278 χρόνια πριν, στις 30 Μαρτίου του 1746, γεννήθηκε ο κορυφαίος Francisco de Goya. O διορισμένος «Καλλιτέχνης του Βασιλιά» το 1786 και «Ζωγράφος της Πρώτης Αυλής» το 1789, ο Goya ανέβηκε στην τάξη των πιο σεβαστών καλλιτεχνών της εποχής του.

«Η φαντασία, εγκαταλειμμένη από τη λογική, παράγει αδύνατα τέρατα. Ενωμένη με αυτό, είναι η μητέρα των τεχνών και η προέλευση των θαυμάτων».

 Francisco de Goya

Ο ζωγράφος και χαράκτης Francisco Jose de Goya y Lucientes αντιπροσώπευε τις ιδιοτροπίες της ιστορίας στην εποχή του, και ιδιαίτερα τις ανατροπές των ναπολεόντειων πολέμων στην Ισπανία. Δοκιμάζοντας τις δυνάμεις του στην προσωπογραφία , ο Goya άνοιξε το δρόμο για μια νέα αστική τέχνη. Οι ενίοτε επικίνδυνες σχέσεις του με την ισπανική αυλή τον ανέβασαν στην κορυφή και συνέβαλαν σημαντικά στη φήμη του. Ο Goya εισήγαγε αρκετές στυλιστικές καινοτομίες που ξεκίνησαν τον ρομαντισμό και προανήγγειλαν την αρχή της σύγχρονης ζωγραφικής. Η τέχνη του goyesque θεωρείται προάγγελος των εικαστικών πρωτοποριών του 20ού αιώνα.

Ο Goya κατέχει μια μοναδική θέση στην ιστορία της δυτικής τέχνης, ενώ συχνά αναφέρεται ως “Οld Master” και ως ο πρώτος πραγματικά σύγχρονος καλλιτέχνης. Η τέχνη του ενσαρκώνει την έμφαση του ρομαντισμού στην υποκειμενικότητα, τη φαντασία και το συναίσθημα.

Zωγράφισε έργα που παρουσίαζαν τη συναισθηματική θλίψη του πολέμου και του θανάτου και επίσης έδειχναν τη συναισθηματική ικανοποίηση της οικογένειας, της αγάπης και του πόθου. Πίνακες γεμάτοι πλούσια συναισθήματα που ποικίλουν, όπως ευτυχία, φόβος, μίσος. Το έργο του ενέπνευσε την ατομικότητα στον κόσμο της τέχνης και την ίδια την ιδέα της σύγχρονης τέχνης όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.

Ποιος ήταν ο Francisco de Goya

Αυτοπροσωπογραφία από το “Los Caprichos” του Francisco de Goya, 1799

Ο Ισπανός καλλιτέχνης Francisco de Goya γεννήθηκε το έτος 1746 και έφυγε από τη ζωή το 1828.

Με το έργο του -που ανήκει στην περίοδο του rococo και του ρομαντισμού και περιλαμβάνει περισσότερους από 700 πίνακες ζωγραφικής, 900 σχέδια και σχεδόν 300 χαρακτικά- δεν θεωρείται τυχαία  ο σπουδαιότερος Ισπανός καλλιτέχνης, από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τις αρχές του 19ου. Οι δημιουργίες του χαρακτηρίζονται τόσο από καινοτομίες όσο και από ρηξικέλευθα στοιχεία σύνθεσης.

Παρόλο που ξεχώριζε στην  Ισπανία, η φήμη του εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη αρκετές δεκαετίες αφού είχε φύγει από τη ζωή.

Σήμερα θεωρείται  ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους όλων των εποχών κι ένας από τους πρώτους μοντέρνους καλλιτέχνες. Την περίοδο του 19ου αιώνα, το έργο του εκτιμήθηκε από τους ζωγράφους του ρομαντισμού- και κυρίως από τον Delacroix.

“Είχα τρεις δασκάλους, τη Φύση, τον Velasquez και τον Rembrandt.” Francisco de Goya

Ξεκίνησε την εκπαίδευσή του ως ζωγράφος όταν ήταν ακόμα στην εφηβεία του και στη συνέχεια εργάστηκε ως ζωγράφος της αυλής για την ισπανική βασιλική οικογένεια-  προσφέροντας τις υπηρεσίες του σε τρεις γενιές μοναρχών.

 Το άλμπουμ του «Los Caprichos» – μια σειρά 80 εκτυπώσεων από το έτος 1799 που σχολιάζουν κριτικά την πολιτική και κοινωνική κατάσταση εκείνη την εποχή – ήταν ένα ανεξάρτητο έργο τέχνης και δεν παραγγέλθηκε από τη βασιλική οικογένεια. Η πρώτη φωτογραφία της σειράς δείχνει μια αυτοπροσωπογραφία του διάσημου καλλιτέχνη.

O Goya ήταν μπροστά από την εποχή του. Δεν φοβόταν να απεικονίσει τις πραγματικότητες των Ισπανών συμπατριωτών του. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της καριέρας του,  ο ρεαλισμός ήταν ένα ανήκουστο κίνημα.

Οι περισσότεροι καλλιτέχνες προσκολλήθηκαν σε βιβλικές ή μυθολογικές σκηνές, ενώ αγνοούσαν τον φυσικό κόσμο γύρω τους. Παρόλο που ο Goya εργαζόταν ως ζωγράφος στο δικαστήριο, αυτά τα πορτρέτα εξακολουθούν να δείχνουν τον ρεαλισμό της ζωής.

Ο Francisco de Goya έχασε την ακοή του το 1792 λόγω μιας σοβαρής ασθένειας που δεν διαγνώστηκε ποτέ. Η ασθένειά του τού δημιούργησε προσωρινά παραισθήσεις, προβλήματα όρασης, σύγχυση και μερική παράλυση. Υπάρχουν πολλές θεωρίες σχετικά με την ασθένεια από την οποία θα μπορούσε να υποφέρει ο Francisco de Goya, αλλά δεν έχει επιβεβαιωθεί μια συγκεκριμένη διάγνωση. Οι ερευνητές θεωρούν τη δηλητηρίαση από μόλυβδο, τη σύφιλη, την ελονοσία, τον τυφοειδή πυρετό και τη μηνιγγίτιδα ως πιθανές ασθένειες.

Self-Portrait Before the Easel, 1785

Ο αγώνας για την ψυχική υγεία του Goya

Η σοβαρότητα της ασθένειάς του και η πιθανή δηλητηρίαση από μόλυβδο θα μπορούσαν να έχουν προκαλέσει στον Goya προβλήματα ψυχικής υγείας όπως κατάθλιψη, εναλλαγές της διάθεσης και παραισθήσεις. Η τέχνη του ήταν ένας τρόπος για να αντιμετωπίσει τα βάσανά του. O Goya έγραψε σε μια επιστολή ότι η δημιουργία έργων όπως “Το προαύλιο των τρελών” (1793-4) τον βοήθησε να εξελίξει τη φαντασία του, λαμβάνοντας υπόψη τα όσα του έχουν συμβεί.

Corral de locos

Το ύφος των έργων τέχνης του Francisco de Goya άλλαξε αφού έχασε την ακοή του και μπορεί να ερμηνευθεί ως επηρεασμένο από τα προβλήματα ψυχικής του υγείας. Αντί για έντονα χρώματα και ευχάριστα θέματα, εμφάνιζε πιο σκούρες και συχνά ανησυχητικές εικόνες. Οι πίνακες του καλλιτέχνη από τη σειρά “Los Caprichos` How they pluck her!” είναι ένα ζωντανό παράδειγμα αυτής της αλλαγής.  Αυτό δείχνει την ανησυχητική εικόνα τριών ανδρών που στέκονται πάνω από ένα θηλυκό πλάσμα με φτερά, ενώ ένας άντρας φαίνεται να δαγκώνει βίαια το δεξί της φτερό.

 “Los Caprichos` How they pluck her!”

Ευγενείς & βασιλιάδες

Carlos IV on Horseback by Francisco Goya, 1800 via Museo Del Prado, Μαδρίτη

Το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας του Francisco Goya ήταν ζωγραφική για ευγενείς και βασιλιάδες. Ο Κόμης της Αλταμίρα και η οικογένειά του ήταν ένα συχνό θέμα για τους βασιλικούς πίνακές του. Ένα έργο του που εκτίθεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, “Manuel Osorio Manrique de Zuñiga”, απεικονίζει τον γιο του Κόμη.

Πορτρέτο του Manuel Osorio Manrique de Zuñiga από τον Francisco Goya, 1787-88, μέσω του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης, Νέα Υόρκη

Ο Goya χρησιμοποίησε συμβολισμό που δεν συναντάται συνήθως στα βασιλικά πορτρέτα. Στο Manuel Osorio Manrique de Zuñiga, ο Goya ζωγραφίζει ένα πουλί κλεισμένο σε ένα κλουβί. Σε όλη την ιστορία της τέχνης, τα πουλιά σε κλουβιά αντιπροσωπεύουν τη νεότητα και την αθωότητα. Τα ζώα που περιβάλλουν το αγόρι θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν το διαχωρισμό μεταξύ της παιδικής ηλικίας του αγοριού και του κακού που βρίσκεται στον έξω κόσμο. Οι γάτες καραδοκούν στο βάθος, βγαίνοντας από το μοχθηρό σκοτάδι σαν να προστατεύουν το αγόρι από ό,τι κρύβεται πίσω τους. Στα περισσότερα βασιλικά πορτρέτα, οι ζωγράφοι χρησιμοποιούν σύμβολα για να βελτιώσουν την ανυψωμένη θέση του εικονιζόμενου. Ωστόσο, ο Goya χρησιμοποιεί συναισθηματικό συμβολισμό και είναι σαφές ότι επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον διάσημο Ισπανό ζωγράφο του 17ου αιώνα, Diego Velasquez. Δυστυχώς, ο Manuel πέθανε λίγα χρόνια αφότου τον ζωγράφισε ο Goya, στα οκτώ του χρόνια.

Τελικά, ο βασιλιάς Κάρολος Δ` διόρισε τον Goya ζωγράφο της αυλής. Ο Goya βρέθηκε να εργάζεται για έναν Γάλλο Βασιλιά των Βουρβόνων, τρεις μήνες πριν από την καταιγίδα της Βαστίλης και τη Γαλλική Επανάσταση το 1789. Ο Goya ζωγράφιζε για τέσσερις διαφορετικούς ηγεμόνες για σαράντα χρόνια.

Aς δούμε ποια είναι τα πιο ακριβά έργα του :

1. Bullfight, Suerte de Varas (Ταυρομαχία)-  $ 7,4 εκ

Ο θάνατος παίζει σημαντικό ρόλο στο πιο ακριβό έργο του Goya. Όχι με σιωπηλό τρόπο όπως στον επόμενο πίνακα, αλλά στη μέση μιας αρένας που περιβάλλεται από δυνατούς θεατές. Η πιο γνωστή ενασχόληση του καλλιτέχνη με το θέμα των ταυρομαχιών είναι με τη μορφή του κύκλου χαρακτικής “Bullfight, Suerte de Varas” που δημοσιεύτηκε το 1816.

Η παρούσα ελαιογραφία δημιουργήθηκε το 1824, τέσσερα χρόνια πριν από το θάνατο του καλλιτέχνη. Κρατήθηκε στην ίδια συλλογή Ισπανών ιδιοκτητών για πολλά χρόνια μέχρι που δημοπρατήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 1992 στον οίκο Sotheby`s για 7,4 εκατομμύρια δολάρια. Το Μουσείο J. Paul Getty κατάφερε να το μεταφέρει στο Λος Άντζελες, όπου εκτίθεται έκτοτε. Για σχεδόν 30 χρόνια, “Bullfight, Suerte de Varas ” έχει παρέμεινε ως ο πιο ακριβός πίνακας του Goya.

2. A Still Life of Dead Hares (Η Νεκρή φύση με τους νεκρούς λαγούς) – $5,6 εκ.

O εν λόγω πίνακας ανήκε στην οικογένεια Goya μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, προτού περάσει στα χέρια της οικογένειας του Francisco Javier de Mariategui και εγκαταλείψει την Ισπανία τον Μάιο του 1877 για να πουληθεί στο Παρίσι. Όλα τα ίχνη της διαδρομής του καμβά χάθηκαν μέχρι τις 24 Ιανουαρίου 2003, όταν ο οίκος Christie`s τον συνέλεξε για να τον πουλήσει σε δημοπρασία για 5,06 εκατομμύρια δολάρια, 153% πάνω από την εκτίμησή του.

Σύμφωνα με το Ίδρυμα Goya στην Αραγονία, αυτή η νεκρή φύση τραβά συστηματικά το βλέμμα του θεατή στους δύο επιμήκεις λαγούς, με το σώμα τους να σχηματίζει ένα είδος σταυρού που ξεχωρίζει στο ουδέτερο φόντο, ενώ βλέπουμε αόριστα ένα ψάθινο καλάθι στην αριστερή πλευρά του καμβάς. Η σειρά νεκρών φύσεων του δημιουργού καταδεικνύει το μεγάλο του ταλέντο στο είδος, καθώς, παρά την περιορισμένη γκάμα χρωμάτων που χρησιμοποιούνται, οι γούνες και των δύο ζώων παρουσιάζουν μια εντυπωσιακή υφή.

3. Bajan rinendo – $4,5 εκ.

Μπορούμε να δούμε σε αυτό το σχέδιο μια επιγραφή από το χέρι του ίδιου του καλλιτέχνη: Vision de bajar riñendo, καθώς και το αριθμός «2», αριθμός γραμμένος με στυλό που έχει διορθωθεί από «1» ή «5». Το έργο αναπαριστά δύο γυναίκες στη μέση ενός καυγά που πέφτουν στο κενό.

Τα σχέδια που απαρτίζουν τα οκτώ άλμπουμ του Goya δεν ήταν προπαρασκευαστικές μελέτες για πίνακες ή χαρακτικά – ο καλλιτέχνης συνήθιζε να ζωγραφίζει με ένα πινέλο απευθείας στους καμβάδες του, χωρίς σκίτσα. Το Bajan riñendo, ένα σκίτσο που εμφανίστηκε στην πρώτη σελίδα του άλμπουμ D, πουλήθηκε στον Christie`s τον Ιούλιο του 2008 για 4,5 εκατομμύρια δολάρια.

4. Equestrian Portrait of Don Manuel Godoy, Duke of Alcudia` -$4,3εκ.

Αυτό το πορτρέτο του Don Manuel Godoy, Δούκα της Alcudia, ζωγραφίστηκε το 1794. Ο Δούκας της Αλκουδίας ήταν ο εραστής της Μαρίας Λουίζας ντε Μπουρμπόν Πάρμε (της βασίλισσας της Ισπανίας) και επίσης η πιο ισχυρή πολιτική και στρατιωτική προσωπικότητα υπό τη βασιλεία του Κάρλος Δ`. Οι σύγχρονοί του τον ονόμασαν «Ο Πρίγκιπας της Ειρήνης», ένα παρατσούκλι που τον ακολούθησε σε όλη του τη ζωή. Μεταξύ 1792 και 1808, ο Δον Μανουέλ Γκοντόι ήταν μέρος αυτού που η βασίλισσα Μαρία Λουίζα ήθελε να αποκαλεί «Τριάδα στη γη»: παρόλο που ο Κάρλος Δ΄ ήταν ο επίσημος αρχηγός του κράτους, ήταν ο Γκοντόι που κατείχε πραγματικά τα ηνία της εξουσίας. Αυτό το πορτρέτο βγήκε στο σφυρί στον οίκο Sotheby`s τον Ιούλιο του 2009 για 4,3 εκατομμύρια δολάρια.

5. Hutiles trabajos – $3,6 εκ.

Αυτό το ελεύθερο σχέδιο με ακατέργαστες γραμμές, εκτελεσμένο με μελάνι σε χαρτί, παρέμεινε στην οικογένεια του Γκόγια μέχρι το 1854 (το έτος του θανάτου του), στη συνέχεια μεταφέρθηκε στην κατοχή του ζωγράφου Federico de Madrazo μεταξύ 1855 και 1860. Αγοράστηκε στο Παρίσι από τον Jean Fribourg το 1930, το έργο πέρασε στους απογόνους του και παρέμεινε στην οικογένεια μέχρι την πώλησή του σε δημοπρασία στον Christie`s το 2011, όταν πέτυχε 3,6 εκατομμύρια δολάρια.

6. El toro mariposa – $2,8 εκ.

Το 1976, ο Francisco Goya άρχισε να γεμίζει άλμπουμ. σχεδίασε όλων των ειδών τους χαρακτήρες που, τις περισσότερες φορές, καταπιάνονται με ένα συγκεκριμένο έργο. Ο Goya δεν ζωγράφισε μόνο τις σκηνές που έβλεπε, τις εγκόσμιες πτυχές της καθημερινής ζωής, αλλά και τα πνευματικά θέματα ειδικά για την ανθρώπινη κατάσταση. Μέσα σε τριάντα χρόνια, κατάφερε να γεμίσει οκτώ άλμπουμ, διαφορετικών μεγεθών και αριθμών σελίδων, και τα οποία περιλάμβαναν σχεδόν 550 σχέδια. Ήταν η Eleanor Sayre (ιστορικός τέχνης με εξειδίκευση στο έργο του Goya) που ανέλαβε να δώσει ετικέτα σε όλα τα άλμπουμ, επικολλώντας τα γράμματα A στο H.

Το έργο “El toro mariposa” ήταν η 53η σελίδα του άλμπουμ G, ένα από τα δύο άλμπουμ που ο Goya φαινόταν να χρησιμοποιεί ταυτόχρονα από το 1825, μετά την άφιξή του στο Μπορντό τον Σεπτέμβριο του 1824. Τα θέματα αυτών των άλμπουμ είναι ποικίλα, περιλαμβάνουν σκηνές τρέλας και απελπισίας, σατιρικά θέματα, καθώς και μερικά γαλλικά θέματα.

Αυτό το σκίτσο, όπως πολλά σχέδια από τα ιδιωτικά άλμπουμ του Goya, υπόκειται σε διάφορες ερμηνείες. Σε αυτή τη σκηνή, τα κεφάλια μπλέκονται σε σχήμα φτερών πεταλούδας και επιπλέουν στον αέρα, κουβαλώντας έναν ταύρο που φορτίζει, μια πιθανή αναφορά στα μπαλόνια που πωλούνται κατά τη διάρκεια των ταυρομαχιών. Πουλήθηκε για 2,8 εκατομμύρια δολάρια στον οίκο Christie`s το 2006, αυτό είναι το έκτο πιο ακριβό έργο του ζωγράφου.

7. Rita Luna $2,6 εκ.

Μερικοί λένε ότι αυτό το πορτρέτο της Rita Luna – μία από τις πιο διάσημες δραματικές ηθοποιούς της εποχής του Goya – βρέθηκε σε μια ντουλάπα το 1859 από τον Mariano Goya, εγγονό του καλλιτέχνη. Λαμβάνοντας υπόψη το μικρό του μέγεθος, φαίνεται πιθανό ότι ο καλλιτέχνης προσπάθησε να το κρατήσει στην προσωπική του συλλογή. Αυτή η ελαιογραφία διακρίνεται από το έργο του Goya από την ανθρώπινη ευθραυστότητα που μεταγράφει μέσα από την εικόνα αυτής της γερασμένης ηθοποιού. πορτρέτο της ηθοποιού Rita Luna αγοράστηκε για πρώτη φορά από τον Valentin Carderera, ο οποίος αγαπούσε τον καμβά μέχρι το 1877. Το πορτρέτο δημοπρατήθηκε στον Sotheby`s τον Ιανουάριο του 2019 και πουλήθηκε για 2,6 εκατομμύρια δολάρια, 74% πάνω από την εκτίμησή του.