του προς το τεντωμένο χέρι του Αδάμ και τα δάχτυλά τους σχεδόν αγγίζονται. Υποκλίνεται κανείς στις ισχυρές εικόνες οι οποίες φανερώνουν την σπίθα της ζωής που μεταδίδεται από δάχτυλο σε δάχτυλο.
Ο Michelangelo ζωγράφισε αυτή τη σκηνή με ζωντανά χρώματα και απίστευτες λεπτομέρειες. Το υπόβαθρο του Michelangelo στη γλυπτική είναι εμφανές με τον τρόπο που οι φιγούρες του παρουσιάζονται με εξιδανικευμένες μυϊκές μορφές του ανθρώπινου σώματος.
To απίστευτο αυτό έργο που μπορεί να ερμηνευτεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.
Προφανώς έχει ένα πνευματικό μήνυμα κι αντιπροσωπεύει τη στιγμή που ο Θεός δίνει ζωή στον Αδάμ στο Βιβλίο της Γένεσης. Το Δέντρο της Γνώσης συμβολίζει τον «υλικό κόσμο» , ενώ το φίδι συμβολίζει την «προσκόλληση στον υλικό κόσμο». Η πτώση του Αδάμ αντιπροσωπεύει τον τρόπο με τον οποίο η ανθρωπότητα συνειδητοποίησε το καλό και το κακό.
Ωστόσο, το 1990, στην πόλη Άντερσον της Ιντιάνα των ΗΠΑ, ο ιατρός Frank Meshberger, σημείωσε στο περιοδικό Journal of the American Medical Association ότι οι φιγούρες και τα σχήματα που φαίνονται πίσω από τη φιγούρα του Θεού μοιάζουν να απεικονίζουν μια ανατομικά ακριβή εικόνα του ανθρώπινου εγκεφάλου. Αν εξετάσει κανείς με προσοχή, τα όρια στη νωπογραφία μπορούν να συσχετιστούν με “κύριες αύλακες του τελεγκέφαλου στην εσωτερική και εξωτερική επιφάνεια του εγκεφάλου, του εγκεφαλικού στελέχους, του μετωπιαίου λοβού, της βασικής αρτηρίας, της υπόφυσης και του οπτικού χιάσματος”.
Σύμφωνα με μια τρίτη προσέγγιση πρόκειται για τη διαδικασία της γέννησης. Το κόκκινο ύφασμα που περιβάλλει τον Κύριο συμβολίζει την ανθρώπινη μήτρα, ενώ το πράσινο κασκόλ παρακάτω είναι ένας πρόσφατα κομμένος ομφάλιος λώρος.
Μια ομάδα Ιταλών ερευνητών δημοσίευσε στο ιατρικό περιοδικό Mayo Clinic Proceedings ένα άρθρο στο οποίο οι εικόνες του μανδύα και της επιλόχειας μήτρας αλληλεπικαλύπτονταν. Σύμφωνα δε με τον Enrico Bruschini (2004), “αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα υπόθεση που παρουσιάζει τη σκηνή της Δημιουργίας ως μια εξιδανικευμένη αναπαράσταση της φυσικής γέννησης του ανθρώπου. Εξηγεί το όμφαλό που εμφανίζεται στον Αδάμ ο οποίος αρχικά προκαλεί σύγχυση επειδή ο Αδάμ δημιουργήθηκε και δεν γεννήθηκε από γυναίκα.”
“Η δημιουργία του Αδάμ” έχει επηρεάσει πολλά σύγχρονα έργα και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι είναι ένας από τους διασημότερους θησαυρούς τέχνης στον κόσμο.
