Frida Kahlo, Georgia O`Keeffe, Cindy Sherman, Ana Mendieta, Judy Chicago είναι γυναίκες που ξεχώρισαν με την τέχνη τους και απέδειξαν ότι οι γυναίκες είναι ικανές να κάνουν τα πάντα
Γυναίκες σε όλο τον κόσμο έχουν δημιουργήσει έργα που ασχολούνταν με τη μοναδική γυναικεία εμπειρία αμφισβητώντας τα πατριαρχικά συστήματα που εμπόδισαν τις προκατόχους τους να φανούν ή να ακουστούν.
Ο αριθμός των απίστευτων γυναικών καλλιτεχνών που εξερευνούν τις φεμινιστικές ιδέες έχει αυξηθεί εκθετικά τα τελευταία 50 χρόνια, αλλά παραμένουν κάποιες που ξεχωρίζουν ως απόλυτες εικόνες μέσα στο κίνημα. Οι καλλιτέχνιδες που αναφέρονται εδώ χρησιμεύουν μόνο για να χαράξουν την επιφάνεια της πλούσιας ιστορίας των φεμινιστών καλλιτεχνών και εικόνων, αλλά σίγουρα θα συνεχίσουν να εμπνέουν τις επόμενες γενιές.
Frida Kahlo
H Frida Kahlo είναι αναμφισβήτητα μία από τις πιο εμβληματικές γυναίκες όλων των εποχών. Γεννημένη στο Μεξικό, η Frida εργάστηκε μαζί με τον σύζυγό της και συνάδελφό της καλλιτέχνη Diego Rivera σε μια εποχή πριν ακόμη επινοηθεί ο όρος «φεμινιστική τέχνη». Και όμως, οι υποβλητικές, ωμές και βαθιά προσωπικές αυτοπροσωπογραφίες της Κάλο θεωρούνται αναδρομικά ως φεμινιστικές καθώς η καλλιτέχνις οδήγησε τις γυναίκες να παρουσιάσουν το σώμα τους, τον πόνο και τις απογοητεύσεις τους ως τέχνη.
Yπήρξε μια εκρηκτική, γοητευτική και συγχρόνως τραγική φιγούρα. Με ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα υγείας από τα οποία Khalo, δεν πτοήθηκε. Η προσωπικότητά της, άλλωστε, ήταν τόσο ισχυρή και εκκεντρική που ενέπνευσε τον έρωτα σε διάσημους άντρες και γυναίκες της εποχής της.Οι φίλοι της ανήκαν στην αφρόκρεμα της καλλιτεχνικής και πνευματικής πρωτοπορίας της εποχής. Η καθημερινή πραγματικότητά της, όμως, ήταν δυστυχώς πολύ οδυνηρή. Ήταν μόλις έξι ετών όταν προσβάλλεται από πολιομυελίτιδα. Το ένα της πόδι μένει πιο κοντό και πιο αδύνατο από το άλλο. Στα 18 της χρόνια, έχει ένα σοβαρό δυστύχημα σε τρόλεϊ όπου και τραυματίζεται. Ένα χερούλι της σκίζει την κοιλιά, παθαίνει πολλαπλά κατάγματα στη λεκάνη και στη σπονδυλική στήλη και το πόδι της συνθλίβεται. Από τότε υποβάλλεται συνολικά σε τριάντα πέντε εγχειρήσεις. Παρόλα αυτά η ζωή της από εκεί και πέρα είναι ένα μαρτύριο. Υποφέρει από τρομερούς πόνους και συνεχή κόπωση, εξαιτίας των οποίων μένει καθηλωμένη στο νοσοκομείο για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Το εντυπωσιακό είναι ότι έμαθε να ζωγραφίζει κατά τη διάρκεια της ανάρρωσής της. Οι πίνακές της ιδιαίτεροι κι εντυπωσιακοί, τραβούν την προσοχή του Rivera ο οποίος την παρακινεί να συνεχίσει.
Το έργο της Μεξικανής καλλιτέχνιδας Frida Kahlo είναι εμποτισμένο με μια βαθιά προσωπική εικονογραφία όπου απεικονίζεται μια ζωή σωματικής και συναισθηματικής αγωνίας.
“Οι δύο Φρίντες”- ένα από τα πιο γνωστά έργα της που ολοκληρώθηκε λίγο μετά το διαζύγιό της- απεικονίζουν την καλλιτέχνη πριν και μετά τον επώδυνο χωρισμό της από τη Rivera. Στο ημερολόγιο της αναφέρει ότι αυτός ο πίνακας προέρχεται από τη μνήμη ενός φανταστικού παιδικού φίλου της. Αργότερα παραδέχτηκε ότι εξέφραζε την απελπισία και τη μοναξιά της με τον χωρισμό από τον Diego. Πρόκειται για ένα πορτρέτο που δείχνει τις δύο διαφορετικές προσωπικότητες της Frida που κρατιούνται από το χέρι. Στα αριστερά φαίνεται νύφη με βικτωριανό φόρεμα ευρωπαικού στυλ έχοντας ραγισμένη καρδιά, ενώ στα δεξιά με την παραδοσιακή μεξικάνικη φορεσιά Tehuana, που προτιμούσε σε πιο ευτυχισμένες στιγμές με τον Rivera. Αξίζει να σημειωθεί ότι καθ `όλη τη διάρκεια του γάμου τους, δεδομένου του ισχυρού εθνικισμού του συζύγου της, η Khalo άρχισε να εξερευνά την παραδοσιακή μεξικάνικη φορεσιά, την οποία φοράει στο πορτρέτο στα δεξιά.
Georgia O`Keeffe
“Αν κρατήσεις στο χέρι σου ένα λουλούδι και το κοιτάξεις, αυτό είναι ολόκληρος ο κόσμος σου εκείνη τη στιγμή. Αυτό θέλω να προσφέρω σε όλους με τη ζωγραφική μου” είπε κάποτε η γυναίκα που με της μοναδικής ομορφιάς πίνακές της αιχμαλώτιζε το βλέμμα. Η Georgia O’ Keeffee είχε ένα μοναδικό τρόπο να εκφράζει με το έργο της τις πιο λεπτές συναισθηματικές αποχρώσεις. Τα τεράστια λουλούδια της, τα ερημικά τοπία, ο ουρανός, τα κοχύλια ήταν για εκείνη το μέσο να εκφράσει την ουσία των συναισθημάτων της, όπως έλεγε. Μεγάλωσε σε ένα αγρόκτημα στο Ουισκόνσιν και ήξερε πολύ καλά από την ηλικία των 10 ετών ότι θα γινόταν καλλιτέχνης. Σπούδασε σε πολλές σχολές, στο Σικάγο, στη Βιρτζίνια και στη Νέα Υόρκη. Η Αμερικανίδα ζωγράφος ήταν πρωτοπόρος για την εποχή της. Οι πίνακές της δημιουργούν έναν κόσμο γεμάτο συμβολισμούς αναδύοντας μια διάχυτη σεξουαλικότητα καθώς κι έναν υπερρεαλιστικό μυστικισμό. “Είπα στον εαυτό μου: θα ζωγραφίζω ό,τι βλέπω, ό,τι είναι ένα λουλούδι για μένα. Αλλά θα το ζωγραφίσω μεγάλο και οι άλλοι θα εκπλαγούν για την ώρα που θα χρειαστούν για να το κοιτάξουν. Θα κάνω ακόμα και τους πολυάσχολους Νεουορκέζους να ξοδέψουν ώρα για να δουν αυτό που βλέπω εγώ στα λουλούδια”, έλεγε χαρακτηριστικά.
To έργο της Μαύρη Ίριδα III της Georgia O`Keeffe είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός από τα πολλά έργα της με θέμα τα λουλούδια και ιδιαίτερα την ίριδα, ένα λουλούδι πλούσιο σε συμβολισμούς. Στη Μαύρη Ίριδα ΙΙΙ ωστόσο, ο στόχος της O`Keeffe δεν ήταν να αναφερθεί ή να προσθέσει σε αυτόν τον συμβολισμό, αλλά μάλλον να ενθαρρύνει τον θεατή να δει το λουλούδι και να εξετάσει τους διαφορετικούς τρόπους που βλέπουν οι διαφορετικοί άνθρωποι. Κατά συνέπεια, γίνεται ένας βαθύς διαλογισμός για την τέχνη του να κοιτάς, όχι μόνο την τέχνη αλλά και τη ζωή.
Το 1916, ήταν η χρονιά που σημάδεψε την καριέρα της. Τότε, ένας φίλος της, δείχνει τη δουλειά της στο διάσημο φωτογράφο και υποστηρικτή της σύγχρονης τέχνης και ιδιοκτήτη της περίφημης γκαλερί “291”, στη Νέα Υόρκη. Ο λόγος για τον Alfred Stieglitz. Εκείνος, με το που αντικρίζει έργα της, εντυπωσιάζεται όχι μόνο για το περιεχόμενό τους αλλά και για το γεγονός ότι τους πίνακες τους είχε ζωγραφίσει γυναίκα. Ο Stieglitz, ήταν μεγαλύτερός της κατά 24 χρόνια, ο πρώτος που αναγνωρίζει το ταλέντο και την αξία της δουλειάς της. Εκθέτει δέκα σχέδιά της και την επόμενη χρονιά διοργανώνει την πρώτη ατομική της έκθεση στην γκαλερί του, έως το θάνατό του, το 1946.
Ο γάμος τους έγινε το 1924, τη χρονιά που η Georgia O’ Keeffee αρχίζει να ζωγραφίζει τα τεράστια, ανοιχτά λουλούδια της. Για τα επόμενα εικοσιδύο χρόνια, ο Stieglitz θα δημιουργήσει πεντακόσιες περίπου φωτογραφίες- πορτρέτα, αποτυπώνοντας την έντονη, ιδιαίτερη προσωπικότητά της, καθώς και μια σειρά από υπέροχα γυμνά… Αυτά τα πορτρέτα, θα γίνουν τελικά, εξίσου διάσημα με το έργο της. Πέντε χρόνια αργότερα, το 1929, ταξιδεύει στο Νέο Μεξικό για πρώτη φορά και τα έρημα τοπία του την εντυπωσιάζουν και την εμπνέουν στη δημιουργία της. Η παγκόσμια αναγνώρισή της επιτυγχάνεται με τους πίνακες με τα έρημα τοπία μοναδικής ομορφιάς. Από τότε, κάθε χρόνο η O’ Keeffee, συνεχίζει να πηγαίνει στο Νέο Μεξικό, σε ένα ινδιάνικο χωριό, το Τάος, όπου και εγκαθίσταται μόνιμα μετά το θάνατο του άνδρα της.
Το 1946, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, διοργανώνει μια αναδρομική έκθεση του έργου της και μάλιστα είναι η πρώτη που αφιέρωσε σε γυναίκα.
“Όταν οι άνθρωποι διαβάζουν ερωτικά σύμβολα στα έργα μου, σκέφτονται τις δικές τους σχέσεις” έλεγε.
Cindy Sherman
Η Cindy Sherman είναι μια Αμερικανίδα φωτογράφος και σκηνοθέτης που έχει γίνει περισσότερο γνωστή για τα εννοιολογικά της πορτρέτα. Η Sherman εργάζεται συχνά ως μοντέλο της και έχει αιχμαλωτίσει τον εαυτό της σε μια σειρά από προσωπεία και πρόσωπα που είναι ταυτόχρονα διασκεδαστικά και ενοχλητικά, δυσάρεστα και εντυπωσιακά. Η δουλειά της κατά κάποιο τρόπο κυλά μεταξύ της απλής φωτογραφίας και της τεκμηριωμένης performance. Η Cindy Sherman βρίσκεται σε περίοπτη θέση στη λίστα των φωτογράφων με τις μεγαλύτερες πωλήσεις της τελευταίας δεκαετίας. Απέκτησε μεγάλη φήμη τη δεκαετία του 1980 με τη σειρά αυτοπροσωπογραφιών της, καθεμία από τις οποίες την απεικόνιζε με το πρόσχημα ενός γυναικείου χαρακτήρα από τη λαϊκή κουλτούρα. Με τίτλο Centerfolds, αυτές οι φωτογραφίες πρόσφεραν μια νέα ερμηνεία της μορφής που χρησιμοποιείται συνήθως από ανδρικά περιοδικά όπως το Playboy. Ενώ αυτές οι εικόνες απεικόνιζαν μια υπερσεξουαλική άποψη για τις γυναίκες, τα έργα τέχνης της Sherman επανέκτησαν το είδος, καθώς η ίδια χορογραφούσε, σκηνοθετούσε και εμφανιζόταν στις φωτογραφίες.
Δουλεύοντας από τη δεκαετία του 1970, η φωτογράφος συχνά παίζει με γυναικεία στερεότυπα, αλλά, όπως η O`Keeffe και η Kahlo, η Sherman δεν είπε ποτέ ξεκάθαρα ότι είναι φεμινίστρια καλλιτέχνις, προτιμώντας να επιτρέψει στους θεατές της να καταλήξουν στα δικά τους συμπεράσματα. Είπε κάποτε:
“Το έργο είναι αυτό που είναι και ελπίζω ότι θεωρείται φεμινιστικό έργο, ή έργο με φεμινιστική συμβουλή… Αλλά δεν πρόκειται να πάω τριγύρω υποστηρίζοντας θεωρητικές μαλακίες για φεμινιστικά πράγματα.” (Betsy Bern, Συνέντευξη, Στούντιο: Cindy Sherman, Tate Modern, 1 Ιουνίου 2003)
Το Untitled Film Still #48 είναι μέρος μιας σειράς εικόνων από ταινίες φαντασίας, στις οποίες η Sherman, ως συνήθως, είναι ηθοποιός και σκηνοθέτης. Όπως και η Centerfolds σειρά, αυτές οι φωτογραφίες ανακτούν τον γυναικείο ρόλο που τόσο συχνά υπαγορεύεται από τους άνδρες, αλλά περισσότερο από μια απλή έκφραση ενδυνάμωσης, εμπλέκουν τον θεατή σε πολυάριθμες βαθύτερες ερωτήσεις σχετικά με την πραγματικότητα και την φαντασία. Το μυστήριο του έργου της Sherman του έχει δώσει μια διαρκή γοητεία και κολοσσιαία αξία. Στην πραγματικότητα, το Untitled Film Still #48, από τα οποία υπάρχουν τρία παραδείγματα, θα έπρεπε δικαίως να διεκδικήσει δύο θέσεις σε αυτή τη λίστα. όχι μόνο μια έκδοση πουλήθηκε για σχεδόν 3 εκατομμύρια δολάρια Christie`s το 2015, αλλά μια άλλη στον οίκο αγοράστηκε τον προηγούμενο χρόνο από τον Sotheby`s για 2.225.000 δολάρια!
Ana Mendieta
Η Ana Mendiaeta είναι μια από τις πιο διάσημες φεμινίστριες performance artists, καθώς και μια από τις πιο αμφιλεγόμενες. Η Mendieta ήταν μια Κουβανο-Αμερικανίδα καλλιτέχνις της οποίας το έργο συχνά αφορούσε τη βία κατά των γυναικών, τη σεξουαλική επίθεση και την έννοια της γυναικείας ομορφιάς. Η δουλειά της κέρδιζε την προσοχή ακόμη και πριν εγκαταλείψει το κολέγιο, με παραστάσεις όπως το Untitled (Facial Hair Transplants) (1972), στις οποίες μετέφερε τις τρίχες του προσώπου ενός άνδρα συναδέλφου στο πρόσωπό της. Αυτή η σειρά παρέμεινε δημοφιλής και συμπεριλήφθηκε στην πρόσφατη έκθεση του Barbican σχετικά με τις έννοιες και την αναπαράσταση της αρρενωπότητας.
Ένα χρόνο μετά τις παιχνιδιάρικες φωτογραφίες, η Mendieta άρχισε να επικεντρώνεται σε πιο σοβαρά θέματα. Η δολοφονία και ο βιασμός της νεαρής φοιτήτριας νοσηλευτικής Sarah Ann Ottens το 1973 προκάλεσε τη Mendieta να παράγει μερικά από τα πιο προκλητικά έργα της, όπως το Rape Scene, Rape Performance και Moffitt Building Piece. Κάθε έργο έχει σκοπό να ενοχλήσει και να ενοχλήσει τον θεατή, να προκαλέσει άβολα συναισθήματα σχετικά με τη φύση της βίας κατά των γυναικών και τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε σε αυτήν. Η Mendietta δημιούργησε έργα που ήταν δυνατά και συγκλονιστικά, τραβώντας την απαραίτητη προσοχή στα δεινά των γυναικών σε όλο τον κόσμο που ένιωθαν ότι οι φωνές τους δεν ακούγονταν, ή ακόμα χειρότερα, δεν πίστευαν, σε θέματα όπως η βία.
Το γεγονός ότι η Mendieta συγκινήθηκε τόσο πολύ από ιστορίες βίας κατά των γυναικών κάνει τον θάνατό της ακόμα πιο οδυνηρό, στις 8 Σεπτεμβρίου του 1985. Τι πραγματικά συνέβη εκείνο το βράδυ, κανείς δεν θα μάθει ποτέ, αλλά από τον θάνατό της, πολλές κατηγορίες έχουν εκτοξευθεί στον σύζυγό της, τον μινιμαλιστή γλύπτη Carl Andre. Ο Andre αθωώθηκε για οποιοδήποτε έγκλημα το 1988, αλλά αυτό δεν εμπόδισε την ανάπτυξη μιας ομάδας ακτιβιστών που ονομάζεται “WHERE IS ANA MENDIETA” από το να απαιτήσει δικαιοσύνη και να επιστήσει την προσοχή σε οποιοδήποτε σενάριο όπου η φωνή της Mendieta δεν ακούγεται.
Πιο αξιοσημείωτο, το συγκρότημα συγκεντρώθηκε έξω από την Tate Modern το 2016 για να εκφράσει τη διαφωνία του σχετικά με τη συμπερίληψη του γλυπτού του Andre στη νέα εγκατάσταση του Switch House και την απουσία έργων της Mendieta. Για όσους είναι πεπεισμένοι για την ενοχή του Andre, αυτό ήταν το τελευταίο επεισόδιο μιας συνεχιζόμενης αδικίας, στην οποία οι μεγαλύτεροι θεσμοί της τέχνης είναι συνένοχοι στο να εκπροσωπούν έναν βίαιο άνδρα και αποτυγχάνουν να εκπροσωπήσουν επαρκώς το έργο των έγχρωμων γυναικών. Ενώ ζούσε, η Mendieta έδωσε φωνή σε γυναίκες που το χρειάζονταν περισσότερο, και φαίνεται ότι ακόμη και στον θάνατο, εμπνέει άλλους να κάνουν το ίδιο.
Judy Chicago
Καμία λίστα με φεμινίστριες καλλιτέχνιδες δεν θα ήταν πλήρης χωρίς τη συμπερίληψη της Judy Chicago. Γεννημένη Judith Sylvia Cohen, η Judy Chicago άλλαξε νομικά το επώνυμό της μετά τον θάνατο του συζύγου της το 1970. Αυτή η πράξη από μόνη της προσδιόριζε τη Chicago ως μια χειραφετημένη, ανεξάρτητη γυναίκα που ασπάστηκε τη φεμινιστική της ταυτότητα.
Από αυτό το σημείο και μετά, ξεκίνησε να εκπαιδεύει τον κόσμο μέσω της τέχνης της. Το έργο της συχνά ενσωματώνει τις λεγόμενες «αδελφές τέχνες» της χειροτεχνίας. Το κέντημα και η νεκρή φύση αντισταθμίζονται με στερεότυπες ανδρικές δεξιότητες όπως η συγκόλληση και η πυροτεχνία.
Το πιο εμβληματικό κομμάτι της είναι το “Τhe Dinner Party” που δημιούργησε το 1979, άλλαξε για πάντα το φεμινιστικό καλλιτεχνικό κίνημα και εξακολουθεί να συζητείται στις σχολές τέχνης σε όλο τον κόσμο. Η εγκατάσταση είδε 39 θέσεις τοποθετημένες μαζί με ένα τριγωνικό τραπέζι για διάφορες διάσημες γυναίκες. Κάθε σκηνικό ήταν κεντημένο με το όνομα της γυναίκας και είχε ένα κεραμικό πιάτο με ένα λουλούδι σκόπιμα φτιαγμένο έτσι ώστε να φαίνεται κολπικό ( εμπνευσμένο από τις φροϋδικές αναγνώσεις των Georgia O`Keeffe ).
Πιο πρόσφατα, τον Ιανουάριο του 2020 η Chicago έπαιξε βασικό ρόλο στο σόου Υψηλής Ραπτικής του Dior. Το ίδιο το σόου έλαβε χώρα μέσα στη μήτρα μιας γυναικείας θεότητας και μέσα κρέμονταν γιγάντια κεντημένα πανό ύψους 3 μέτρων, όλα επικεντρωμένα γύρω από το κλειδί της Chicago.
Τι θα γινόταν αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο; Η τέχνη και η μόδα συγκρούστηκαν με αυτή την ευκαιρία και ένωσαν τις δυνάμεις τους για να υπενθυμίσουν στον κόσμο ότι υπάρχουν ακόμη πολλά να γίνουν για την ισότητα.
Η Chicago είναι μια σκληρή καλλιτέχνιδα που σε όλη τη διάρκεια της 50χρονης καριέρας της έχει γιορτάσει τις γυναίκες ως σεξουαλικά όντα, δημιουργούς, μητέρες και ηγέτες. Χωρίς εκείνη, ο φεμινιστικός κόσμος της τέχνης θα ήταν τόσο διαφορετικός.
