Με αφορμή την επέτειο του θανάτου του σπουδαίου ποιητή, στις 11 Αυγούστου του 2020, ας θυμηθούμε τη ζωή & το έργο του.

«Αν πεθάνω τώρα θα φύγω ευχαριστημένος, έγραψα ό,τι είχα να γράψω» είπε πέντε χρόνια, πριν σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο Βήμα της Κυριακής, ο μεγάλος  ποιητής, διηγηματογράφος, δοκιμιογράφος, μεταφραστής, ερευνητής, λαογράφος, εκδότης και βιβλιοκριτικός  Ντίνος Χριστιανόπουλος.

Ένας χαρισματικός, αντισυμβατικός, αθυρόστομος και  ειλικρινής άνθρωπος που ξεχώρισε τόσο για το ταλέντο του όσο και για την ιδιαίτερη προσωπικότητά του.

Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Κωνσταντίνου Δημητριάδη) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Φοίτησε στο τμήμα Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και από το 1958 ως το 1965 εργάστηκε ως βιβλιοθηκάριος στη Δημοτική Βιβλιοθήκη της πόλης. Παράλληλα το 1958 ίδρυσε και ανέλαβε υπό τη διεύθυνσή του το περιοδικό Διαγώνιος, που κυκλοφόρησε ως το 1983 με ολιγόχρονες παύσεις. Το 1962 δημιούργησε τις εκδόσεις της Διαγωνίου (που συνεχίζονται ως σήμερα) και από το 1965 εργάστηκε ως διορθωτής και επιμελητής. Το 1974 ίδρυσε τη Μικρή Πινακοθήκη της Διαγωνίου που έχει ως στόχο την προβολή νέων καλλιτεχνών της συμπρωτεύουσας, με στενούς συνεργάτες του Κάρολο Τσίζεκ και Νίκο Νικολαΐδη. Το 1949 πραγματοποίησε την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία πραγματοποίησε, με τη δημοσίευση του ποιήματος Βιογραφία στο περιοδικό της Θεσσαλονίκης Μορφές. Τον επόμενο χρόνο κυκλοφόρησε η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Εποχή των ισχνών αγελάδων. Δεν τοποθετείται τυχαία ανάμεσα στους σημαντικότερους ποιητές της ομάδας που είναι γνωστή ως Κύκλος της Διαγωνίου και κινήθηκε στο πλαίσιο του ομώνυμου περιοδικού που ο ίδιος ίδρυσε (Νίκος – Αλέξης Ασλάνογλου, Γιώργος Ιωάννου, Τάσος Κόρφης, Βασίλης Καραβίτης κ.α.). Η ποίησή του χαρακτηρίζεται από έντονα ερωτική διάθεση με επιρροές από το έργο του Κωνσταντίνου Καβάφη.

Το 2011 τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για το σύνολο του έργου του. Αρνήθηκε όμως να το παραλάβει παραπέμποντας στο κείμενό του “Εναντίον” από το 1979. Εκεί αναφέρει χαρακτηριστικά: «Είμαι εναντίον της κάθε τιμητικής διάκρισης απ` όπου και αν προέρχεται. Δεν υπάρχει πιο χυδαία φιλοδοξία από το να θέλουμε να ξεχωρίζουμε. Αυτό το απαίσιο “ὑπείροχον ἔμμεναι ἄλλων”, που μας άφησαν οι αρχαίοι.» Τον Ιούνιο του 2011 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης απο τμήμα Φιλολογίας.

Ας θυμηθούμε κάποια από τα ποίηματά του…

Ἑνός λεπτοῦ σιγή

Ἐσεῖς ποὺ βρήκατε τὸν ἄνθρωπό σας

κι ἔχετε ἕνα χέρι νὰ σᾶς σφίγγει τρυφερά,

ἕναν ὦμο ν᾿ ἀκουμπᾶτε τὴν πίκρα σας,

ἕνα κορμὶ νὰ ὑπερασπίζει τὴν ἔξαψή σας,

κοκκινίσατε ἄραγε γιὰ τὴν τόση εὐτυχία σας,

ἔστω καὶ μία φορά;

Εἴπατε νὰ κρατήσετε ἑνὸς λεπτοῦ σιγή

γιὰ τοὺς ἀπεγνωσμένους;

(ἀπὸ τὴ Συλλογή: «Ἀνυπεράσπιστος Καημός»)

Τὸ Δάσος

Δὲν ξεριζώνονται οἱ νύχτες ἀπὸ μέσα μας,

βλασταίνουν φύλλα καὶ κλαδιὰ

κι ἔρχονται τὰ πουλιὰ τοῦ ἔρωτα καὶ κελαηδοῦνε.

Δὲν ξεριζώνονται οἱ νύχτες ἀπὸ μέσα μας,

οἱ σπόροι τους φυτρώνουν δάσος σκοτεινό,

στὶς λόχμες του ὁ φόβος ἐνεδρεύει.

Ζῷα μικρὰ καὶ ζῷα ἄγρια τὸ κατοικοῦν,

ὄχεντρες ἕρπουν καὶ ρημάζουν τὶς φωλιές μας,

λιοντάρια ἑτοιμάζονται νὰ μᾶς ξεσκίσουν.

Δὲν ξεριζώνονται οἱ νύχτες ἀπὸ μέσα μας,

ἔγιναν δάσος σκοτεινὸ καὶ μᾶς πλακώνουν.

(ἀπὸ τὴ Συλλογή: «Ὁ Ἀλλήθωρος»)

Ἐπικίνδυνη Μοναξιά

Ὅταν τὶς νύχτες τριγυρνῶ στὴ μοναξιά μου,

ψάχνω μέσ᾿ σὲ χιλιάδες πρόσωπα νὰ βρῶ

ἐκεῖνο τὸ τρεμούλιασμα στὴν ἄκρη τοῦ ματιοῦ σου.

Ἂν ἔστω κι ἕνας μόνο ἀπηχοῦσε

κάτι ἀπ᾿ τὴ δική σου ὀμορφιά,

θὰ τοῦ ῾λεγα: -«Λοιπόν, τί περιμένεις;

μὲ τὰ καρφιὰ τῶν παπουτσιῶν σου κάρφωσέ με».

καὶ δὲ θὰ καρτεροῦσα πιὰ γλυκὸ φιλὶ

οὔτε μία τρυφερὴ περίπτυξη.

Ἀναστολή

Ὅ,τι ὀνειρεύτηκα τόσα καὶ τόσα βράδια,

ὅ,τι πεθύμησα μὲ τόση ἀλλοφροσύνη,

ὅ,τι σχεδίασα μὲ τόσο πυρετό,

μόλις σὲ δῶ, γλυκιά μου ἐξουθένωση,

στὰ μάτια καὶ τὰ χείλη τὸ ἀναστέλλω,

γιὰ μία στιγμὴ πιὸ ἀπελπισμένη τὸ ἀναβάλλω,

γιατί μονάχα ὅταν τὰ χέρια μου σὲ χάνουν,

ἡ πονεμένη φαντασία μου σὲ κερδίζει.

(ἀπὸ τὴ Συλλογή: «Ξένα Γόνατα»)

Ἐκεῖνοι ποὺ μᾶς παίδεψαν

Ἐκεῖνοι ποὺ μᾶς παίδεψαν βαραίνουν μέσα μας πιὸ πολύ,

ὅμως ἡ δική σου τρυφερότητα πόσο καιρὸ ἀκόμα θὰ βαστάξει;

Ὅ,τι μᾶς γλύκανε, τὸ ξέπλυνε ὁ χρόνος κι ἡ συναλλαγή,

ἐκεῖνοι ποὺ μᾶς χαμογέλασαν βουλιάξαν σὲ βαθιὰ πηγάδια

καὶ μείναν μόνο κεῖνοι ποὺ μᾶς πλήγωσαν,

ἐκεῖνοι ποὺ ἀρνήθηκαν νὰ τοὺς ὑποταχτοῦμε.

Ἐκεῖνοι ποὺ μᾶς παίδεψαν βαραίνουν πιὸ πολύ…

Ὁ Φωτογράφος

Σ᾿ αὐτὴν ἐδῶ τὴ γειτονιὰ

σ᾿ αὐτὰ ἐδῶ τὰ μερὴ

ὁ φωτογράφος θά ῾πρεπε

νὰ ἤτανε ξεφτέρι

νά ῾ταν τεχνίτης, μερακλὴς

κι ἀπ᾿ ὀμορφιὰ νὰ ξέρει.

Σ᾿ αὐτὴν ἐδῶ τὴ γειτονιὰ

ἂς ἤμουν φωτογράφος

νὰ ὑπηρετῶ τὴν ὀμορφιὰ

μὲ τέχνη καὶ μὲ πάθος.

Νά ῾ρχοντ᾿ ὀμορφοκόριτσα

καὶ λαϊκὲς παρέες

νὰ παίρνουν πόζες ὄμορφες

καμαρωτὲς κι ὡραῖες

γιὰ εἰκοσιτετράωρες

καὶ ἑβδομαδιαῖες.

ΤΙ ΝΑ ΤΑ ΚΑΝΩ ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΣΑΣ

Τί νὰ τὰ κάνω τὰ τραγούδια σας

ποτὲ δὲ λένε τὴν ἀλήθεια

ὁ κόσμος ὑποφέρει καὶ πονᾷ

κι ἐσεῖς τὰ ἴδια παραμύθια

Τί νὰ τὰ κάνω τὰ τραγούδια σας

εἶναι πολὺ ζαχαρωμένα

ταιριάζουν σὲ σοκολατόπαιδα

μὰ δὲ ταιριάζουνε γιὰ μένα

Ποιήματα

ἔκδ. Διαγώνιος, Θεσσαλονίκη, 1992

ΙΘΑΚΗ

Δὲν ξέρω ἂν ἔφυγα ἀπὸ συνέπεια

ἢ ἀπὸ ἀνάγκη νὰ ξεφύγω τὸν ἑαυτό μου,

τὴ στενὴ καὶ μικρόχαρη Ἰθάκη

μὲ τὰ χριστιανικά της σωματεῖα

καὶ τὴν ἀσφυχτική της ἠθική.

Πάντως, δὲν ἦταν λύση, ἦταν ἡμίμετρο.

Κι ἀπὸ τότε κυλιέμαι ἀπὸ δρόμο σὲ δρόμο

ἀποχτώντας πληγὲς κι ἐμπειρίες.

Οἱ φίλοι ποὺ ἀγάπησα ἔχουνε πιὰ χαθεῖ

κι ἔμεινα μόνος τρέμοντας μήπως μὲ δεῖ κανένας

ποὺ κάποτε τοῦ μίλησα γιὰ ἰδανικά…

Τώρα ἐπιστρέφω μὲ μίαν ὕποπτη προσπάθεια

νὰ φανῶ ἄψογος, ἀκέραιος, ἐπιστρέφω

κι εἶμαι, Θεέ μου, σὰν τὸν ἄσωτο ποὺ ἀφήνει

τὴν ἀλητεία, πικραμένος, καὶ γυρνάει

στὸν πατέρα τὸν καλόκαρδο, νὰ ζήσει

στοὺς κόλπους του μίαν ἀσωτία ἰδιωτική.

Τὸν Ποσειδῶνα μέσα μου τὸν φέρνω,

ποὺ μὲ κρατάει πάντα μακριά.

Μὰ κι ἂν ἀκόμα δυνηθῶ νὰ προσεγγίσω,

τάχα ἡ Ἰθάκη θὰ μοῦ βρεῖ τὴ λύση;

ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ

Σπασμένες μέσα μου εἰκόνες ἀνταπόκρισης,

ρήμαγμα μέσα σὲ ξένες ἀγκαλιές,

ἀπελπισμένο κρέμασμα ἀπὸ λαγόνια ξένα.

Πέσιμο ἐκεῖ ποὺ μοναχὰ ἡ μοναξιὰ ὁδηγεῖ:

νὰ ὑποτάξω ἀκόμη καὶ τὸ πνεῦμα μου,

νὰ τὸ προσφέρω σὰν τὴν ἔσχατη ὑποταγή.

(1953)

ΒΡΟΧΟΣ

Τώρα ποὺ σ᾿ ἔχω διαγράψει ἀπ᾿ τὴν καρδιά μου,

ξαναγυρνᾷς ὅλο καὶ πιὸ πολὺ ἐπίμονα,

ὅλο καὶ πιὸ πολὺ τυραννικά.

Δὲν ἔχουν ἔλεος τὰ μάτια σου γιὰ μένα,

δὲν ἔχουν τρυφερότητα τὰ λόγια σου,

τὰ δάχτυλά σου ἔγιναν τώρα πιὸ σκληρά,

ἔγιναν πιὸ κατάλληλα γιὰ τὸ λαιμό μου.

ΕΡΩΤΑΣ

Νὰ σοῦ γλείψω τὰ χέρια, νὰ σοῦ γλείψω τὰ πόδια –

ἡ ἀγάπη κερδίζεται μὲ τὴν ὑποταγή.

Δὲν ξέρω πῶς ἀντιλαμβάνεσαι ἐσὺ τὸν ἔρωτα.

Δὲν εἶναι μόνο μούσκεμα χειλιῶν,

φυτέματα ἀγκαλιασμάτων στὶς μασχάλες,

συσκότιση παραπόνου,

παρηγοριὰ σπασμῶν.

Εἶναι προπάντων ἐπαλήθευση τῆς μοναξιᾶς μας,

ὅταν ἐπιχειροῦμε νὰ κουρνιάσουμε σὲ δυσκολοκατάχτητο κορμί.

ΜΕ ΚΑΤΑΝΥΞΗ

Ἔλα νὰ ἀνταλλάξουμε κορμὶ καὶ μοναξιά.

Νὰ σοῦ δώσω ἀπόγνωση, νὰ μὴν εἶσαι ζῷο,

νὰ μοῦ δώσεις δύναμη, νὰ μὴν εἶμαι ράκος.

Νὰ σοῦ δώσω συντριβή, νὰ μὴν εἶσαι μοῦτρο,

νὰ μοῦ δώσεις χόβολη, νὰ μὴν ξεπαγιάσω.

Κι ὕστερα νὰ πέσω μὲ κατάνυξη στὰ πόδια σου,

γιὰ νὰ μάθεις πιὰ νὰ μὴν κλωτσᾶς.

ΟΤΑΝ ΣΕ ΠΕΡΙΜΕΝΩ

Ὅταν σὲ περιμένω καὶ δὲν ἔρχεσαι,

ὁ νοῦς μου πάει στοὺς τσαλακωμένους,

σ᾿ αὐτοὺς ποὺ ὧρες στέκονται σὲ μία οὐρά,

ἔξω ἀπὸ μία πόρτα ἢ μπροστὰ σ᾿ ἕναν ὑπάλληλο,

κι ἐκλιπαροῦν μὲ μία αἴτηση στὸ χέρι

γιὰ μία ὑπογραφή, γιὰ μία ψευτοσύνταξη.

Ὅταν σὲ περιμένω καὶ δὲν ἔρχεσαι,

γίνομαι ἕνα με τοὺς τσαλακωμένους.

ΤΕΛΟΣ

Τώρα ποὺ βρῆκα πιὰ μίαν ἀγκαλιά,

καλύτερη κι ἀπ᾿ ὅ,τι λαχταροῦσα,

τώρα ποὺ μοῦ ῾ρθαν ὅλα ὅπως τὰ ῾θελα

κι ἀρχίζω νὰ βολεύομαι μὲς στὴν κρυφὴ χαρά μου,

νιώθω πὼς κάτι μέσα μου σαπίζει.

ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΩ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ

Ἐγκαταλείπω τὴν ποίηση δὲ θὰ πεῖ προδοσία,

δὲ θὰ πεῖ ἀνοίγω ἕνα παράθυρο γιὰ τὴ συναλλαγή.

Τέλειωσαν πιὰ τὰ πρελούδια, ἦρθε ἡ ὥρα τοῦ κατακλυσμοῦ.

Ὅσοι δὲν εἶναι ἀρκετὰ κολασμένοι πρέπει ἐπιτέλους νὰ σωπάσουν,

νὰ δοῦν μὲ τί καινούριους τρόπους μποροῦν νὰ ἀπαυδήσουν τὴ ζωή.

Ἐγκαταλείπω τὴν ποίηση δὲ θὰ πεῖ προδοσία.

Νὰ μὴ μὲ κατηγορήσουν γιὰ εὐκολία, πὼς δὲν ἔσκαψα βαθιά,

πὼς δὲ βύθισα τὸ μαχαίρι στὰ πιὸ γυμνά μου κόκαλα.

ὅμως εἶμαι ἄνθρωπος κι ἐγώ, ἐπιτέλους κουράστηκα, πῶς τὸ λένε,

κούραση πιὸ τρομαχτικὴ ἀπὸ τὴν ποίηση ὑπάρχει;

Ἐγκαταλείπω τὴν ποίηση δὲ θὰ πεῖ προδοσία.

Βρίσκει κανεὶς τόσους τρόπους νὰ ἐπιμεληθεῖ τὴν καταστροφή του.

(1956)

Η ΘΑΛΑΣΣΑ

Ἡ θάλασσα εἶναι σὰν τὸν ἔρωτα:

μπαίνεις καὶ δὲν ξέρεις ἂν θὰ βγεῖς.

Πόσοι δὲν ἔφαγαν τὰ νιάτα τους –

μοιραῖες βουτιές, θανατερὲς καταδύσεις,

γράμπες, πηγάδια, βράχια ἀθέατα,

ρουφῆχτρες, καρχαρίες, μέδουσες.

Ἀλίμονο ἂν κόψουμε τὰ μπάνια

Μόνο καὶ μόνο γιατί πνίγηκαν πεντέξι.

Ἀλίμονο ἂν προδώσουμε τὴ θάλασσα

Γιατὶ ἔχει τρόπους νὰ μᾶς καταπίνει.

Ἡ θάλασσα εἶναι σὰν τὸν ἔρωτα:

χίλιοι τὴ χαίρονται – ἕνας τὴν πληρώνει.

(1962)