Στις 18 Αυγούστου του 1227 ο ηγέτης που επεκτάθηκε από την ανατολική ακτή της Κίνας δυτικά μέχρι τη Θάλασσα Αράλη, έφυγε από τη ζωή στο στρατόπεδο κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας κατά του κινεζικού βασιλείου Xi Xia.
Ο μεγάλος Khan, ο οποίος ήταν άνω των 60 ετών και είχε προβλήματα υγείας, μπορεί να υπέκυψε στα τραύματα που προκλήθηκαν κατά τη διάρκεια πτώσης από άλογο τον προηγούμενο χρόνο.
1. Πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια.
Από μικρή ηλικία αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει τη βαρβαρότητα της ζωής στη μογγολική στέπα. Οι αντίπαλοι Τάταροι δηλητηρίασαν τον πατέρα του όταν ήταν μόλις εννέα ετών και η δική του φυλή αργότερα έδιωξε την οικογένειά του και άφησε τη μητέρα του να μεγαλώσει μόνη της τα επτά παιδιά της. Ο Genghis μεγάλωσε κυνηγώντας και αναζητώντας τροφή για να επιβιώσει, και ως έφηβος μπορεί να δολοφόνησε ακόμη και τον ετεροθαλή αδερφό του σε μια διαμάχη για το φαγητό. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας του, αντίπαλες φυλές απήγαγαν τόσο τον ίδιο όσο και τη νεαρή σύζυγό του και ο Genghis πέρασε χρόνο ως σκλάβος πριν κάνει μια τολμηρή απόδραση. Παρ` όλες αυτές τις δυσκολίες, μέχρι τα 20 του χρόνια είχε καθιερωθεί ως ένας τρομερός πολεμιστής και ηγέτης. Αφού συγκέντρωσε στρατό υποστηρικτών, άρχισε να συνάπτει συμμαχίες με τους αρχηγούς σημαντικών φυλών. Μέχρι το 1206, είχε εδραιώσει με επιτυχία τις συνομοσπονδίες από τις στέπες κάτω από τη σημαία του και άρχισε να στρέφει την προσοχή του στην εξωτερική κατάκτηση.
2. Ισχυρός πολεμιστής από την εφηβεία του
Στα τέλη της εφηβείας του, ο Temujin είχε εξελιχθεί σε έναν ισχυρό πολεμιστή και χαρισματική φιγούρα που άρχισε να συγκεντρώνει οπαδούς και να σφυρηλατεί συμμαχίες με άλλους Μογγόλους ηγέτες. Μετά την απαγωγή της γυναίκας του από μια αντίπαλη φυλή, ο Temujin οργάνωσε μια στρατιωτική δύναμη για να νικήσει τη φυλή. Με επιτυχία, στη συνέχεια στράφηκε εναντίον άλλων φυλών και ξεκίνησε να ενώσει τους Μογγόλους με τη βία. Πολλοί πολεμιστές ήρθαν οικειοθελώς στο πλευρό του, αλλά όσοι δεν το έκαναν νικήθηκαν και στη συνέχεια είχαν την επιλογή της υπακοής ή του θανάτου. Οι ευγενείς των κατακτημένων φυλών γενικά εκτελούνταν.
Ο Chan εξέδωσε έναν κώδικα συμπεριφοράς και οργάνωσε τους στρατούς του σε ένα σύστημα 10: 10 άνδρες σε μια ομάδα, 10 διμοιρίες σε έναν λόχο, 10 λόχοι σε ένα σύνταγμα και 10 συντάγματα σε ένα «Tumen», μια τρομακτική στρατιωτική μονάδα που αποτελείται από 10.000 ιππείς. Λόγω της νομαδικής φύσης τους, οι Μογγόλοι μπόρεσαν να εκτρέφουν πολύ περισσότερα άλογα από καθιστικούς πολιτισμούς, οι οποίοι δεν είχαν την πολυτέλεια να θυσιάσουν γεωργική γη για μεγάλα βοσκοτόπια αναπαραγωγής. Όλοι οι πολεμιστές του ήταν έφιπποι και ο μισός στρατός αποτελούταν από τεθωρακισμένους στρατιώτες που κρατούσαν ξίφη και λόγχες. Τοξότες ελαφρού ιππικού γέμισαν τις περισσότερες από τις υπόλοιπες τάξεις. Η οικογένεια του και άλλα έμπιστα μέλη της φυλής οδήγησαν αυτούς τους στρατούς με μεγάλη κινητικότητα και μέχρι το 1209 οι Μογγόλοι ήταν σε κίνηση εναντίον της Κίνας.
Χρησιμοποιώντας ένα εκτεταμένο δίκτυο κατασκόπων και ανιχνευτών, ο Khan εντόπισε μια αδυναμία στην άμυνα των εχθρών του και στη συνέχεια επιτέθηκε στο σημείο με έως και 250.000 ιππείς ταυτόχρονα. Όταν έκαναν επίθεση σε μεγάλες πόλεις, οι Μογγόλοι χρησιμοποιούσαν εξελιγμένο εξοπλισμό πολιορκίας, όπως καταπέλτες και μανγκόνελ, ακόμη και μπορούσαν να εκτρέπουν ποτάμια για να πλημμυρίσουν τον εχθρό. Οι περισσότεροι στρατοί και πόλεις κατέρρεαν κάτω από τη συντριπτική επίδειξη δύναμης και οι σφαγές που ακολουθούσαν τη νίκη των Μογγόλων διέλυαν τις σκέψεις για περαιτέρω αντίσταση. Όσοι επιζούσαν–και εκατομμύρια δεν επιζούσαν – είχαν θρησκευτική ελευθερία και προστασία εντός της ταχέως αναπτυσσόμενης μογγολικής αυτοκρατορίας. Μέχρι το 1227, ο Chan είχε κατακτήσει μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ασίας και είχε εισβάλει στην Ανατολική Ευρώπη, την Περσία και την Ινδία. Η μεγάλη αυτοκρατορία του εκτεινόταν από την κεντρική Ρωσία μέχρι τη Θάλασσα της Αράλης στα δυτικά και από τη βόρεια Κίνα μέχρι το Πεκίνο στα ανατολικά.
3. «Genghis» δεν ήταν το πραγματικό του όνομα.
Ο άνθρωπος που θα γινόταν ο «Μεγάλος Κhan των Μογγόλων γεννήθηκε στις όχθες του ποταμού Ονόν κάπου γύρω στο 1162 και αρχικά ονομαζόταν Temujin, που σημαίνει «από σίδηρο» ή «σιδερουργός». Δεν πήρε το τιμητικό όνομα «Genghis Khan» μέχρι το 1206, όταν ανακηρύχθηκε αρχηγός των Μογγόλων σε μια φυλετική συνάντηση γνωστή ως «κουρουλτάι». Ενώ το “Khan” είναι ένας παραδοσιακός τίτλος που σημαίνει “αρχηγός” ή “ηγεμόνας”, οι ιστορικοί εξακολουθούν να μην είναι σίγουροι για την προέλευση του “Genghis”. Μπορεί να σήμαινε «ωκεανός» ή «δίκαιο», αλλά στα συμφραζόμενα συνήθως μεταφράζεται ως «ανώτατος άρχοντας» ή «παγκόσμιος κυβερνήτης».
3. Δεν υπάρχει οριστική καταγραφή για το πώς έμοιαζε.
Για μια τόσο ισχυρή φιγούρα, πολύ λίγα είναι γνωστά για την προσωπική ζωή του Τζένγκις Καν ή ακόμα και τη φυσική του εμφάνιση. Δεν έχουν διασωθεί σύγχρονα πορτρέτα ή γλυπτά του, και οι λίγες πληροφορίες που έχουν οι ιστορικοί είναι συχνά αντιφατικές ή αναξιόπιστες. Οι περισσότερες μαρτυρίες τον περιγράφουν ως ψηλό και δυνατό με μια γεμάτη χαίτη από μαλλιά και μια μακριά, θαμνώδη γενειάδα. Ίσως η πιο εκπληκτική περιγραφή προέρχεται από τον Πέρση χρονικογράφο του 14ου αιώνα Ρασίντ αλ-Ντιν, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ο Τζένγκις είχε κόκκινα μαλλιά και πράσινα μάτια. Η αφήγηση του Αλ-Ντιν είναι αμφίβολη – ποτέ δεν συνάντησε τον Χαν προσωπικά – αλλά αυτά τα εντυπωσιακά χαρακτηριστικά δεν ήταν πρωτόγνωρα μεταξύ των Μογγόλων με εθνικές διαφορές.
4. Ήταν υπεύθυνος για το θάνατο έως και 40 εκατομμυρίων ανθρώπων.
Ενώ είναι αδύνατο να γνωρίζουμε με βεβαιότητα πόσοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των μογγολικών κατακτήσεων, πολλοί ιστορικοί ανεβάζουν τον αριθμό σε περίπου 40 εκατομμύρια. Οι απογραφές από τον Μεσαίωνα δείχνουν ότι ο πληθυσμός της Κίνας μειώθηκε κατά δεκάδες εκατομμύρια κατά τη διάρκεια της ζωής του Χαν, και οι μελετητές εκτιμούν ότι μπορεί να σκότωσε τα τρία τέταρτα του σύγχρονου πληθυσμού του Ιράν κατά τη διάρκεια του πολέμου του με την Αυτοκρατορία των Χβαρεζμιδών. Συνολικά, οι επιθέσεις των Μογγόλων μπορεί να μείωσαν ολόκληρο τον παγκόσμιο πληθυσμό έως και 11 τοις εκατό.
5. Ήταν ανεκτικός σε διαφορετικές θρησκείες.
Σε αντίθεση με πολλούς δημιουργούς αυτοκρατοριών, ο Genghis Khan αγκάλιασε την ποικιλομορφία των πρόσφατα κατακτημένων εδαφών του. Πέρασε νόμους που κήρυτταν τη θρησκευτική ελευθερία για όλους και χορήγησε ακόμη και φορολογικές απαλλαγές σε χώρους λατρείας. Αυτή η ανοχή είχε μια πολιτική πλευρά – ο Χαν γνώριζε ότι οι ευτυχισμένοι υπήκοοι ήταν λιγότερο πιθανό να επαναστατήσουν – αλλά οι Μογγόλοι είχαν επίσης μια εξαιρετικά φιλελεύθερη στάση απέναντι στη θρησκεία. Ενώ ο Τζένγκις και πολλοί άλλοι προσυπέγραψαν ένα σαμανιστικό σύστημα πεποιθήσεων που σεβόταν τα πνεύματα του ουρανού, των ανέμων και των βουνών, οι λαοί της Στέπας ήταν μια ποικιλία που περιλάμβανε Νεστοριανούς Χριστιανούς, Βουδιστές, Μουσουλμάνους και άλλες ανιμιστικές παραδόσεις. Ο Μεγάλος Chan είχε επίσης προσωπικό ενδιαφέρον για την πνευματικότητα. Ήταν γνωστό ότι προσευχόταν στη σκηνή του για πολλές ημέρες πριν από σημαντικές εκστρατείες, και συχνά συναντούσε διαφορετικούς θρησκευτικούς ηγέτες για να συζητήσουν τις λεπτομέρειες της πίστης τους. Σε μεγάλη ηλικία, κάλεσε ακόμη και τον Ταοϊστή ηγέτη Qiu Chuji στο στρατόπεδό του, και το ζευγάρι υποτίθεται ότι είχε μακριές συζητήσεις για την αθανασία και τη φιλοσοφία.
Στις 18 Αυγούστου 1227, ενώ κατέπνιγε μια εξέγερση στο βασίλειο Xi Xia, ο Genghis Khan πέθανε. Στο νεκροκρέβατό του, διέταξε να εξαφανιστεί ο Xi Xia από προσώπου γης. Υπάκουοι όπως πάντα, οι διάδοχοι του Χαν ισοπέδωσαν ολόκληρες πόλεις και κωμοπόλεις, σκοτώνοντας ή υποδουλώνοντας όλους τους κατοίκους τους. Υπακούοντας στη διαταγή του να κρατήσουν μυστικό τον θάνατό του, οι κληρονόμοι του Genghis έσφαξαν όποιον έβλεπε την νεκρική πομπή του, επιστρέφοντας στο Καρακορούμ, την πρωτεύουσα της Μογγολικής αυτοκρατορίας. Ακόμα φέρνοντας τον θάνατο όπως έκανε όσο ζούσε, πολλοί σκοτώθηκαν πριν το πτώμα του ενταφιαστεί σε έναν ασήμαντο τάφο. Η τελευταία του ανάπαυση παραμένει μυστήριο.
Η μογγολική αυτοκρατορία συνέχισε να αναπτύσσεται μετά το θάνατο του Genghis Khan, περιλαμβάνοντας τελικά το μεγαλύτερο μέρος της κατοικήσιμης Ευρασίας. Η αυτοκρατορία διαλύθηκε τον 14ο αιώνα, αλλά οι ηγεμόνες πολλών ασιατικών κρατών διεκδίκησαν τίτλους απογόνων του Genghis Khan και των καπεταναίων του.
