Υπήρξε μια πρωτοποριακή χορεύτρια με υπερμεγέθη προσωπικότητα. Ξεπέρασε τα όρια και άλλαξε το πρόσωπο της τέχνης της, η οποία θεωρήθηκε τόσο συγκλονιστική που την έβαλε στο επίκεντρο των κοινωνικών σχολίων. Ακόμη και ο ξαφνικός θάνατός της σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα φαίνεται σαν ένα θλιβερό τέλος που εξακολουθεί να είναι σε αρμονία με την συχνά ξαφνική, παρορμητική ζωή της.

Μια “ξυπόλητη χορεύτρια” με εκρηκτική ιδιοσυγκρασία, που δεν χωρούσε στους άκαμπτους κώδικες του κλασικού μπαλέτου. Το “μαύρο πρόβατο του χορού”…

Η Isadora Duncan υπήρξε λάτρις της Ελλάδας, κομμουνίστρια κι αμφισεξουαλική. Θεωρήθηκε, μάλιστα, από πολλούς, μητέρα του σύγχρονου χορού, με χορογραφίες εμπνευσμένες από την αρχαία ελληνική χορογραφία.

“Γνήσια θυγατέρα της Τερψιχόρης” χαρακτηρίζει τη “δεσποινίδα Ισιδώρα Δόνκαν” το πρόγραμμα  της παράστασης του Βασιλικού Θεάτρου της Αθήνας,όπου η Ισιδώρα Ντάνκαν εμφανίζεται το 1903. Όταν τη ρωτούν ποιός την έμαθε να χορεύει, η αυτοδίδακτη Ισιδώρα δίνει μια αφοπλιστική απάντηση:”Η Τερψιχόρη”. Στην πραγματικότητα, εκείνος που τη δίδαξε δεν ήταν παρά η κίνηση των κυμάτων, το φύσημα του ανέμου και τα γλυπτά του Παρθενώνα, τα οποία μελέτησε στο Βρετανικό Μουσείο.

Τα πρώτα χρόνια

Η Duncan γεννιέται στις 26 Μαίου του 1877, στο Σαν Φρανσίσκο σε μια οικογένεια στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Οι γονείς της χώρισαν αμέσως μετά τη γέννησή της. Η ανύπαντρη μητέρα της πάλεψε να κρατήσει την οικογένεια στη ζωή, ενώ η Isadora τελικά παράτησε το σχολείο σε νεαρή ηλικία.

Τα καλλιτεχνικά της ιδεώδη έχουν μεγαλύτερη σημασία από τα χρήματα. Οι γονείς της οδηγούνται στο χωρισμό μετά από ένα οικονομικό σκάνδαλο που σκιάζει το όνομα του πατέρα της. Από εκεί και πέρα, ζει με τη μητέρα και τα τρία της αδέλφια. Το ιδιαίτερο ταλέντο της στο χορό, φαίνεται ήδη από την τρυφερή ηλικία των 6 ετών. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι της αρέσει να μαζεύει τα παιδιά της γειτονιάς για να τους διδάσκει χορό.

Στα 10 της χρόνια εγκαταλείπει το σχολείο, έχοντας τη συγκατάθεση της μητέρας της. Είναι 13 ετών όταν έχει αρχίσει να εμφανίζεται σε παραστάσεις στο Σαν Φρανσίσκο, κι αργότερα -στα 15 της χρόνια- συνεχίζει στο Σικάγο και στη Νέα Υόρκη. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στα 19 της, νιώθει ότι ασφυκτιά από τις αισθητικές συμβάσεις του νεουορκέζικου περιβάλλοντος. Θεωρεί τον τρόπο κίνησης που απαιτεί το μπαλέτο εκεί, υπερβολικά αυστηρό και σνομπ.

Αποφασίζει, λοιπόν, να εγκατασταθεί στο Λονδίνο όπου σπουδάζει την ελληνική τέχνη και φιλοσοφία, καταφέρνοντας να διαμορφώσει και να επιβάλει μια δική της επαναστατική και πρωτοποριακή αντίληψη για το χορό. Υπερασπίζεται με ιδιαίτερο πάθος τη λιτότητα στην τέχνη της. Οι κινήσεις της χαρακτηρίζονται από έντονο συναισθηματισμό, αρμονία και η ικανότητά της να μεταδίδει αυτό που νιώθει είναι μοναδική.

Ο χορός

Συχνά χορεύει με γυμνά πόδια, ντυμένη με έναν αρχαικό χιτώνα, μπροστά σε ένα απλό θαλασσί ριντό. Η φήμη της απλώνεται στο Παρίσι, στο Βερολίνο, στη Βιέννη και στην Αγία Πετρούπολη. Στη Βουδαπέστη χορεύει με κόκκινο χιτώνα μπροστά στους εκπροσώπους της αυστριακής μοναρχίας για να τιμήσει τους Ούγγρους επαναστάτες. Τρεις φορές επισκέπτεται την Ελλάδα και ονειρεύεται να ιδρύσει μια σχολή χορού στην Αθήνα.

Η Duncan αυτοορίζεται ως επαναστάτρια και είναι αλήθεια πως φέρνει μια επανάσταση στην τέχνη του χορού.  “Δεν επινόησα τον χορό, υπήρχε πριν από εμένα. Κοιμόταν όμως, και εγώ τον ξύπνησα!” λέει η ίδια. Για εκείνη, ο χορός είναι μια ρομαντική απόδραση. Αν και θαυμάζει υπερβολικά την Anna Pavlova, διαφωνεί πλήρως με τους αυστηρούς κώδικες του μπαλέτου που εκπροσωπεί η μεγάλη Ρωσίδα χορεύτρια. Μακαρίζει, μάλιστα, τον εαυτό της, γιατί δεν έχει υποστεί την “παράλογη” δοκιμασία των πουάν και της τούλινης φουστίτσας. “Το ωραίο πρόσωπο της Pavlova έπαιρνε τις βλοσυρές γραμμές ενός μάρτυρα”, θυμάται στην αυτοβιογραφία της. Η Duncan δεν διστάζει να καταργήσει τους αυστηρούς κανόνες του μπαλέτου σε μια άκρως πουριτανική εποχή, που σε καμία περίπτωση δεν βλέπει  με καλό μάτι τις καινοτομίες.  Όποιος βλέπει την “ξυπόλητη χορεύτρια” να χορεύει, μαγεύεται.  Εμπνέει την καλλιτεχνική αφρόκρεμα της εποχής της, όπως τον Rodin και τον Stanislavski.

Τα τρία παιδιά της και το τραγικό τους τέλος

H Ιsadora Dunca δεν ήταν  μόνο στο χορό ατίθαση κι απελευθερωμένη. Το ίδιο ισχύει και στην προσωπική της ζωή. Δηλώνει φεμινίστρια καθώς και υπέρμαχος του ελεύθερου έρωτα. Αποκτά δύο παιδιά από δύο διαφορετικούς άντρες, αλλά δεν παντρεύεται κανέναν. Ήταν τρυφερός γονέας όταν δεν ήταν απασχολημένη με τη δουλειά και τα ταξίδια. Ωστόσο και τα τρία παιδιά της ήταν καταδικασμένα σε ατυχές τέλος.

Το πρώτο παιδί της Duncan, η Deirdre Beatrice, ήταν κόρη του θεατρικού σχεδιαστή Gordon Craig, στο Done Into Dance. Το δεύτερο παιδί της ήταν ο Patrick, γιος του Pari Singer, γιος του μεγιστάνα της ραπτομηχανής Isaac Singer. Η Isadora παρέκαμψε την κατηγορηματική μομφή λέγοντας ότι ήταν υιοθετημένα παιδιά της, αλλά παρέμεινε μονογονέας. Η τραγωδία σημειώθηκε το 1913, όταν ένα αυτοκίνητο που μετέφερε τα δύο παιδιά και την γκουβερνάντα τους, Annie, έπεσε κατά λάθος στον ποταμό Σηκουάνα στο Παρίσι επειδή ο οδηγός αναγκάστηκε να σταματήσει για να αποφύγει ένα τρακάρισμα. Βγαίνει για να βάλει χειρόφρενο και το αυτοκίνητο κινείται και πέφτει στον ποταμό Σηκουάνα.  Τα παιδιά της, δυστυχώς, πνίγονται.

Ο οδηγός επέζησε, ανέφερε το San Francisco Call, αλλά ο Patrick, ο Deirdre και η Annie πνίγηκαν. H Duncan εξαφανίστηκε από τη θλίψη.

Μετά από μια σχέση της με τον γλύπτη Romano Romanelli το 1914, η ξυπόλητη χορεύτρια έμαθε ότι ήταν έγκυος. Δέχτηκε με χαρά τα νέα, πιστεύοντας ότι το νέο παιδί ήταν το πνεύμα της Deirde ή του Patrick που επέστρεφε κοντά της. Τον Αύγουστο του 1914 γέννησε έναν γιο που έζησε μόνο λίγες ώρες. «Πιστεύω ότι εκείνη τη στιγμή έφτασα στο απόγειο της ταλαιπωρίας που μπορεί να μου έρθει στη γη», έγραψε αργότερα.

To τέλος της

Ο θάνατός της, τόσο τραγικός και παράδοξος, που μοιάζει σαν μια ύστατη ποιητική χορογραφία της. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1927, η Isadora Duncan οδηγεί το νέο της ανοιχτό σπορ αυτοκίνητο στη Νίκαια της Γαλλίας, για πρώτη φορά. Η μακριά κόκκινη εσάρπα που φορά, τυλίγεται στο λαιμό της, μπλέκεται στην πίσω ρόδα του αυτοκινήτου της και η Ισιδώρα πεθαίνει από ασφυξία.

Η θρυλική ιέρεια του μοντέρνου χορού, κατάφερε να δώσει νέα πνοή στην τέχνη της με την απαράμιλλη κίνησή της. Μιας τέχνης που είχε όλα τα γνωρίσματα της ευγένειας.