Οι σημερινοί καλλιτέχνες καρικατούρας είναι γνωστοί για την εικονογράφηση κωμικών, υπερβολικών πορτρέτων των θεμάτων τους. Αυτό το στυλ τέχνης που για κάποιους φαίνεται ανόητο, ήταν κάποτε μια πολύ δημοφιλής μορφή τέχνης που ξεκίνησε τον 16ο αιώνα.
Όσο και να φαίνεται απίθανο, ο Leonardo da Vinci σχεδίαζε καρικατούρες. Κατά τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής Αναγέννησης, οι επιτυχημένοι καλλιτέχνες αναμενόταν να αποτυπώσουν τα θέματά τους όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικά. Ωστόσο, πολλοί δημιουργικοί κρατούσαν χώρο στα σκίτσα τους για τέχνη καρικατούρας. Ο Da Vinci γοητεύτηκε από την ανθρώπινη μορφή και τις παραξενιές των ανθρώπινων προσώπων. Στη σειρά των «γκροτέσκων κεφαλιών» του από τη δεκαετία του 1490, προσπάθησε να κοροϊδέψει τα θέματά του παρουσιάζοντάς τα ως ακραίες εκδοχές του εαυτού τους. Σύντομα, το στυλ σχεδίασης καρικατούρας ήταν δημοφιλές σε όλο τον κόσμο και έγινε ένας τρόπος για τους καλλιτέχνες να γελοιοποιούν δημόσια πρόσωπα και πολιτικούς.
The Lobby of the House of Commons, 1886.
Queen Victoria, Vanity Fair, Diamond Jubilee supplement, 17 Ιουνίου του 1897.
Winston Churchill (Men of the Day. No. 792.) του Sir Leslie Ward – Vanity Fair, 27 Σεπτέμβριος του 1900. © National Portrait Gallery, London
Τι είναι η καρικατούρα;
«Πέντε γκροτέσκο κεφάλια και τρία κεφάλια ανδρών σε προφίλ», του Leonardo da Vinci , περ. 1510–20.
Η λέξη καρικατούρα προέρχεται από τις ιταλικές λέξεις carico και caricare, που σημαίνει «φορτώνω» ή «υπερβάλλω». Η καρικατούρα είναι η τέχνη της σύλληψης μιας ομοιότητας κάποιου, μέσω μιας μεθόδου διαφορετικής από το καθαρό αναπαραστατικό πορτρέτο, και συνήθως με μια πτυχή του χιούμορ. Στόχος του καλλιτέχνη είναι να τονίσει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που κάνουν έναν άνθρωπο μοναδικό.
Η ιστορία της τέχνης της καρικατούρας
Caricatures από την Annibale Carracci, περίπου το 1595
Για εκατοντάδες χρόνια, οι καλλιτέχνες προσπαθούσαν να δημιουργήσουν τέχνη που ήταν αναπαραστατική και γεμάτη από ρεαλιστικές λεπτομέρειες. Ωστόσο, μερικοί από τους πρώτους καλλιτέχνες που ήταν γνωστό ότι παρέκκλιναν από αυτό το ιδανικό, ήταν οι Ιταλοί αδελφοί Annibale και Agostino Carracci. Εκείνοι, κατά τη δεκαετία του 1590 σχεδίαζαν υπερβολικά σκίτσα πορτρέτων για διασκέδαση. Χλεύασαν τις θεωρίες που τους διδάσκονταν στην Ακαδημία Carracci στη Μπολόνια, και άφησαν ακόμη και περιγραφές στα σκίτσα τους που το επιβεβαίωσαν. Η καρικατούρα παρέμεινε ως επί το πλείστον μια ιταλική μορφή τέχνης για τα επόμενα εκατό χρόνια, αλλά η τάση άρχισε να πιάνει και σε άλλα μέρη της Ευρώπης από το 1800.
Στη Γαλλία του 19ου αιώνα, ο Charles Philipon, ιδιοκτήτης του περιοδικού La Caricature, απεικόνιζε συχνά τον βασιλιά Louis-Philippe με πρόσωπο σε σχήμα αχλαδιού. Αυτό ήταν προσβλητικό για τους βασιλείς , καθώς θεωρείτο γαλλικό σεξουαλικό λογοπαίγνιο. Το μοτίβο έγινε το παγκόσμιο σύμβολο για το καθεστώς του βασιλιά, ενθαρρύνοντας τελικά το κοινό να δει τον Louis-Philippe με σατιρικό τρόπο. Ως αποτέλεσμα των καρικατούρων του, ψηφίστηκε ένας γαλλικός νόμος σχετικά με την ελευθερία του Τύπου και τέθηκε σε ισχύ η απαγόρευση της πολιτικής καρικατούρας. Ο Honore Daumier ήταν ένας άλλος Γάλλος καλλιτέχνης καρικατούρας που εικονογράφησε για το La Caricature. Ήταν επίσης διάσημος για τις κομψές πολιτικές γελοιογραφίες του που επέκριναν τον βασιλιά Louis-Philippe, και η τέχνη του τον οδήγησε ακόμη και να περάσει έξι μήνες στη φυλακή.
Caricatures of King Louis-Philippe από τον Charles Philipon, 1831.
Στις ΗΠΑ, ο Thomas Nast ήταν ο πιο ισχυρός Αμερικανός πολιτικός σκιτσογράφος από τα μέσα έως τα τέλη του 1800. Με τις καρικατούρες του, βοήθησε να γκρεμιστεί το δαχτυλίδι Boss Tweed και το διεφθαρμένο Tammany Hall της Νέας Υόρκης. Ο καλλιτέχνης είναι επίσης υπεύθυνος για τη χαρούμενη εικόνα του Άγιου Βασίλη που γνωρίζουμε σήμερα.
Κατά τη διάρκεια της Βιομηχανικής Επανάστασης, η εφεύρεση του σιδηροδρόμου σήμαινε ότι οι εφημερίδες και τα περιοδικά διανεμήθηκαν ευρέως και περισσότεροι άνθρωποι εκτέθηκαν στην τέχνη της καρικατούρας. Στη συνέχεια, μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, το είδος άρχισε να ανταγωνίζεται τις φωτογραφίες σε εφημερίδες σε όλες τις ΗΠΑ. Μια νέα εποχή των καλλιτεχνών καρικατούρας του 20ού αιώνα άνθισε. Έδειξαν πώς οι καρικατούρες θα μπορούσαν όχι μόνο να είναι διασκεδαστικές, αλλά και να λειτουργήσουν ως οπτικά σχόλια για την κοινωνία και την πολιτική.
Διάσημοι καρικατουρίστες του 20ου αιώνα
SIR MAX BEERBOHM
Καρικατούρα της διαμάχης μεταξύ Winston Churchill και HG Wells, από τον Sir Max Beerbohm, 1920.
Ο διάλογος λέει:
Churchill: «Ήσουν μόλις 14 μέρες στη Ρωσία!»
Wells: “Η μητέρα σου είναι Αμερικανίδα!”
Ο Βρετανός καλλιτέχνης Sir Max Beerbohm δημιούργησε σχέδια που αφορούσαν κυρίως πολιτικές, λογοτεχνικές και θεατρικές προσωπικότητες της ύστερης βικτωριανής και εδουαρδιανής εποχής. Οι καρικατούρες του συνήθως αποδίδονταν με στυλό ή μολύβι με διακριτική απόχρωση ακουαρέλας. Εκατοντάδες εικονογραφήσεις δημοσιεύτηκαν σε δημοφιλή περιοδικά εκείνη την εποχή, συμπεριλαμβανομένων των Vanity Fair και Strand Magazine. Αναγνωρίστηκε από τους Times το 1913 ως «ο μεγαλύτερος από τους Άγγλους καλλιτέχνες κόμικς».
MORT DRUCKER
«Όλοι έχουμε δύο μάτια, μια μύτη, ένα στόμα, μαλλιά και σαγόνι, αλλά όμως όλοι φαινόμαστε διαφορετικοί. Αυτό που το κάνει έτσι είναι ο χώρος μεταξύ τους».
Ως καρικατουρίστας του περιοδικού MAD για περισσότερες από πέντε δεκαετίες, ο Mort Drucker ήταν πιο διάσημος για τις σατιρικές καρικατούρες του με αστέρες του κινηματογράφου και ηθοποιούς της τηλεόρασης. Συνέβαλε επίσης με εξώφυλλα και εικονογραφήσεις στο περιοδικό Time και κέρδισε μια σειρά από βραβεία από την National Cartoonist Society.
«Έχω ανακαλύψει μέσα από χρόνια δουλειάς για να συλλάβω μια χιουμοριστική ομοιότητα ότι δεν έχει να κάνει με τα ίδια τα χαρακτηριστικά όσο το διάστημα μεταξύ των χαρακτηριστικών», είπε ο Drucker.
GERALD ANTHONY SCARFE
Ο Άγγλος σκιτσογράφος και εικονογράφος Gerald Anthony Scarfe δημιούργησε καρικατούρες για το The New Yorker, το The Sunday Times, το Punch Magazine και πολλές άλλες εκδόσεις. Δημιούργησε επίσης γραφικά για τους Pink Floyd, ιδιαίτερα στο άλμπουμ τους του 1979, The Wall και ήταν ο σχεδιαστής παραγωγής του κινουμένων σχεδίων της Disney, Hercules.
Το 2003, ο Scarfe συνεργάστηκε με το National Portrait Gallery και το BBC Four για να φτιάξει καρικατούρες διάσημων Βρετανών. Με το ξεχωριστό του ύφος, απεικόνισε τους Henry VIII. Winston Churchill, Βασίλισσα Elizabeth A`, Pete Best, Richard Branson,Adam Smith, William Blake, Τhe Beatles, Agatha Christie, πριγκίπισσα Diana. Κάθε εικονογράφηση υπογραμμίζει έξοχα τις ηρωικές (ή κακές) ιδιότητες κάθε ατόμου.
AL HIRSCHFELD
Καρικατούρα-αυτοπροσωπογραφία του
Ο Al Hirschfeld ήταν ένας Αμερικανός καρικατουρίστας γνωστός για τα ασπρόμαυρα πορτρέτα διασημοτήτων και σταρ του Μπρόντγουεϊ ο οποίος απέδωσε τα σχέδιά του με μαύρο μελάνι. Οι γρήγορες, σίγουρες γραμμές του ενέπνευσαν αμέτρητους καλλιτέχνες, εικονογράφους και σκιτσογράφους που τον ακολούθησαν. Συνεισέφερε στους New York Times για επτά δεκαετίες και οι καρικατούρες του δημοσιεύτηκαν επίσης στα The New Yorker, Collier`s, The American Mercury, TV Guide, Playbill, New York Magazine και Rolling Stone. Οι μοναδικές του εικονογραφήσεις πορτρέτου χρησιμοποιήθηκαν ακόμη και στις πρωτότυπες αφίσες των ταινιών για τις ταινίες του Charlie Chaplin, καθώς και στον Μάγο του Οζ (1939).
Rang Tang (1927) © The Al Hirschfeld Foundation. All rights reserved. Πηγή: Al Hirschfeld Foundation
DAVID LEVINE
«Λατρεύω το είδος μου».
Αμερικανός καρικατουρίστας David Levine ήταν διάσημος για τις καρικατούρες με στυλό και μελάνι διάσημων συγγραφέων και πολιτικών. Τα σχέδιά του δημοσιεύτηκαν στο περιοδικόTime ,στο Playboy και στους New York Times. Επιπλέον, σχεδίασε περισσότερες από 3.800 καρικατούρες με στυλό και μελάνι για το The New York Review of Books. Ο Levine αγαπούσε να εξερευνά τα ανθρώπινα ελαττώματα μέσω της τέχνης του.
