Στις 19 Ιουλίου του 1834 γεννήθηκε ο κορυφαίος ιμπρεσιονιστής καλλιτέχνης ο οποίος έγραψε ιστορία με τα διάσημα έργα του με τις παραμυθένιες μπαλαρίνες της Όπερας του Παρισιού.

«Η τέχνη δεν είναι αυτό που βλέπεις, αλλά αυτό που κάνεις τους άλλους να βλέπουν». Degas

Θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ιμπρεσιονιστές Γάλλους ζωγράφους, γλύπτες και χαράκτες του 19ου αιώνα. Ο ίδιος απέρριπτε τον όρο ιμπρεσιονιστής και προτιμούσε να αποκαλείται ρεαλιστής. Tον θεωρούσαν καλλιτέχνη avant-garde και το κοινό θαύμαζε κυρίως το έργο του κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ο Edgar Degas παρήγαγε ρεαλιστικές εικονογραφήσεις του Παρισιού στα τέλη του 19ου αιώνα.  Ηταν στενός φίλος με τον Manet αλλά διέφερε στην προσωπικότητά του καθώς ήταν αγενής και απαιτητικός.

Αυτοπροσωπογραφία του Edgar Degas, περ. 1855-56

Ο Hilaire Germain Edgar de Gas, γνωστός ως Edgar Degas, γεννήθηκε στο Παρίσι το 1834 σε μια πλούσια αριστοκρατική οικογένεια. Ο παππούς του, René-Hilaire de Gas, μετανάστευσε το 1793 στο πρώην Βασίλειο της Νάπολης, σήμερα μέρος της Ιταλίας. Εκεί ίδρυσε τράπεζα. Ο Auguste, ο πατέρας του Edgar Degas, εργάστηκε επίσης στον τραπεζικό τομέα. Η Célestine Musson, η μητέρα του Edgar, καταγόταν από μια οικογένεια Κρεολών που ζούσε στη Νέα Ορλεάνη της Λουιζιάνα.

Σε αντίθεση με άλλους ιμπρεσιονιστές ζωγράφους, ο Degas δεν αγωνίστηκε ποτέ με τα οικονομικά του και ο πατέρας του ενθάρρυνε το καλλιτεχνικό του πάθος. Ο Auguste Degas είχε έντονο ενδιαφέρον για την τέχνη. Βοήθησε τον γιο του φτιάχνοντας ένα στούντιο στο σπίτι της οικογένειας και συστήνοντάς του πολύτιμες γνωριμίες. Επίσης, έγραψε αρκετές ενθαρρυντικές επιστολές στον γιο του.

  Ήταν εικοσιενός ετών όταν ύστερα από ολιγόχρονες σπουδές στη νομική σχολή, μπήκε στη Σχολή Καλών Τεχνών. Το 1853, ο Edgar Degas ξεκίνησε τη μαθητεία του πρώτα στο στούντιο του Louis-Ernest Barrias και μετά στον Louis Lamothe. O τελευταίος ήταν παλιός μαθητής του Ingres. Ένα χρόνο αργότερα γνώρισε τον ίδιο τον Ιngres και την επόμενη χρονιά, πήγε στην Iταλία για να μελετήσει ζωγράφους της Αναγέννησης

O Edgar πέρασε αρκετά χρόνια στην Ιταλία: Πρώτα στη Νάπολη, όπου γνώρισε τον παππού και τα ξαδέρφια του. Στη συνέχεια στη Ρώμη και τη Φλωρεντία για να μελετήσει τους δασκάλους , κυρίως τον Leonardo da Vinci, τον Michelangelo και τον Raphael.

Η ανθρώπινη ψυχολογία & κίνηση

Η οικογένεια Bellelli του Edgar Degas, 1858-60

Κατά τη δεκαετία του 1850, ο Edgar Degas άρχισε να ζωγραφίζει πορτρέτα, συμπεριλαμβανομένων των μελών της οικογένειας όπως ο παππούς του. Έδειξε πραγματικό ταλέντο στην απεικόνιση χαρακτήρων και παρατηρούσε έντονα την ανθρώπινη ψυχολογία.

Στο έργο “Η οικογένεια Bellelli” ζωγράφισε τη θεία του και τον σύζυγό της, με τις δύο κόρες τους. Η θεία του Degas, Laure, θρηνώντας τον θάνατο του πατέρα της, παππού του Edgar, στέκεται περήφανη δίπλα στις κόρες της. Ο σύζυγός της που κάθεται στο πλάι, είναι λες και απουσιάζει.  Ο καθένας κοιτάζει σε διαφορετική κατεύθυνση, κάτι που φανερώνει τη μοναχικότητα της οικογένειας και την απόσταση ανάμεσα στα μέλη της. Αυτός ο καινοτόμος πίνακας είναι ένα από τα πρώτα πορτρέτα του καλλιτέχνη. Στη συνέχεια εξερεύνησε νέους τρόπους απεικόνισης της αστάθειας των ανθρώπινων σχέσεων.

Στους αγώνες στην επαρχία, Edgar Degas, 1869

Το 1859, ο Degas είχε την ευκαιρία να βρει μια άλλη πηγή έμπνευσης. Η οικογένεια Valpincon τον προσκάλεσε να περάσει μερικές εβδομάδες στο κτήμα τους στην Ορν, δυτικά του Παρισιού. Ο ζωγράφος ανακάλυψε την ομορφιά των κινούμενων αλόγων, καθιστώντας τα ένα εξαιρετικό θέμα. Μελέτησε τις κινήσεις των ζώων στο αγρόκτημα αλόγων του Valpincon. Μεταξύ 1860 και 1870, ο Degas ζωγράφισε πολλά θέματα ιππασίας, συμπεριλαμβανομένων ιπποδρομιών και jockey.

«Ο ζωγράφος των χορευτριών»

Γνωστός σε πολλούς ως ο “ζωγράφος του χορού”, ο Degas επικεντρώθηκε στο μπαλέτο καθ `όλη τη διάρκεια της καριέρας του.  Είναι εντυπωσιακό ότι κατάφερε να αποτυπώσει “το λεξιλόγιο του μπαλέτου” μέσα από πίνακες, σχέδια και γλυπτική. Προσπάθησε κυρίως να απεικονίσει τις κινήσεις των σωμάτων των χορευτριών. Η σχέση του μαζί τους έχει συζητηθεί και αναλυθεί εκατοντάδες φορές.

Είχε μια έμφυτη δεξιοτεχνία στην απόδοση της κίνησης, τις ιπποδρομίες και τα γυναικεία γυμνά. Στις  προσωπογραφίες του ξεχωρίζει η απόδοση του εικονιζομένου και της ανθρώπινης απομόνωσης.

Στα επόμενα χρόνια, η προσοχή του εξελίχθηκε πέρα ​​από το θέαμα της σκηνής και γοητεύτηκε όλο και περισσότερο από χορεύτριες σε ηρεμία, όπως αυτή που απεικονίζεται στο έργο “H χορεύτρια που ξεκουράζεται”. Οι μπαλαρίνες μπήκαν στη σχολή χορού (  ecole de ballet  ) γύρω στα επτά τους χρόνια και περνούσαν από αυστηρή επιλογή και εκπαίδευση πριν εγκριθούν για καριέρα κλασικής χορεύτριας. Η διαδικασία ήταν σωματικά απαιτητική και λίγες μαθήτριες περνούσαν τις εισαγωγικές εξετάσεις. Οι χορεύτριες χωρίζονταν στη συνέχεια στις ακόλουθες πέντε κατηγορίες : etoiles, premieres danseuses, sujets, coryphées και quadrilles. Ο Degas απεικόνισε καθένα από αυτά σε ένα σημείο της καριέρας του  αν και η ταυτότητα των αριθμών είναι συχνά δύσκολο να διακριθεί. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1880, ο απέκτησε διεθνή φήμη για το θέμα της υπογραφής του μετά τη συμμετοχή του σε αρκετές εκθέσεις ιμπρεσιονιστών της δεκαετίας του 1870 όπου παρουσίασε εικόνες χορευτριών.

Το πάθος του ζωγράφου για τις μπαλαρίνες ήταν γνωστό, ενώ σε κάποια έργα του περιστρέφεται γύρω από το θέμα της πορνείας από την οποία εκείνες απείχαν ένα μόλις βήμα. Ήταν κορίτσια που συνήθως προέρχονταν από τις κατώτερες κοινωνικά και οικονομικά τάξεις. Τα «μικρά ποντικάκια»- όπως αποκαλούνταν χαϊδευτικά οι χορεύτριες της Όπερας του Παρισιού– ήταν γνωστό ότι αναζητούσαν προστάτες ανάμεσα στους εύπορους θεατές οι οποίοι ήταν abonnes (μέλη) και τις έβλεπαν από την πίσω πόρτα στα παρασκήνια.

Στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, η Opera του Παρισιού ήταν το κύριο στοιχείο της πολιτιστικής σκηνής του Παρισιού με ένα λαμπερό κοινό. Η είσοδος στις παραγωγές της ήταν ακριβή και προοριζόταν κυρίως για μέλη, το κόστος των οποίων ξεπερνούσε τις δυνατότητες για το μεγαλύτερο μέρος του κοινού. Μέχρι το 1885, η ικανότητα του Degas να έχει πρόσβαση στις ιδιωτικές πρόβες ήταν μέσω των προσωπικών του σχέσεων. Μέχρι το 1885, έγινε μέλος για να παρακολουθεί μία παράσταση την εβδομάδα. Με αυτό σημείωσε προσωπική επιτυχία καθώς ο καλλιτέχνης ήταν σε θέση να αντέξει οικονομικά τη δική του συνδρομή και έτσι δεν χρειαζόταν πλέον να βασίζεται σε προσωπικές σχέσεις για να του επιτρέπεται η είσοδος στα παρασκήνια.

O καλλιτέχνης δεν θεωρούσε τον εαυτό του ιμπρεσιονιστή ζωγράφο. Προτιμούσε να αυτοαποκαλείται «ρεαλιστής». Ωστόσο, οι χαριτωμένες γραμμές και τα απαλά χρώματα των χορευτών μπαλέτου ήταν τα τέλεια θέματα για τον ιμπρεσιονισμό. Με τον καιρό, ο Degas και οι χορευτές του στο Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού θα δημιουργήσουν μερικά από τα πιο κομψά και διάσημα έργα τέχνης στην ιστορία.

Le Foyer de la Danse a l`Opera de la rue Le Peletier του Edgar Degas, 1872,

Σε αντίθεση με αρκετούς ζωγράφους της εποχής του, ο Edgar Degas δεν υπέφερε ποτέ από έλλειψη οικονομικών που του επέτρεπε πλήρη ελευθερία επιλογής στα θέματα που θα ζωγράφιζε. Δεν εργάστηκε ποτέ κατά παραγγελία και ζωγράφιζε μόνο ό,τι τον ενέπνεε. Επανέλαβε τα ίδια θέματα ξανά και ξανά, τελειοποιώντας την τεχνική του.

Γύρω στο 1867-68, ζωγράφισε το πρώτο του έργο που σχετίζεται με το μπαλέτο. Αυτός ο αρχικός πίνακας απεικόνιζε τη Mlle Fiocre, μια μπαλαρίνα. Γοητεύτηκε περισσότερο από το θέατρο και τις παραστατικές τέχνες και ζωγράφισε πολλά πορτρέτα μουσικών όπως «Η Ορχήστρα στην Όπερα».

H δεσποινίς Fiocre στο μπαλέτο “Η πηγή” ,1868

Η Ορχήστρα στην Όπερα, περ. 1870

Αργότερα, ο Degas επικεντρώθηκε σε σκηνές μπαλέτου επί σκηνής και κυρίως στα παρασκήνια. Το 1872 ζωγράφισε το «Le foyer de la danse à l`Opera de la rue Peletier», την αίθουσα χορού στην οδό Opera Le Peletier. Εμφανίζει μπαλαρίνες που εξασκούνται στην αίθουσα χορού της όπερας. O Degas απεικόνιζε τις μπαλαρίνες ως απλές γυναίκες, συχνά εξαντλημένες από τις πρακτικές χορού. Οι ρεαλιστικές του αναπαραστάσεις έρχονται σε εντυπωσιακή αντίθεση με την τέλεια εικόνα που έδειχναν στη σκηνή.

 1. Μπαλέτο στο Paris Opera, 1877

O εν λόγω πίνακας παρουσιάζει αρκετές χορεύτριες μπαλέτου στη σκηνή με την ορχήστρα από κάτω. Καθώς τα μαλλιά τους δεν ήταν περιποιημένα και η τοποθέτηση των χορευτριών ήταν τυχαία, πολλοί πιστεύουν ότι ο Degas απεικόνισε μια πρόβα χορού αντί για μια παράσταση. Ωστόσο, αν και είναι μια πρόβα, υπάρχει ακόμα κάτι το αλλόκοτο στον πίνακα.

Σε σύγκριση με την πιο σκούρα ορχήστρα, οι χορεύτριες του μπαλέτου είναι σε ανοιχτό ροζ και ενώνονται με το αιθέριο φόντο τους. Όπως πολλοί από τους πίνακες του Degas, η απομόνωση των χορευτριών μπαλέτου από την ορχήστρα υποδηλώνει την υπερβατική τους ποιότητα.

Η τεχνική παστέλ που χρησιμοποιήθηκε για τη ζωγραφική των χορευτριών περιγράφηκε ως η «σκόνη των φτερών μιας πεταλούδας», αντανακλώντας τη σύντομη ζωή της ομορφιάς της χορεύτριας Αν και αυτές οι χορεύτριες ήταν όμορφες και χαριτωμένες, η καριέρα τους ήταν συχνά δυστυχώς ασταθής. Σε αυτόν τον πίνακα, η χάρη που απεικονίζεται είναι φευγαλέα, καθιστώντας τον ακόμη πιο μαγευτικό.

Η συγχώνευση θεμάτων με το υπόβαθρό τους είναι χαρακτηριστική τόσο του Degas όσο και του ιμπρεσιονιστικού κινήματος. Αυτή η συγκεκριμένη περίπτωση αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο οι χορεύτριες ήταν μέρος μιας άλλης σφαίρας ύπαρξης, μόλις ορατή από τη σκηνή.

2. Μπαλέτο από την Όπερα : “Ροβέρτος ο διάβολος” 1871-72

Αυτό το έργο απεικονίζει τη θρυλική σκηνή “Μπαλέτο των Καλογραιών” από τη Γαλλική Όπερα, Robert le Diable (Ροβέρτος ο Διάβολος). Οι καλόγριες, ή οι χορεύτριες του μπαλέτου, επέστρεφαν στη ζωή και χόρευαν μακριά από τους τάφους τους στο φως του φεγγαριού. Το σκηνικό ήταν συνήθως πολύ περίτεχνο και είχε ως πρότυπο ένα μοναστήρι σε έναν καθεδρικό ναό.

Το «Μπαλέτο των Καλογραιών» είναι μια από τις πιο μελετημένες σεκάνς χορού στην ιστορία του μπαλέτου. Στη δεκαετία του 1830, η διάσημη μπαλαρίνα της ρομαντικής εποχής, Marie Taglioni,  οδήγησε περίφημα τις μοναχές.

Αξίζει να σημειωθεί ότι την εποχή που ο Edgar Degas το ζωγράφισε, η δημοτικότητα αυτής της όπερας είχε αρχίσει να μειώνεται.

3. H πρόβα του μπαλέτου στην σκηνή, 1874

Εδώ ο Edgar Degas απεικονίζει μια πρόβα τζενεράλε στο Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού. Στην κεντρική σκηνή, οι ανοιχτόχρωμες χορεύτριες κάνουν πρόβα την παράσταση τους, ενώ οι μαύρες φιγούρες παρακολουθούν και ελέγχουν την παράσταση. Πολλοί πιστεύουν ότι ο Degas απεικόνισε τη δυναμική εξουσίας μεταξύ ισχυρών ανδρών και γυναικών της εργατικής τάξης, ένα θέμα κοινό σε πολλά από τα άλλα έργα του.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου στο Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού, οι abonnes, ή οι άνδρες θαμώνες, μπορούσαν να πληρώσουν για να συναναστραφούν στα παρασκήνια με τις μπαλαρίνες, μερικές φορές αναζητώντας σεξουαλικές χάρες.

Ενώ η απεικόνιση της θηλυκότητας είναι αισθητικά απαλή και ευχάριστη, είναι εξίσου σημαντικό να αναγνωρίσουμε το πλαίσιο που περιβάλλει τις μπαλαρίνες. Το The Rehearsal of the Ballet Onstage απεικονίζει την απόκοσμη θηλυκότητα αλλά δείχνει και τι τη διακόπτει.

4. Μάθημα χορού, 1874

Το “The Dance Class” του Edgar Degas απεικονίζει καθημερινά μαθήματα στο Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού. Η σκηνή, που περιλαμβάνει περισσότερες από 24 μπαλαρίνες, είναι μάλλον χαοτική και αποτυπώνει τη συνηθισμένη φασαρία της Όπερας του Παρισιού. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Edgar Degas προτιμούσε να ζωγραφίζει ειλικρινείς, παρασκηνιακές εικόνες, όπως αυτή στην Όπερα του Παρισιού από παραστάσεις.

Σε αυτό το έργο τέχνης, χορεύτριες μπαλέτου κυκλοφορούν στην τάξη ή τρέχουν μέσα από τις αίθουσες ενώ οι μητέρες τους παρακολουθούν. Το μάθημα διευθύνεται από τον Jules Perrot, έναν διαβόητο χορογράφο αυτής της εποχής. Ένας ηλικιωμένος άνδρας βρίσκεται στο κέντρο της σκηνής , γειώνοντας την ταραχή του πίνακα. Τέτοια ήταν η καθημερινότητα για τις χορεύτριες μπαλέτου του Μπαλέτου της Όπερας του Παρισιού.

5. Το αστέρι, 1879-81

Ενώ ο Edgar Degas έτεινε συχνά να εστιάζει σε άλλες πτυχές του μπαλέτου της Όπερας του Παρισιού, “Το αστέρι” απεικονίζει μοναδικά τον ρόλο της prima ballerina. Πιστεύεται ότι η πρώτη μπαλαρίνα σε αυτόν τον πίνακα είναι η Rosita Mauri, μια ταλαντούχα Ισπανίδα χορεύτρια στο Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού που θεωρούταν εξέχουσα προσωπικότητα στη γαλλική κοινωνία.

Στη γαλλική κοινωνία μάλιστα ο Τύπος είχε εμμονή μαζί της. Κάποια στιγμή, φημολογήθηκε ότι έκανε τον Antonin Proust, έναν αξιόλογο Γάλλο πολιτικό, να αυτοκτονήσει. Σύμφωνα με τον τότε γαλλικό Τύπο, ο Antonin Proust αυτοκτόνησε λίγο μετά το δείπνο μαζί της, κάτι που (άδικα) θεωρήθηκε ύποπτο.

Αν και ο Τύπος την εξέτασε εξονυχιστικά, η Mauri εξακολουθούσε να απολαμβάνει τη φήμη. Στον πίνακα, στέκεται μόνη της μπροστά στο σώμα του μπαλέτου, σαν να είναι μια μονάδα λειτουργικά αναμεμειγμένη μαζί τους. Σε αντίθεση με πολλούς από τους άλλους πίνακες του Degas , δεν υπάρχουν φιγούρες με σκούρα στολή γύρω από τη Mauri. Έχει τον πλήρη έλεγχο.

6. Δύο χορεύτριες, 1893-98

Σε αντίθεση με το έργο“Το αστέρι”, “Οι δύο χορεύτεριες” του Edgar Degas διαδραματίζονται στα φτερά του The Paris Opera Ballet. Σε αυτόν τον πίνακα, οι χορεύτριες μπαλέτου ποζάρουν σε φυσικές στάσεις, περιμένοντας να πάρουν τη θέση τους στη σκηνή. Αντί να συλλάβει τις τέλειες θέσεις που θα έπαιρναν οι χορεύτριες, ο Degas κοίταξε στα φτερά του θεάτρου για να πιάσει τους χορεύτριες σε μια στιγμή αναμονής.

Αν και οι χορεύτριες μπαλέτου δεν είναι ακόμα στη σκηνή, είναι μάλλον συγχωνευμένες με το φόντο των φτερών. Παρόλο που περιμένουν σε παραμορφωμένες θέσεις, εξακολουθούν να αποτελούν μέρος του κόσμου των επιδόσεων. Το “Two Dancers” υπογραμμίζει πολύ απλά τη ζώνη μεταξύ παράστασης και πραγματικότητας καθώς και τη δουλειά που οδηγεί στη δημιουργία της χάρης του μπαλέτου.

7. Στην σκηνή, 1876-77

Πρόκειται για έναν από τους πιο δημοφιλείς πίνακες του Edgar Degas. Οι χορεύτριες κινούνται σε ρέουσες γραμμές, ενωμένες με το σκηνικό τους και μεταξύ τους. Στο πίσω μέρος, οι χορεύτριες τυλίγονται από απαλά παστέλ. Πρόκειται για μια αυστηρή απεικόνιση της κίνησης για χάρη της κίνησης.