Υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους εθνικούς μας ευεργέτες, βιομήχανος, πολιτικός και ιδρυτής του Μουσείου Μπενάκη.
Η βασική διαφορά του Αντώνη Μπενάκη από άλλους που ευεργέτησαν την Ελλάδα, ήταν πως μέσω των διηγημάτων της αδελφής του -Πηνελόπης Δέλτα- γενιές και γενιές Ελλήνων γνωρίζουν λεπτομέρειες, τόσο από την παιδική του ηλικία όσο και από τον ιδιαίτερα τολμηρό και θαρραλέο χαρακτήρα του.
Η οικογένεια Μπενάκη έχει καταγωγή της από τη Μάνη αλλά διασκορπίστηκε μετά τα Ορλωφικά του 1770.
Ο παππούς του “Τρελλαντώνη”, Αντώνης Μπενάκης – στην Χίο και ο πατέρας του, Εμμανουήλ, στην Σύρο.
Ο Εμμανουήλ, αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του στη Βρετανία, πήγε στην Αίγυπτο και εργάστηκε στην εταιρεία εμπορίας βάμβακος Χωρέμη. Από το γάμο του με την κόρη του Χωρέμη, Βιργινία, απέκτησαν πέντε παιδιά : την Αλεξάνδρα, τον Αντώνη, την Πηνελόπη, τον Αλέξανδρο και την Αργίνη.
“Ο Τρελαντώνης” είναι ένα από τα κορυφαία μυθιστορήματα της παιδικής λογοτεχνίας που αναφέρεται στον αξέχαστο ήρωα μιας διασκεδαστικής ιστορίας που όλοι αγαπήσαμε. Πιο σκανδαλιάρης από όλους, ακέραιος χαρακτήρας, πρότυπο για τα αδέλφια του αλλά και… “πονοκέφαλος” για τους μεγάλους…Η Πηνελόπη Δέλτα περιγράφει με απολαυστικό τρόπο το συναρπαστικό καλοκαίρι του 1879 που όντως πέρασαν στην Καστέλα τα παιδιά του Εμμανουήλ Μπενάκη, δηλαδή η Πηνελόπη – η οποία εμφανίζεται ως Πουλουδιά- και τα αδέρφια της.
Από το 1932 που πρωτοεκδόθηκε, δεν σταμάτησε ποτέ να διαβάζεται…
Ο Μανώλης και η Βιργινία Μπενάκη ήταν φιλάνθρωποι αλλά σκληροί και αυστηροί γονείς.
Η αγαπημένη συγγραφέας Πηνελόπη Δέλτα, είναι εκείνη που μας κράτησε από το χέρι για να μας οδηγήσει στο μαγικό κόσμο των υπέροχων παιδικών βιβλίων γράφει στις “Πρώτες Ενθυμήσεις” για τον αδελφό της.
“Ο Αντώνης ήταν πολύ σκάνταλος και πολύ άτακτος”, γράφει η Δέλτα στις `Πρώτες Ενθυμήσεις”, “Απ` όλους μας είχε φάει το περισσότερο ξύλο. Ορμητικός, ανυπότακτος, γεμάτος ιδέες, ζωή και δράση, αδιάκοπα έπεφτε σε περιπέτειες που τελείωναν με μπάτσους και τραβήγματα αυτιών. Τότε κοκκίνιζε ως τα μέσα μαλλιά του, ντρεπόταν, υπέφερε στο φιλότιμό του, στην υπερηφάνεια του, που ήταν πολύ μεγάλη, μα ποτέ δεν έλεγε τίποτα, ούτε έκλαιγε ποτέ, ούτε καταδεχόταν να ξεφύγει με ένα ψέμα ή να διαμαρτυρηθεί. Σήκωνε το κεφάλι υπερήφανα, έτρωγε το ξύλο και δεν απαντούσε. Εμείς τα κορίτσια τον είχαμε για ήρωα.”
Πέρασαν πολλά χρόνια για να αποφασίσει ο Αντώνης Μπενάκης να ομολογήσει στην αδελφή του Πηνελόπη Δέλτα, ότι η χωρίς αγάπη και τρυφερότητα ανατροφή τον είχε πληγώσει βαθιά. “Μπορείς να πονέσεις όσο θέλεις καημένη αδελφή. Από αγάπη οι γονείς μας δεν κατάλαβαν τίποτα…”, της είπε χαρακτηριστικά στα 20 του χρόνια.
Αφού επέστρεψε στην Ελλάδα έγινε υφυπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου. Όνειρό του ήταν και η δημιουργία ενός Μουσείου που θα φέρει το όνομα της οικογένειας. Η αδελφή του Πηνελόπη Δέλτα γράφει στον “Τρελαντώνη”, “Είχε πάντοτε γεμάτες τις τσέπες του με τόσους θησαυρούς. Τι δεν έβρισκες μέσα! Καρφιά, βώλους, βότσαλα, σπάγγους, κάποτε και κανένα κομμάτι μαστίχα, και πάνω απ` όλα, το τρίγωνο γυαλί που είχε πέσει απ` τον πολυέλαιο της εκκλησίας και που έκανε τόσο ωραία χρώματα σαν το έβαζες στον ήλιο. Ολόκληρο πλούτο είχαν αυτές οι τσέπες του Αντώνη”. Είχε ανέκαθεν πάθος να συλλέγει…
Αγαπούσε τα όπλα και τα εθνικά κειμήλια. Τον ενδιέφεραν, επίσης, η μουσουλμανική-αραβική τέχνη, τα έργα εικαστικών τεχνών και οι εικόνες. Το προσωπικό ενδιαφέρον του αδελφού του Αλέξανδρου στάθηκε η αφορμή για να ασχοληθεί και με την κεραμική. Πέτυχε κάτι σπουδαίο: να σχηματίσει αξιόλογες συλλογές διαφόρων περιόδων που περιελάμβαναν μεταξύ άλλων αντικείμενα αρχαίας ελληνικής τέχνης, βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου, έργα λαϊκής τέχνης, κοπτικής κ.ά.
Το 1930 έκανε δωρεά τις συλλογές του στο κράτος κι εργάστηκε με πάθος για να μετατρέψει σε μουσείο την πατρική οικία της οδού Κουμπάρη. Ο Μπενάκης προσέφερε το απαραίτητο οικονομικό κεφάλαιο και στις 22 Απριλίου του 1931 το Μουσείο Μπενάκη άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό. Ο ίδιος ασχολήθηκε με την καρδιά του για την επίτευξη του στόχου του.
Μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής του φρόντισε να εξασφαλίσει την εύρυθμη λειτουργία του νέου θεσμού αλλά και τον διαρκή εξοπλισμό του με νέα εκθέματα.
Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που εντυπωσιάζονταν από τη σπουδαία κίνησή του να χαρίσει το Μουσείο στο έθνος. Τότε εκείνος απαντούσε “Έχουμε παράδοση στον τόπο μας, όποιος μπορεί να χαρίζει το περίσσευμά του, γιατί ο τόπος μας, βλέπετε, είναι φτωχός”, θυμάται η Ευγενία Βέη-Χατζηδάκη.
Ο μεγάλος εθνικός ευεργέτης, Αντώνης Μπενάκης, έφυγε από τη ζωή στις 31 Μαΐου του 1954.”Γεννημένος άρχοντας έδωσε στην αρχοντιά το γνησιότερο περιεχόμενό της, την αγάπη για τα ωραία πράγματα και την αγάπη για τον πλησίον”, είναι η φράση με την οποία η συγγραφέας, Λίνα Κάσδαγλη, έκλεισε την ουσία της ζωής του.
