“Με αυτόν τον τρόπο, έμεινα καθαρός. Δεν λερώνω πια τον εαυτό μου με χρώμα, ούτε καν τις άκρες των δακτύλων μου”.
Υπήρξε ηγετικό μέλος του γαλλικού καλλιτεχνικού κινήματος Nouveau Realisme. Ο Klein ήταν πρωτοπόρος στην ανάπτυξη της performance art και πρόδρομος της minimal τέχνης και της pop art.
Ο Yves Klein είναι διάσημος για ένα πράγμα συγκεκριμένα – για το International Klein Blue (IKB). Είναι ένα χρώμα βαθύ μπλε το οποίο «δημιούργησε» ο Klein και το χρησιμοποίησε στην τέχνη του. Τον Μάιο του 1960, ο Klein κατοχύρωσε τη φόρμουλα βαφής με το όνομα International Klein Blue (IKB) στο National Institut de la Propriété Industrielle (INPI), αλλά δεν κατοχύρωσε ποτέ την IKB.
Ο Yves Klein ήταν Γάλλος καλλιτέχνης, μέλος της ομάδας Nouveau realisme και εφευρέτης του International Klein Blue. Αυτή η απόχρωση του μπλε χρησιμοποιείται σε πολλούς από τους διάσημους μπλε πίνακές του. Κατά τη διάρκεια της σύντομης ζωής του, είχε μεγάλη επίδραση στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης.
H Πνευματικότητα του Klein
Yves Klein από την Ida Kar, 1957
Ο Yves Klein εμπνεύστηκε από πολλά πράγματα και βρήκε πνευματικότητα στην πρακτική του στο τζούντο, τον Χριστιανισμό και τον μυστικισμό. Γεννήθηκε σε μια οικογένεια καλλιτεχνών το 1928. Η μητέρα του, Marie Raymond, ήταν γνωστή ζωγράφος αφηρημένης τέχνης και ο πατέρας του, Fred Klein, δημιουργούσε παραστατικούς πίνακες.
Παρά τις καλλιτεχνικές του ρίζες, ο Klein ήθελε στην αρχή να ασχοληθεί με το τζούντο. Το 1947 ξεκίνησε να προπονείται και πέντε χρόνια αργότερα ταξίδεψε στην Ιαπωνία για εκπαίδευση όπου έλαβε μια μαύρη ζώνη τέταρτου dan. Εκείνη την εποχή, ήταν ο μόνος Γάλλος που είχε. Ο Klein μάλιστα έγραψε ένα βιβλίο για τα θεμέλια του Τζούντο και ήθελε να γίνει δάσκαλος αυτής της τέχνης. Έτσι άνοιξε τη σχολή του τζούντο το 1955 η οποία σχεδιάστηκε σε μονόχρωμα χρώματα που βλέπουμε στα έργα τέχνης του Klein.
Anthropometry: Princess Helena by Yves Klein, 1960, via MoMA, Νέα Υόρκη
Ο Yves Klein έμαθε επίσης για τον μυστικισμό του τάγματος των Ροδόσταυρων και διάβασε έργα του φιλόσοφου Gaston Bachelard. Όταν ήταν δεκαεννέα ετών διάβασε το Cosmogonie του Max Heindel– ένα βιβλίο που θεωρήθηκε σημαντικό για το Τάγμα των Ροδόσταυρων. Ο Klein έλκεται τόσο πολύ από τη φιλοσοφία και τις ιδέες τους που άρχισε να παίρνει μαθήματα μέσω ταχυδρομείου από την Rosicrucian Society στην Καλιφόρνια. Ο καλλιτέχνης γνώριζε επίσης πολλά για τον βουδισμό και τις βουδιστικές διδασκαλίες.
Ex-voto αφιερωμένο στη Santa Rita de Cascia από τον Yves Klein, 1961
Η πνευματικότητα του Yves Klein μπορεί επίσης να φανεί μέσα από την αφιέρωση του καλλιτέχνη στην Santa Rita του Cascia, την προστάτιδα των χαμένων αιτιών. Για να ευχαριστήσει την Santa Rita, ο Klein δώρισε ένα όμορφο έργο τέχνης γνωστό ως Ex-voto, στο μοναστήρι της Αγίας Ρίτας της Cascia στην Ιταλία το 1961. Σε αυτό το μικρό, αλλά εξαίσιο έργο μπορούμε να δούμε όλα τα τυπικά οπτικά στοιχεία του Yves Klein. Τα μονόχρωμα χρώματά του είναι παρόντα, συμπεριλαμβανομένου του International Klein Blue που φαίνεται στους μπλε πίνακές του. Το έργο, ωστόσο, ανακαλύφθηκε πολύ αργότερα, το 1979. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Klein έκανε τουλάχιστον πέντε προσκυνήματα στην Cascia και έγραψε ακόμη και μια χειρόγραφη προσευχή στην Santa Rita. Είναι επίσης ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι το κτίριο στο Παρίσι, όπου ο Klein έκανε το έργο του Leap into the Void, έγινε αργότερα εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία.
Το κίνημα του νεορεαλισμού
Constitutive Declaration of New Realism, 1960
Κατά τη διάρκεια της έκθεσής του με το όνομα Yves, Πίνακες στο Παρίσι, ο Klein γνώρισε τον κριτικό τέχνης Pierre Restany. Ο Restany ήταν ένα βασικό πρόσωπο για την ανάπτυξη του κινήματος Nouveau realisme. Αυτό το γαλλικό καλλιτεχνικό κίνημα ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1960. Το Nouveau realisme Manifesto γράφτηκε σε ένα κομμάτι χαρτί που ήταν χρωματισμένο στο διάσημο International Klein Blue που φαίνεται στους μπλε πίνακες του Klein. Το Μανιφέστο υπέγραψε ο ίδιος ο καλλιτέχνης, ο Restany, και άλλα έξι άτομα. Οι καλλιτέχνες που υπέγραψαν το έγγραφο ήταν οι Arman, Daniel Spoerri, Jean Tinguely, Raymond Hains, Francois Dufrene και Jacques de la Villegle. Στα μετέπειτα χρόνια, καλλιτέχνες όπως οι Mimmo Rotella, Christo και Niki de Saint Phalle προσχώρησαν επίσης στο κίνημα.
Ο όρος Nouveau realisme δημιουργήθηκε από τον Restany. Αναφερόταν στο κίνημα τέχνης του 19ου αιώνα “Ρεαλισμός”, με το πρόσθετο πρόθεμα Νέο. Όπως ο Νέος Ρεαλισμός, άλλα νέα κινήματα ήταν η Nouvelle Vague, επίσης γνωστή ως “Νέο Κύμα”, και ο “Νεο-ντανταισμός”.. Το κίνημα θεωρείται ως το γαλλικό αντίστοιχο της αμερικανικής pop art.
Total Speed – Crazed Blue (S 27) των Yves Klein και Jean Tinguely, 1958
Οι καλλιτέχνες του Νέου Ρεαλισμού χρησιμοποίησαν πολλές τεχνικές και δημιούργησαν μια ποικιλία έργων τέχνης. Έκαναν κολάζ, συναρμολογήσεις, περιτυλίγματα, γλυπτά, πρωτοπαραστάσεις και πολλά άλλα. Οι Νεο-ρεαλιστές οργάνωσαν ομαδικές εκθέσεις το 1962 και το 1963, αλλά το κίνημα παρέμεινε ενεργό για περίπου 10 χρόνια.
Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, ο Yves Klein συνεργάστηκε με έναν άλλο καλλιτέχνη Nouveau realisme, τον Jean Tinguely. Μαζί έφτιαξαν τρία κινητικά γλυπτά. Δημιούργησε επίσης ανάγλυφα πορτρέτα συναδέλφων καλλιτεχνών του Νέου Ρεαλισμού, όπως οι Arman και Martial Raysse, βασισμένα σε γύψινα μοντέλα των μορφών τους σε φυσικό μέγεθος. Όλα είχαν φυσικά μπλε χρώμα.
Η εννοιολογική τέχνη του Klein
“Leap into the void” (Πήδημα στο κενό) από τον Yves Klein, 1960, μέσω MoMA, Νέα Υόρκη
Ο Yves Klein πειραματίστηκε με ένα είδος άυλης τέχνης που σύντομα θα γινόταν γνωστό ως εννοιολογική τέχνη. Έτσι, είναι ασφαλές να πούμε ότι είχε μεγάλη επιρροή στην εννοιολογική τέχνη.
Στο έργο του Leap into the Void, ο Yves Klein παρουσίασε την προσπάθειά του να πετάξει. Σε αυτήν την ασπρόμαυρη φωτογραφία, βλέπουμε έναν όμορφα ντυμένο Klein να πέφτει από τον ουρανό και σχεδόν να χτυπά στο πεζοδρόμιο ενός παριζιάνικου δρόμου στο Fontenay-aux-Roses. Οι φωτογραφίες χρησιμεύουν ως τεκμηρίωση αυτής της παράστασης του Klein. Οι καλλιτέχνες Jean Kender και Harry Shunk τράβηξαν τις φωτογραφίες του άλματος. Η τελική φωτογραφία είναι, ωστόσο, ένα μοντάζ, ή θα έπρεπε να πούμε – είναι «φωτογραφημένη». Για τη δημιουργία του έργου, αρκετοί άνθρωποι βοήθησαν τον Klein κρατώντας ένα τραμπολίνο όπου ο καλλιτέχνης μπορούσε να πέσει χωρίς να τραυματιστεί.
Έκθεση “The Void” , 1958
Ένα άλλο πρωτο-εννοιολογικό έργο του Klein ονομάζεται “The Void”. Ο Klein είχε δηλώσει τους πίνακές του αόρατους το 1958 και για την έκθεση του στην γκαλερί Iris Clert στο Παρίσι, ήθελε να προχωρήσει ακόμη περισσότερο την ιδέα της άυλης. Εξέθεσε τον κενό χώρο της γκαλερί. Δεν φαινόταν τίποτα μέσα και η κενή έκθεση ήταν το ίδιο το έργο τέχνης. Είναι ενδιαφέρον να γνωρίζουμε ότι κατά τη διάρκεια της έναρξης σερβίρονταν μπλε ποτά στους επισκέπτες και αυτά τα μπλε κοκτέιλ υποτίθεται ότι έκαναν τα ούρα των καλεσμένων μπλε.
Για τα εγκαίνια της έκθεσης, ο Klein άφησε επίσης 1000 μπλε μπαλόνια στον ουρανό. Πούλησε μάλιστα δύο άυλους πίνακες στην γκαλερί Iris Clert. Αν προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τα εγκαίνια της έκθεσης, τα ιπτάμενα μπαλόνια, τα μπλε κοκτέιλ και τους ανθρώπους που ήρθαν στη γκαλερί ως έργο τέχνης, τότε πλησιάζουμε σε ιδέες που σχετίζονται με την εννοιολογική τέχνη, τα happenings και την performance. Αυτά τα καλλιτεχνικά κινήματα επρόκειτο φυσικά να έρθουν, οπότε είναι ασφαλές να πούμε ότι ο Yves Klein ήταν μπροστά από την εποχή του.
Zone of Immaterial Pictorial Sensibility, φωτογραφία των Harry Shunk και Janos Kender, 1962
Μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι ο Klein γοητεύτηκε από την ιδέα της άυλης. Ένα άλλο συναρπαστικό έργο του Klein ονομάστηκε Zone of Immaterial Pictorial Sensibility. Το ίδιο το έργο ήταν άυλο και επομένως αόρατο. Οι άνθρωποι που επέλεξαν να το αγοράσουν έλαβαν μια επιταγή που δηλώνει την ιδιοκτησία του έργου. Για αυτό το έργο όμως ο Klein δεν δέχτηκε χρήματα. Η πληρωμή μπορούσε να γίνει μόνο σε χρυσό. Αμέσως μετά την παραλαβή του χρυσού, πέταξε ένα μέρος του στον Σηκουάνα ή στη θάλασσα. Οι άνθρωποι που αγόρασαν το έργο κλήθηκαν να κάψουν τις επιταγές που είχαν λάβει προηγουμένως. Τελικά, οι αγοραστές κατέληξαν χωρίς τίποτα, έτσι το άυλο κομμάτι που είχε στο μυαλό του ο Klein επιτεύχθηκε. To εν λόγω έργο είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα ενός πρωτο-εννοιολογικού έργου τέχνης.
Οι μπλε πίνακες
Blue Monochrome του Yves Klein, 1961, μέσω MoMA, Νέα Υόρκη
Για τον Klein, το χρώμα ήταν ο τρόπος για να έρθει σε επαφή με το άυλο και το άπειρο. Άρχισε να ζωγραφίζει τις μονοχρωμίες του το 1947. Ο Klein μάλιστα ισχυρίστηκε ότι στο μέλλον οι καλλιτέχνες θα χρησιμοποιούσαν μόνο ένα χρώμα στα έργα τους. Τα πιο διάσημα έργα του Klein είναι πιθανώς οι μπλε πίνακές του, αλλά στους μονόχρωμους πίνακες, ο καλλιτέχνης χρησιμοποίησε επίσης χρώματα ροζ, χρυσό και πορτοκαλί. Κατά τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του καριέρας, ο Yves Klein ζωγράφισε περίπου διακόσιους μπλε πίνακες.
Το μπλε του Klein υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει το άυλο, την καθαρή μορφή και τον χώρο. Το μπλε ήταν απέραντο σαν τον ουρανό. Η Klein μάλιστα έδωσε σήμα κατατεθέν το χρώμα το 1957 και το ονόμασε International Klein Blue ή IKB. Το μπλε δεν είχε διαστάσεις. Ο Klein εμπνεύστηκε επίσης από τον γαλάζιο ουρανό των Giotto στη Βασιλική του San Francesco στην Assissi, την οποία επισκέφθηκε.
Το 1956, ο Yves Klein οργάνωσε μια έκθεση με τίτλο Monochromes στην γκαλερί Colette Allendy στο Παρίσι. Εδώ, ο καλλιτέχνης εξέθεσε μόνο τα μονόχρωμα έργα του, συμπεριλαμβανομένων των μπλε ζωγραφιών του.
Νίκη της Σαμοθράκης του Yves Klein, 1962
Το 1957 παρουσίασε έντεκα μπλε πίνακές του στην Gallery Apollinaire στο Μιλάνο της Ιταλίας. Οι μπλε πίνακες εκτέθηκαν 20 εκατοστά μακριά από τον τοίχο έτσι ώστε να φαινόταν σαν να αιωρούνται στο διάστημα. Οι καμβάδες έδειχναν μόνο ένα κορεσμένο μπλε χρώμα, έτσι οι θεατές μπορούσαν να χαθούν στον έγχρωμο χώρο των μπλε ζωγραφιών.
Ζωγράφισε επίσης πολλά γλυπτά στη διάσημη απόχρωση του που βλέπουμε στους μπλε πίνακες. Ζωγράφισε σφουγγάρια και ανάγλυφα. Αναδημιουργούσε μάλιστα αρκετά αρχαία γλυπτά και τα έβαψε μπλε. Υπάρχει η όμορφη εκδοχή του για τη “Νίκη της Σαμοθράκης” και την “Αφροδίτη του μπλε” με πρότυπο την “Αφροδίτη της Μήλου”. Ο καλλιτέχνης έφτιαξε επίσης μια μπλε εκδοχή του γλυπτού του Michelangelo, “Dying Slave”.
Τα ανθρώπινα σώματα
Untitled Anthropometry by Yves Klein, 1960
Για τη δημιουργία της σειράς του Anthropometry το 1960, ο Klein σκηνοθέτησε γυμνές γυναίκες που κύλησαν το σώμα τους σε μπλε χρώμα και στη συνέχεια άφησαν σημάδια σε καμβάδες. Ως εκ τούτου, τα γυναικεία σώματα λειτουργούσαν ως πινέλα σε αυτή τη σειρά. Η απόχρωση του μπλε χρώματος ήταν η ίδια που χρησιμοποιήθηκε στους μπλε πίνακες του Klein.
Τα ανθρώπινα σώματα δεν ήταν το μόνο ενδιαφέρον «εργαλείο» που χρησιμοποιούσε ο Klein στη διαδικασία δημιουργίας τέχνης. Ο καλλιτέχνης δημιούργησε επίσης συναρπαστικά έργα και αφηρημένα σχήματα με τη φωτιά. Δημιούργησε μια σειρά από τους “Πίνακες της Φωτιάς” το 1961 για τους οποίους χρησιμοποίησε έναν πυρσό που ζύγιζε σχεδόν 80 κιλά. Οι εργασίες αυτές έγιναν με τη βοήθεια του εργαστηρίου του Εθνικού Εργαστηρίου Φυσικού Αερίου της Γαλλίας. Ένας πυροσβέστης ήταν πάντα δίπλα στον Klein για να μην συμβούν ατυχήματα.
