Στον κόσμο της λογοτεχνίας, ο Philip Roth αναγνωρίζεται ως μία από τις πλέον επιδραστικές φυσιογνωμίες του 20ού αιώνα. Με ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, αισθητικών προσεγγίσεων και στυλ, η λογοτεχνία του Ροθ αντικατοπτρίζει την ανθρώπινη εμπειρία με ειλικρίνεια, ευφυΐα και ένταση. Ας εξερευνήσουμε το σημαντικό ταξίδι του Φίλιπ Ροθ μέσα από τον κόσμο των λέξεων.
Ο Philip Miller Roth γεννήθηκε στις 19 Μαρτίου 1933 στο Newark, του New Jersey. Ήταν ο μεσότερος γιος ενός ασφαλιστικού πράκτορα και μιας δασκάλας. Από μικρή ηλικία, ο Ροθ έδειξε έντονο ενδιαφέρον για τη γραφή και τη λογοτεχνία.
Στο πανεπιστήμιο της Μπάκνελ, ο Roth αφοσιώθηκε στις σπουδές της αγγλικής φιλολογίας και του δημοσιογραφικού γραπτού λόγου. Από τα πρώτα του βήματα στη λογοτεχνία, φάνηκε η έντονη διάθεσή του να εξερευνήσει τις συνθήκες της ζωής του αμερικανικού μέσου τάξου.
Τα Έργα
Η λογοτεχνική πορεία του Roth εκτείνεται σε δεκάδες μυθιστορήματα, διηγήματα, και δοκίμια. Ξεχωρίζει για την αντιμετώπιση των θεμάτων όπως η εβραϊκή ταυτότητα, η σεξουαλικότητα, η πολιτική, και η αμερικανική κουλτούρα.
Το έργο του “Portnoy’s Complaint” (Η Καταγγελία του Πόρτνοι) (1969) έθεσε τον Roth στο επίκεντρο της δημοσιότητας. Η ιστορία του νεαρού Εβραίου Portnoy, που παλεύει με τις σεξουαλικές του επιθυμίες και την επίδραση της οικογενειακής του πίεσης, αναδείχθηκε ως ένα από τα πιο πρωτοποριακά έργα της εποχής του.
Ο Roth συνέχισε να εντυπωσιάζει με μυθιστορήματα όπως το “American Pastoral” (Αμερικανική Κτηνοτροφία) (1997), το οποίο κέρδισε το Βραβείο Pulitzer, και το “The Human Stain” (Το Στίγμα του Ανθρώπου) (2000). Με το κάθε έργο του, ο Ροθ εμβάθυνε την αντίληψή μας για την αμερικανική κοινωνία και την ανθρώπινη ψυχολογία.
Η Σημασία του Roth
Η συμβολή του Philip Roth στη λογοτεχνία είναι αναμφισβήτητη. Μέσα από τη γραφή του, αναδεικνύει τις πολυπλοκότητες της ανθρώπινης ύπαρξης με εξαιρετική ευαισθησία και ευφυΐα. Τα έργα του προκαλούν σκέψη, συζήτηση και ανατροφοδότηση για τις κοινωνικές, πολιτικές και προσωπικές μας πραγματικότητες.
Πέρα από το λογοτεχνικό του έργο, ο Roth ξεχωρίζει και για τον πολιτισμικό του αντίκτυπο. Με τις απευθείας αναφορές σε ιστορικά γεγονότα και προσωπικές εμπειρίες, διαμορφώνει ένα σύνθετο πορτρέτο της αμερικανικής κοινωνίας και πολιτισμού.
«Το Ζώο που Ξεψυχά», του 2001, είναι από τα πολυσυζητημένα μυθιστορήματά του, το οποίο γυρίστηκε μάλιστα και ταινία, με τίτλο “Ελεγεία του έρωτα” της Isabel Coixet, με πρωταγωνιστές τους Ben Kingsley και την Penelope Cruz.
Πρόκειται μια νουβέλα με ιδιαίτερη πλοκή.
Ο Ντέιβιντ Κεπές, είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και διάσημος παρουσιαστής πολιτιστικής εκπομπής στην τηλεόραση. Είναι πάνω από εξήντα ετών, ζει ως «χειραφετημένος άντρας» ελεύθερος από τα δεσμά της οικογενειακής ζωής, της μόνιμης σχέσης, και αφιερώνει τη ζωή του στο σεξ και την αισθητική. Η γνωριμία του με μια εικοσιτετράχρονη φοιτήτριά του, αναστατώνει την ερωτική του ζωή. Είναι τόσο νέα, όμορφο ένα το «αριστούργημα λαγνείας»… Οδηγείται, χωρίς καν να το συνειδητοποιησει, σε καταστάσεις πρωτόγνωρης και ακραίας ζηλοτυπίας. Η ερωτική αυτή ιστορία, αυτή η ιδιαίτερη εμπειρία του καθηγητή, δίνει την ευκαιρία στον Roth να μιλήσει με σπαρακτικό τρόπο για τα γηρατειά, το θάνατο αλλά και να πετύχει και κάτι ακόμα… Να συνδέσει την ατομική μοίρα των ηρώων του με την κοινωνική και πολιτιστική ιστορία της εποχής μας.
Είναι ίσως, λογικό, το μυθιστόρημα του κορυφαίου σύγχρονου συγγραφέα, να συναντήσει αντιδράσεις από τις φεμινίστριες ή τους πολιτικούς ορθούς αναγνώστες του. Κατηγορήθηκε και πάλι, ότι αντιμετωπίζει τη γυναίκα σαν σκεύος ηδονής. Τον κριτικάρουν με πολύ αυστηρό τρόπο, χαρακτηρίζοντάς τον ως αδίστακτο πορνογράφο, αγνοώντας την ωμή ποίηση των ερωτικών του σκηνών. Ο Roth, όμως, περιγράφει το “ζώο που ξεψυχά” από το έντονο σεξουαλικό του πάθος, βασισμένο σε μία απόλυτη συναίνεση. Ποιά; Ανάμεσα στη νεαρή φοιτήτρια γύρω από την οποία δημιουργείται η ερωτική εμμονή του αφηγητή της ιστορίας, του 62χρονου καθηγητή Ντέιβιντ Κέπες. Εκείνη, η νεαρή και όμορφη κοπέλα, δεν επιθυμεί τίποτε περισσότερο απ ό,τι και ο ίδιος, ο άντρας που έχει ερωτευτεί και ξελογιάσει. Λαχταράει το παιχνίδι τής εναλλάξιμης εξουσίας, της κατοχής και ταυτόχρονα της εξάρτησης, της απόλυτης απελευθέρωσης. Της κατάστασης όπου τα όρια υπερβαίνονται και γίνεται μία ταύτιση όπου ο ένας “καταβροχθίζει” τον άλλον. Ό,τι και να έχει γραφτεί από επικριτές, του βιβλίου, η ηρωίδα, δεν είναι ένα αθώο κοριτσάκι, που το εκμεταλλεύεται ένας “διεφθαρμένος” καθηγητής -όπως κάποιοι ίσως σκεφτούν-. Αντιθέτως, είναι μια νέα, ώριμη γυναίκα, συνειδητοποιημένη για όσα νιώθει κι επιθυμεί, με επίγνωση της ξεχωριστής ομορφιάς της. Για τον Roth, άλλωστε, το σεξ είναι ο πιο ειλικρινής δεσμός. Είναι η ένωση δύο σωμάτων.. Η μόνη αλήθεια βρίσκεται στη μεταξύ τους συνομιλία… Όλα τα άλλα είναι περιττά…
Ακολουθεί απόσπασμα από το μυθιστόρημα και 10 ευρηματικά αποφθέγματά του:
“Το σεξ δεν είναι διαφθορά, όλα τα άλλα είναι. Το σεξ δεν είναι απλώς τριβή και ρηχή απόλαυση.
Γιατί στο σεξ δεν υφίσταται η έννοια της απόλυτης ισορροπίας.
Σεξουαλική ισότητα δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει, δεν γίνεται να είναι ίσα τα μερίδια, το αρσενικό και το θηλυκό σε τέλεια ισορροπία.
Δεν είναι δυνατόν να δεις ποσοτικά αυτό το παρανοϊκό πράγμα.
Δεν είναι καμιά εμπορική συναλλαγή, να τα μοιράσεις μισά μισά.
Μιλάμε για το χάος του έρωτα, για την απόλυτη αποσταθεροποίηση, που είναι ακριβώς ό,τι ωραιότερο σ’ αυτόν.
Με το σεξ ξαναβρίσκεσαι στο σκοτάδι, στο βούρκο.
Είναι ανταλλαγή κυριαρχίας, αέναη ισορροπία.
Θα παραβλέψεις την κυριαρχία;
Θα παραβλέψεις την υποταγή;
Η κυριαρχία είναι το τσακμάκι, δίνει την σπίθα, είναι η αφετηρία.
Και μετά;
Άκουσε και θα δεις.
Θα δεις πού οδηγεί η κυριαρχία.
Θα δεις που οδηγεί η υποταγή.
Το σεξ δεν είναι διαφθορά, όλα τα άλλα είναι.
Το σεξ δεν είναι απλώς τριβή και ρηχή απόλαυση.
Είναι επίσης η εκδίκηση για τον θάνατο.
Μην τον ξεχνάς τον θάνατο.
Ποτέ μην τον ξεχνάς.
Εντάξει, και του σεξ η δύναμη έχει τα όριά της.
Ξέρω πολύ καλά ότι έχει κι αυτή τα όριά της.
Ναι, αλλά και ποια δύναμη είναι μεγαλύτερη;”
«Ένας Εβραίος για τους γονείς του είναι πάντα ένα δεκαπεντάχρονο παιδί, και θα παραμείνει δεκαπεντάχρονο όσο οι γονείς του βρίσκονται στη ζωή».
«Είναι, ακόμη κι ένας σκεπτόμενος, άνθρωπος κάτι παραπάνω από μία μεγάλη μηχανή που παράγει παρεξηγήσεις;»
«Τα γηρατειά δεν είναι μάχη. Είναι πανωλεθρία».
«Κανείς και τίποτα δεν κρατάει την υπόσχεσή του».
«Ένας συγγραφέας πρέπει να παρανοήσει για να μπορέσει να δει. Ένας συγγραφέας χρειάζεται τα φαρμάκια του».
«Είναι εντυπωσιακό πόσα πράγματα δεν γνωρίζουμε. Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το τι έχουμε φτάσει να θεωρούμε γνώση».
«Η ζωή είναι απλώς μία σύντομη χρονική περίοδος κατά την οποία είσαι ζωντανός».
«Δεν μπορείς να παρατηρείς τον κόσμο μέσα από την ιδεολογία σου, γιατί τότε η ιδεολογία σου βλέπει, εσύ όχι».
«Όλοι γράφουμε ιστορία, είτε μας αρέσει είτε όχι. Είτε το γνωρίζουμε είτε όχι».
«Η μόνη εμμονή που όλοι επιζητούμε: η αγάπη. Ο κόσμος πιστεύει ότι όταν ερωτευόμαστε, ολοκληρωνόμαστε. Πιστεύει στην πλατωνική ένωση των ψυχών. Πιστεύω το αντίθετο. Πιστεύω ότι είσαι ολοκληρωμένος πριν ερωτευτείς. Η αγάπη σε κομματιάζει. Είσαι ολόκληρος, και ξαφνικά ανοίγεις στα δύο».
Η Κληρονομιά του Roth
Ο θάνατος του Philip Roth το 2018 σημάδεψε το τέλος ενός εποχής στην αμερικανική λογοτεχνία. Ωστόσο, η κληρονομιά του ζει διαρκώς μέσα από τα έργα του που συνεχίζουν να εμπνέουν γενιές αναγνωστών και συγγραφέων.
Η αξία της λογοτεχνίας του Roth δεν περιορίζεται μόνο στην κριτική επικαιρότητα ή την αισθητική αξία. Πέρα από αυτά, αφήνει ένα ανεξίτηλο σημάδι στην καρδιά και το μυαλό του αναγνώστη, προσφέροντας μια παράθεση της ανθρώπινης συνθήκης που διαρκεί μέσα από το χρόνο.
Ο Philip Roth παραμένει ένας από τους πλέον σπουδαίους συγγραφείς του 20ού αιώνα, ο οποίος ανέδειξε την αμερικανική λογοτεχνία σε νέα ύψη. Με την πολυσημία των έργων του και την ευρηματικότητα της προσέγγισής του, επηρέασε γενιές συγγραφέων και αναγνωστών παγκοσμίως. Η κληρονομιά του Roth θα συνεχίσει να εμπνέει και να ανατρέπει τα κανόνια της λογοτεχνίας για γενιές ακόμα.
