”Δεν πρέπει ποτέ να κάνεις πρώτη σου προτεραιότητα κάποιον που σε βλέπει απλά σαν μια εναλλακτική λύση”, είπε κάποτε η σπουδαία Αμερικανίδα ποιήτρια και συγγραφέας, μια από τις μεγαλύτερες μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας, καθώς και από τις σημαντικότερες καλλιτεχνικές μορφές της Αμερικής κατά την τελευταία 50ετία. Η υπέροχη Maya Angelou.
Η βραβευμένη ποιήτρια, πεζογράφος, καθηγήτρια πανεπιστημίου κι ακτιβίστρια, ανέδειξε την εμπειρία του να είναι κανείς Αφρικανικής καταγωγής στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στις 4 Απριλίου 1928, η Marguerite Ann Johnson, γνωστή στον κόσμο ως Maya Angelou, γεννήθηκε στο Saint Louis του Misouri. Λόγω του ταραχώδους γάμου των γονιών της και του διαζυγίου που ακολούθησε, η Maya πήγε να ζήσει με τη γιαγιά από τον πατέρα της στο Stamps του Arkansas σε νεαρή ηλικία. Ο μεγαλύτερος αδερφός της, Bailey, έδωσε στην Angelou το παρατσούκλι της «Maya».
Στην τρυφερή ηλικία των εννέα ετών, ζει την τραγική εμπειρία του βιασμού από το σύντροφο της μητέρας της. Η μικρή τότε Maya, αποκαλύπτει το γεγονός, με αποτέλεσμα εκείνος να οδηγηθεί στις φυλακές. Mετά την αποφυλάκισή του, δολοφονείται – το πιθανότερο από τους θείους της. Νοιώθοντας πως ήταν υπεύθυνη για το τέλος του – επειδή είχε πει ότι την βίασε- αποφασίζει να μην ξαναμιλήσει και παραμένει σιωπηλή για τα επόμενα πέντε χρόνια. Και πόσες δουλειές δεν έκανε… Οδηγός τρόλει στα 15 της χρόνια, χορεύτρια, γκαρσόνα, ιερόδουλη, προαγωγός, ηθοποιός, τραγουδίστρια. Πιστεύοντας ότι η ομολογία της για το τραύμα έπαιξε ρόλο στον θάνατο του βιαστή της, η Angelou έμεινε βουβή για έξι χρόνια. Κατά τη διάρκεια της αφωνίας της και στην εφηβεία της, έζησε ξανά με τη γιαγιά της στο Arkansas.
Στα 16 της γεννά το μοναδικό της γιο και κάνει τα πάντα για να τον αναθρέψει. Συνεργάζεται με τον Martin Luther King, ακολουθεί τον Vusumzi Make – τον Νοτιοαφρικάνο μαχητή- στο Κάιρο, συναντά τον αφροαμερικανό ακτιβιστή Malcolm X στην Ghana κι επιστρέφει στις Ηνωμένες Πολιτείες για να εργαστεί μαζί του αλλά εκείνος δολοφονείται ακριβώς μετά…
Το ενδιαφέρον της για τον γραπτό λόγο και την αγγλική γλώσσα ήταν εμφανές από νωρίς. Σε όλη της την παιδική ηλικία έγραφε δοκίμια, ποίηση και κρατούσε ημερολόγιο. Όταν επέστρεψε στο Arkansas, ενδιαφερόταν για την ποίηση και αποστήθισε έργα των Shakespeare και Poe.
Πριν από την έναρξη του Β` Παγκοσμίου Πολέμου, η Angelou επέστρεψε στη μητέρα της, η οποία εκείνη την περίοδο ζούσε στο Oakland της California. Παρακολούθησε το Γυμνάσιο George Washington και παρακολούθησε μαθήματα χορού και θεάτρου στη Σχολή Εργασίας της Καλιφόρνια.
Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, η Angelou έκανε αίτηση να ενταχθεί στο Γυναικείο Σώμα Στρατού. Ωστόσο, η αίτησή της απορρίφθηκε λόγω της συμμετοχής της στη Σχολή Εργασίας της California , η οποία λέγεται ότι είχε κομμουνιστικούς δεσμούς. Αποφασισμένη να βρει δουλειά, παρόλο που ήταν μόλις 15 ετών, αποφάσισε να υποβάλει αίτηση για τη θέση του αγωγιάτη τραμ. Πολλοί άνδρες είχαν εγκαταλείψει τις δουλειές τους για να ενταχθούν στις υπηρεσίες, δίνοντας τη δυνατότητα στις γυναίκες να τις καλύψουν. Ωστόσο, η Maya αποκλείστηκε από την αίτηση αρχικά λόγω της φυλής της. Αλλά ήταν απτόητη. Κάθε μέρα για τρεις εβδομάδες, έκανε αίτηση εργασίας, αλλά της απορρίπτονταν. Τελικά, η εταιρεία υποχώρησε και δέχτηκε μια αίτηση της. Επειδή ήταν κάτω από τη νόμιμη ηλικία εργασίας, έγραψε ότι ήταν 19. Έγινε δεκτή για τη θέση και έγινε η πρώτη Αφροαμερικανίδα που εργάστηκε ως ελεγκτής τραμ στο San Francisco. H Angelou εργάστηκε για ένα εξάμηνο αλλά στη συνέχεια αποφάσισε να επιστρέψει στο σχολείο. Αποφοίτησε από το Mission High School το καλοκαίρι του 1944 και αμέσως μετά γέννησε το μονάκριβο παιδί της, τον Clyde Bailey (Guy) Johnson.
Μετά την αποφοίτησή της, η Angelou ανέλαβε μια σειρά από περίεργες δουλειές για να συντηρήσει τον εαυτό της και τον γιο της. Το 1949 παντρεύτηκε τον ελληνικής καταγωγής Tosh Angelos, ηλεκτρολόγο στο Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ. Υιοθέτησε ένα έντυπο του επωνύμου του και το κράτησε σε όλη της τη ζωή, αν και ο γάμος κατέληξε σε διαζύγιο το 1952.
Η Angelou ήταν επίσης γνωστή για τα ταλέντα της ως τραγουδίστριας και χορεύτριας, ιδιαίτερα στο στυλ του καμπαρέ. Στη δεκαετία του 1950, έπαιξε επαγγελματικά στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τη βόρεια Αφρική και πούλησε άλμπουμ των ηχογραφήσεων της.
Το 1950, αφροαμερικανοί συγγραφείς στην πόλη της Νέας Υόρκης ίδρυσαν το Harlem Writers Guild για να καλλιεργήσουν και να υποστηρίξουν τις δημοσιεύσεις των μαύρων συγγραφέων. Eντάχθηκε στο Guild το 1959. Έγινε επίσης ενεργή στο Κίνημα Πολιτικών Δικαιωμάτων και υπηρέτησε ως βόρεια συντονίστρια του Southern Christian Leadership Conference, μιας εξέχουσας αφροαμερικανικής οργάνωσης υπεράσπισης.
To 1956 η Αγγέλου κυκλοφορεί το άλμπουμ “Miss Calypso” To 1969 εκδίδει το δίσκο The Poetry οf Maya Angelou με απαγγελίες ποιημάτων της.
Tέλος, το 2014, κυκλοφορεί ένα μουσικό αφιέρωμα στην ποίηση της Μάγιας Αγγέλου, με τίτλο Caged Bird Songs. Είναι λίγο πριν το θάνατό της.
Το 1969, η Angelou δημοσίευσε το πρώτο της βιβλίο : I Know Why the Caged Bird Sings, μια αυτοβιογραφία της πρώιμης ζωής της.
Ένα βιβλίο καθαρά αυτοβιογραφικό που σημειώνει μεγάλη επιτυχία. Τις επόμενες δεκαετίες γράφει ακόμα έξι τόμους, δημοσιεύει ποιήματα, γράφει σενάριο ταινίας, παρουσιάζει τηλεοπτική εκπομπή κι εμφανίζεται στην τηλεοπτική σειρά «Ρίζες».
Η ιστορία της για την προσωπική της δύναμη εν μέσω παιδικών τραυμάτων και ρατσισμού είχε απήχηση στους αναγνώστες και προτάθηκε για το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου. Πολλά σχολεία προσπάθησαν να απαγορεύσουν το βιβλίο για την ειλικρινή απεικόνιση της σεξουαλικής κακοποίησης, αλλά πιστώνεται ότι βοήθησε άλλους επιζώντες κακοποίησης να πουν τις ιστορίες τους. Το I Know Why the Caged Bird Sings έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχει πουλήσει πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα παγκοσμίως. H Angelou δημοσίευσε τελικά έξι ακόμη αυτοβιογραφίες, με αποκορύφωμα το Mom & Me & Mom του 2013.
Έγραψε πολυάριθμους ποιητικούς τόμους, όπως το βραβευμένο με Pulitzer “Just Give me a Drink of Water `fore I Die” (1971), καθώς και αρκετές συλλογές δοκιμίων. Ηχογράφησε επίσης προφορικά άλμπουμ της ποίησής της, συμπεριλαμβανομένου του “On the Pulse of the Morning”, για το οποίο κέρδισε ένα Grammy για το καλύτερο άλμπουμ προφορικού λόγου. Το ποίημα γράφτηκε αρχικά και παραδόθηκε στην ορκωμοσία του Προέδρου Bill Clinton το 1993. Κέρδισε επίσης ένα Grammy το 1995 και ξανά το 2002, για τα άλμπουμ ποίησης της.
Πραγματοποίησε μια μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων στη σκηνή και στην οθόνη ως συγγραφέας, ηθοποιός, σκηνοθέτης και παραγωγός. Το 1972, έγινε η πρώτη Αφροαμερικανίδα που η ταινία της μετατράπηκε σε ταινία . Η Angelou κέρδισε υποψηφιότητα για Tony το 1973 για τον δεύτερο ρόλο της στο έργο του Jerome Kitty Look Away και υποδύθηκε τη γιαγιά της Kunta Kinte στην τηλεοπτική μίνι σειρά Roots το 1977.
Αναγνωρίστηκε από πολλούς οργανισμούς τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο για τη συνεισφορά της στη λογοτεχνία. Ο Πρόεδρος Clinton απένειμε στην Angelou το Εθνικό Μετάλλιο των Τεχνών το 2000. Το 2012, ήταν μέλος της εναρκτήριας τάξης που εισήχθη στο Hall of Fame Writers University του Wake Forest. Την επόμενη χρονιά, έλαβε το Βραβείο Λογοτεχνίας του Εθνικού Ιδρύματος Βιβλίου για την εξαιρετική προσφορά της στην αμερικανική λογοτεχνική κοινότητα. Η Angelou έδωσε επίσης πολλές εναρκτήριες ομιλίες και της απονεμήθηκαν περισσότερα από 30 τιμητικά πτυχία στη διάρκεια της ζωής της.
Έφυγε από τη ζωή στις 28 Μαΐου 2014. Διάφορα μνημόσυνα πραγματοποιήθηκαν προς τιμήν της, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στο Πανεπιστήμιο Wake Forest και στο Glide Memorial Church στο San Francisco. Για να τιμήσει την κληρονομιά της, η Ταχυδρομική Υπηρεσία των ΗΠΑ εξέδωσε ένα γραμματόσημο με την εικόνα της το 2015. (Η Ταχυδρομική Υπηρεσία των ΗΠΑ συμπεριέλαβε κατά λάθος ένα απόσπασμα στο γραμματόσημο που έχει συνδεθεί από καιρό με τον Angelou, αλλά στην πραγματικότητα γράφτηκε για πρώτη φορά από την Joan Walsh Anglund.)
Το 2011, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Barack Obama, απένειμε στην Angelou το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας, την υψηλότερη πολιτική διάκριση της χώρας. Ήταν μια κατάλληλη αναγνώριση για την αξιόλογη και εμπνευσμένη καριέρα της Angelou στις τέχνες.
Η Maya Angelou, μπορεί να μην είχε ποτέ φοιτήσει στο Πανεπιστήμιο, κατάφερε όμως να γίνει καθηγήτρια πανεπιστημίου παίρνοντας την έδρα «Reynolds Professor of American Studies» και διδάσκοντας Αμερικανικές σπουδές στο Wake Forest University, του Winston-Salem. Το σπουδαιότερο είναι ότι ήξερε τόσα πολλά για τη ζωή από δικές της εμπειρίες. Ίσως ακόμα και σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου να φοιτούσε, να μην κατάφερνε να μάθει όλα όσα της δίδαξε η ίδια η ζωή… που στάθηκε ιδιαίτερα σκληρή για εκείνη…
Σας παραθέτω κάποια κορυφαία αποφθέγματά της….
“Το πουλί δεν κελαηδάει επειδή έχει μια απάντηση, κελαηδάει επειδή έχει ένα τραγούδι.”
“Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αγωνία από το να `χεις μέσα σου μια ιστορία ανείπωτη.”
“Όλα στο σύμπαν έχουν ένα ρυθμό, όλα χορεύουν.”
“Τίποτε δεν δουλεύει αν δεν δουλέψεις εσύ.”
“Το θάρρος είναι το πιο σημαντικό από όλα τα προσόντα, γιατί χωρίς θάρρος δεν μπορείς να χρησιμοποιείς με συνέπεια κανένα άλλο προσόν.”
“Η ζωή είναι πόρνη. Πρέπει να βγεις έξω και να τους αλλάξεις τα φώτα.”
“Δεν πρέπει ποτέ να κάνεις πρώτη σου προτεραιότητα κάποιον που σε βλέπει απλά σαν μια εναλλακτική λύση.”
“Η ζωή γουστάρει να τη βουτάνε από το πέτο και να της λένε: «είμαι μαζί σου μικρή μου, φύγαμε».”
“Θα γνωρίσεις πολλές ήττες στη ζωή σου, αλλά ποτέ μην επιτρέψεις στον εαυτό σου να νικηθεί.”
“Κάνε ό,τι καλύτερο μπορείς μέχρι να μάθεις. Μετά όταν μάθεις καλύτερα, κάντο καλύτερα.”
