Κάποιοι άνθρωποι γεννιούνται με το χάρισμα να δημιουργούν έργα τέχνης αγγίζοντας με το δικό τους τρόπο τον Θεό. Αυτή είναι και η περίπτωση του Ιταλού ζωγράφου της Αναγέννησης, Sandro Botticelli. Οι δημιουργίες του αριστουργηματικές. Αντικρίζοντάς τες από κοντά στο Μουσείο Uffizzi στη Φλωρεντία, στην αίθουσα που είναι αφιερωμένη στο μεγάλο δημιουργό, αισθάνεσαι ότι πρόκειται για θεϊκά έργα που δεν χωράει ο ανθρώπινος νους.

Ο γνωστός καλλιτέχνης, γνωστός ως Sandro Botticelli, γεννήθηκε το 1445 ως Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi και θεωρείται ότι έλαβε το παρατσούκλι Botticelli από τον μεγαλύτερο αδερφό που τον μεγάλωσε. Μεγαλώνοντας στη Φλωρεντία, ο νεαρός Botticelli είδε τη γένεση της Ευρωπαϊκής Αναγέννηση και εκείνος θα συνέχιζε να διαμορφώνει τις πρώτες δεκαετίες της.

1. Παιδί-genius

Mεταγενέστερες βιογραφίες θυμίζουν ότι ο Botticelli ξεχώριζε από μικρός για την  εξυπνάδα, τη δημιουργικότητά του και αλλά και για την κακία του. Εκτός από τα αστεία του, ήταν γνωστός και για τα καλλιτεχνικά του χαρίσματα. Αφού άφησε το σχολείο,  άρχισε να εργάζεται ως μαθητευόμενος.

Η μαθητεία δεν ήταν καθόλου ασυνήθιστη για τους νέους άνδρες κατά τη διάρκεια του 15ου αιώνα, αλλά ο Botticelli ήταν ασυνήθιστα τυχερός που βρέθηκε υπό την καθοδήγηση μιας από τις σημαντικότερες καλλιτεχνικές προσωπικότητες της περιόδου.

Το πορτρέτο του νεαρού άνδρα με κόκκινο σκούφο θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μια αυτοπροσωπογραφία 

2.  Ο Botticelli έμαθε την τέχνη του από τον Filippo Lippi

O Botticelli μαθήτευσε δίπλα  στον Filippo Lippi,  έναν μοναχό και καλλιτέχνη από τη Φλωρεντία που είχε περάσει την παιδική του ηλικία δίνοντας περισσότερη προσοχή στα σκίτσα του παρά στα μαθήματά του. Αφού απελευθερώθηκε από τις θρησκευτικές του υποχρεώσεις, άρχισε να ασχολείται με τη ζωγραφική, αλλά στη συνέχεια απήχθη από πειρατές. O Lippi όμως ήταν τόσο ταλαντούχος που αναδείχθηκε καλλιτέχνης. Λέγεται μάλιστα ότι ήταν τόσο δημοφιλής που ο Cosimo de Medici τον φυλάκισε για να τον αναγκάσει να δημιουργεί πίνακες, αλλά ο Lippi δραπέτευσε σκαρφαλώνοντας από το παράθυρό του.

Μπορεί οι συγκλονιστικές ιστορίες για το έργο του Filippo Lippi να είναι υπερβολικές, ένα όμως μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα. Ότι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στα χρόνια της ιταλικής Αναγέννησης. Άσκησε τις νέες αρχές της γραμμικής προοπτικής που έδωσαν στο έργο του βάθος και ήταν από τους πρώτους υποστηρικτές του μεγάλου πορτρέτου που έγινε χαρακτηριστικό της περιόδου. Ο Botticelli έμαθε πολλές τεχνικές από τον Lippi, συμπεριλαμβανομένης της τέχνης της ζωγραφικής νωπογραφιών και η επιρροή του δασκάλου του είναι ορατή σε όλο το έργο του μαθητή.

Filippo Lippi – Η Madonna με παιδί και δύο αγγέλους. Το πρόσωπο της Παναγίας πιστεύεται ότι βασίστηκε σε αυτό της ερωμένης του Lippi, Lucrezia Butti, μιας μοναχής που είχε τραπεί σε φυγή με τον Friar αφού ήρθε στο μοναστήρι της για να βρει ένα μοντέλο, μέσω της The Uffizi Gallery.

3. Σύντομα ο Botticelli ανέπτυξε το ανεξάρτητο στυλ του

Οι πίνακες του Filippo Lippi χαρακτηρίζονταν σε μεγάλο βαθμό από ένα απαλό, ανάλαφρο και λεπτό ύφος και το αρχικό έργο του Botticelli συμμερίζεται αυτήν την προσέγγιση. Μόλις τελείωσε η μαθητεία του, ωστόσο, προσάρμοσε ό,τι είχε μάθει και άρχισε να ενσωματώνει την αίσθηση του γλυπτικού ορισμού και της έντονης καμπυλότητας που ήταν της μόδας στους συνομηλίκους του. Αυτό σήμαινε ότι προσθέτει νέο σθένος και δράμα στους πίνακές του, αναπαράγοντας τα χρώματα και τον δυναμισμό της φύσης σε καμβά ή ξύλο. Μέχρι το 1470, ο Botticelli είχε ιδρύσει το δικό του εργαστήριο στη Φλωρεντία και άρχισε να αναγνωρίζεται ως κορυφαίος καλλιτέχνης.

Το στυλ που αποτυπώνεται στην προσωποποίησή του, Fortitude, αποτυπώνει τη μοναδική προσαρμογή του Botticelli στα μαθήματα που έμαθε ως μαθητευόμενος

Στα πρώτα χρόνια της ανεξάρτητης καριέρας του, ο Botticelli αγκάλιασε πλήρως τη συνεχιζόμενη ένταση της Αναγέννησης: παράδοση και καινοτομία, μεσαιωνικό και μοντέρνο, Χριστιανισμός και μυθολογία, συμβολισμός και ρεαλισμός συναντώνται στο έργο του. Τόσο καλά αποτύπωσε το πνεύμα της εποχής που το 1481 του ανέθεσαν από τον Πάπα να διαχειριστεί την εσωτερική διακόσμηση της  Καπέλα Σιστίνα στο Βατικανό.

4. Ήταν ακόμη υπόχρεος στον Δάσκαλό του

Έχοντας μέντορά του έναν εξέχοντα καλλιτέχνη όπως ο Filippo Lippi, ο Botticelli κληρονόμησε έναν κύκλο πολύτιμων διασυνδέσεων. Πρώτον, την οικογένεια των Μεδίκων για την οποία  είχε επιμείνει να παράγει έργο ο Lippi. Στη συνέχεια, ενδιαφέρθηκε για τον Botticelli, ο οποίος πέρασε σχεδόν όλη του τη ζωή δουλεύοντας υπό την αιγίδα τους. Η διάσημη Primavera ζωγραφίστηκε για τους Μεδίκους από τον Botticelli. Μια αλληγορική σκηνή άφθονη με φυσικές και συμβολικές εικόνες.

Οι επαφές του στο Βατικανό αποδείχθηκαν επίσης χρήσιμες, καθώς στον Botticelli ανατέθηκε να ζωγραφίσει τα επίσημα πορτρέτα για αρκετούς Πάπες κατά τη διάρκεια της ζωής του. Αυτή ήταν μεγάλη τιμή για εκείνο κι έτσι δεν θα μπορούσε να μην μετακομίσει, έστω και για λίγο, μακριά από την αγαπημένη του Φλωρεντία.

Ήταν στη γενέτειρά του που έλαβε χώρα το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς του. Ο Botticelli στόλισε τη Σάντα Μαρία Νοβέλα, την περίφημη Λατρεία των Μάγων του. Σε αυτόν τον πίνακα, τα πρόσωπα των τριών σοφών βασίζονται σε αυτά των Cosimo, Piero και Giovanni de Medici. Το κομμάτι περιέχει επίσης τη μοναδική γνωστή αυτοπροσωπογραφία του Botticelli.

Η Λατρεία των Μάγων

5. O Botticelli αγκάλιασε τις ιδέες και τις ιστορίες του κλασικού κόσμου

Αναμφισβήτητα, τα πιο σημαντικά κομμάτια του Botticelli δεν ήταν οι λατρευτικοί βωμοί, οι συμβολικές τοιχογραφίες ή τα παπικά πορτρέτα με τα οποία διακοσμούσε τις εκκλησίες της Ιταλίας, αλλά οι απεικονίσεις του κλασικών μύθων.

Μεταξύ αυτών των πινάκων είναι η «Αφροδίτη και ο Άρης» και «Η Γέννηση της Αφροδίτης», που είναι πλέον παντού διάσημη. Σε αυτά τα έργα, ο Botticelli προβάλλει την αρμονία και την ισορροπία που συνδέθηκε με την κλασική τέχνη και που αργότερα χαρακτήρισε το νεοκλασικό κίνημα.

Αφροδίτη και Άρης

6. Η ζωή του Botticelli διακόπηκε από πολιτική αναταραχή στη Φλωρεντία

Καθ` όλη τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας του 15ου αιώνα, η πόλη-κράτος της Φλωρεντίας συγκλονίστηκε από πολιτικό διχασμό και σύγκρουση, ενώ η Ιταλία στο σύνολό της αναστατώθηκε από τη συνδυασμένη γαλλική εισβολή με τη συνεχιζόμενη πανούκλα.

Στο επίκεντρο όλης αυτής της αναταραχής βρισκόταν ο διαβόητος μοναχός, Savonarola, του οποίου τα αιτήματα για εκκλησιαστική μεταρρύθμιση είχαν ως αποτέλεσμα την πρώην επικοινωνία του από τον Πάπα. Ο Savonarola έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εκδίωξη των Μεδίκων από τη Φλωρεντία και στην ίδρυση μιας προσωρινής δημοκρατίας.

Παρόλο που ο μοναχός ήταν υπεύθυνος για την εξορία των πιο σημαντικών πελατών του, ο Botticelli πιστεύεται ότι έγινε ένας από τους οπαδούς του Savonarolla. Λέγεται μάλιστα ότι ο καλλιτέχνης έκαψε μερικούς από τους πιο ριψοκίνδυνους πίνακές του κατόπιν παραγγελίας του.

Ένα εντυπωσιακό σύγχρονο πορτρέτο του Savonarola

7. Το ταραχώδες περιβάλλον αντικατοπτρίστηκε στο έργο του

Στη συνέχεια το  έργο του Botticelli έγινε πιο στοχαστικό και σκοτεινό.  Οι πίνακες που δημιούργησε κατά την περίοδο της επιρροής του Savonarola και τα επακόλουθά της χαρακτηρίζονται από ένα αίσθημα αγωνίας, απηχώντας τις προφητείες του φανατικού μοναχού.

Απαλλαγμένος πια από τον πλούτου  του προγενέστερου έργου του, εμφανίζεται με ένα απλό, συχνά μελαγχολικό, ύφος. Οι εορταστικές απεικονίσεις ιστοριών της Βίβλου και οι πολυτελείς μυθικές εικόνες αντικαθίστανται από σκοτεινούς προβληματισμούς για τη θρησκεία και την ηθική.

Η Μυστική Σταύρωση

Η αλλαγή του αιώνα είδε τον Botticelli να δημιουργεί δύο σημαντικούς πίνακες, τη «Μυστική Σταύρωση» και τη «Μυστική Γέννηση». Σκηνές από την αρχή και το τέλος της ζωής του Χριστού, αυτά τα κομμάτια στερούνται κάθε αίσθησης ανάτασης.

Αντιθέτως, ο Botticelli τις πλαισιώνει ως αποκαλυπτικές στιγμές, τις οποίες παρουσιάζει με βαθιά συναισθηματική ένταση. Είναι προφανές από το έργο του ότι ο Botticelli είχε επηρεαστεί βαθιά από την πολιτική και θρησκευτική αναταραχή που είδε.

Ο Χριστός στεφανωμένος με αγκάθια

8. Λίγα γνωρίζουμε για την προσωπική του ζωή

Παρόλο που υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία για την προσωπική ζωή του Botticelli, φαίνεται τα τελευταία χρόνια έζησε μες την απομόνωση, την κατάθλιψη και την φτώχεια. Το 1502, ο Botticelli είχε κατηγορηθεί για παράνομες σχέσεις με ένα νεαρό αγόρι, αλλά εκτός από αυτόν τον ισχυρισμό, δεν υπάρχουν στοιχεία για άλλου είδους σχέση.

Δεν παντρεύτηκε ποτέ και δεν υπάρχουν στοιχεία για παιδιά. Αντιθέτως ζούσε με τον αδερφό του σε μια μικρή φάρμα λίγο έξω από τη Φλωρεντία. Έζησε στην πόλη σχεδόν όλη του τη ζωή, χωρίς να απομακρύνεται ποτέ πολύ από τον δρόμο στον οποίο είχε μεγαλώσει.

Παρά το γεγονός ότι ανταμείφθηκε αδρά για το έργο του για τους Μεδίκους και την εκκλησία, ο καλλιτέχνης φαίνεται να πέθανε φτωχός, χωρίς να αφήνει τίποτα στον δρόμο του πλούτου ή της περιουσίας.

9. Το ταλέντο του εκτιμήθηκε αιώνες αργότερα

Οι πίνακές του βρίσκονταν στην αφάνεια μετά το θάνατό του και μόλις τετρακόσια χρόνια αργότερα άνθισε ο σεβασμός και ο θαυμασμός για το έργο του.

Η βικτωριανή εποχή είδε ανανεωμένο ενδιαφέρον για την τέχνη της Πρώιμης Αναγέννησης, ιδιαίτερα την παραγωγή από τη Φλωρεντία, η οποία ενέπνευσε πολλούς από τους Προ-Ραφαηλίτες. Ο ιδρυτής του κινήματος, Dante Gabriel Rossetti,  έγραψε ένα ποίημα για την «Primavera» και ήταν περήφανος ιδιοκτήτης ενός πρωτότυπου πίνακα του Botticelli. Η πρώτη μονογραφία αφιερωμένη στον καλλιτέχνη δημοσιεύτηκε το 1893, αποδεικνύοντας ότι είχε ενταχθεί στις τάξεις εκείνων που κρίθηκαν άξιοι μελέτης από μεταγενέστερους ιστορικούς τέχνης.

Παρόλο που κάποιες από τις δημιουργίες του Φλωρεντίνου ζωγράφου καταστράφηκαν εξαιτίας των θεμάτων τους, “Η Γέννηση της Αφροδίτης” διασώθηκε χάρη στην επιρροή του Λορέντσο των Μεδίκων. Ο συγκεκριμένος πίνακας έχει ασκήσει τεράστια επιρροή στη σύγχρονη κουλτούρα με εμφανίσεις σε αρκετές ταινίες και βιβλία. Ακόμα και στο δεκάλεπτο των ιταλικών κερμάτων ευρώ, απεικονίζεται το πρόσωπο της Αφροδίτης.

H Άνοιξη (Primavera) είναι ακόμη ένα έργο του που ξεχωρίζει και  που αποτελεί μία από τις πιο άρτιες αισθητικά δημιουργίες του Φλωρεντίνου καλλιτέχνη.

Η Γέννηση της Αφροδίτης θεωρείται ευρέως ως το πιο σημαντικό έργο του Βοtticelli και χαρακτηριστικό της ζωγραφικής της Αναγέννησης. Το γυμνό σώμα της Αφροδίτης – ύμνος στην κλασσική ομορφιά και στην αγνότητα της ψυχής – απεικονίστηκε με μοναδικό τρόπο από τον σπουδαίο Ιταλό καλλιτέχνη της Αναγέννησης.

Η Άνοιξη- επίσης γνωστή ως “Η Αλληγορία της Άνοιξης”-  χρονολογείται περίπου το 1478 μ.Χ. Ο πίνακας εκτίθεται σήμερα στην Πινακοθήκη Uffici στη Φλωρεντία και βρίσκεται εκεί από το 1919.

10. Οι πίνακες του Botticelli είναι μεταξύ των πιο θαυμαστών έργων της ιταλικής Αναγέννησης

Παρόλο που είχαν ξεχαστεί για εκατοντάδες χρόνια, η αναβίωση του Botticelli οδήγησε σε παγκόσμια δημοτικότητα. Στην πραγματικότητα, μεταξύ 1900 και 1920, υπήρχαν περισσότερα βιβλία που εκδόθηκαν για τον Botticelli από οποιονδήποτε άλλο ζωγράφο.

Τα κομμάτια του αυξήθηκαν σε αξία αναλογικά και το 2013 το «Madonna and Child with Young Saint John the Baptist» πουλήθηκε σε δημοπρασία για το ποσό των 10,4 εκατομμυρίων δολαρίων. Η «Γέννηση της Αφροδίτης», που πραγματοποιήθηκε στην Πινακοθήκη Uffizi, συγκαταλέγεται γενικά ανάμεσα στα αριστουργήματα που θεωρούνται «ανεκτίμητα».

Το «The Rockefeller Madonna» πουλήθηκε στον οίκο Christie`s για 10,4 εκατομμύρια δολάρια, μέσω του Christie`s