Ο Προ-Ραφαηλίτης που ενέπνευσε άλλους καλλιτέχνες να σπάσουν τα συμβατικά καλλιτεχνικά πρότυπα.

Ο βικτωριανός Άγγλος ζωγράφος και εικονογράφος βιβλίων John Everett Millais ο οποίος συνδέθηκε αρχικά με τους Προ-Ραφαηλίτες– ήταν ένα παιδί- θαύμα, που έγινε ένας εξαιρετικά πλούσιος ζωγράφος. Η βιρτουόζικη τέχνη του πορτραίτου – κατά καιρούς εφάμιλλη με άλλους μεγάλους του 19ου αιώνα, όπως οι John Singer Sargent και ο Thomas Eakins τον βοήθησε να γίνει ένας από τους κορυφαίους καλλιτέχνες της αγγλικής παραστατικής ζωγραφικής. Μια εξαιρετικά ορατή φιγούρα στη βικτωριανή τέχνη, ο οποίος μάλιστα εξελέγη Πρόεδρος της Βασιλικής Ακαδημίας στο Λονδίνο.

Ο John Everett Millais (1829-1896) ήταν μόλις έντεκα ετών όταν έγινε δεκτός στα Σχολεία της Βασιλικής Ακαδημίας της Βρετανίας. Γεννήθηκε στο Σαουθάμπτον της Αγγλίας, αλλά μεγάλωσε από μια πλούσια οικογένεια με καταγωγή από το μικρό νησί Τζέρσεϊ. Εκεί πέρασε τα παιδικά του χρόνια και άρχισε να ζωγραφίζει όταν ήταν μόλις τεσσάρων ετών.

To παιδί – θαύμα

Οι παλαιστές του Sir John Everett Millais, περίπου το 1840

Το 1840, έγινε δεκτός στα Σχολεία της Βασιλικής Ακαδημίας, ένα αναγνωρισμένο ίδρυμα που είναι επίσης η παλαιότερη σχολή τεχνών στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το ταλέντο του εξελίχθηκε και κέρδισε ένα ασημένιο μετάλλιο για ένα σκίτσο το 1843. Τέσσερα χρόνια αργότερα, του απονεμήθηκε χρυσό μετάλλιο για τον πίνακα του, Η Φυλή του Μπέντζαμιν Αρπάζοντας τις Κόρες της Σιλό (περίπου 1847).

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Βασιλική Ακαδημία, γνώρισε τον William Holman Hunt και τον Dante Gabriel Rosetti.  Καθώς όλοι ήθελαν να απομακρυνθούν από τους παραδοσιακούς κανόνες και τεχνικές που μάθαιναν στα μαθήματά τους, μαζί σχημάτισαν μια μυστική εταιρεία που ονομάζεται «Προραφαηλιτική Αδελφότητα».

Η «Προραφαηλιτική Αδελφότητα» που έφερε επανάσταση στην τέχνη

Aurelia (Η ερωμένη του Fazio), περίπου 1860-70, του Dante Gabriel Rosetti. Ένα παράδειγμα της τέχνης ενός άλλου Προ-Ραφαηλίτη για σύγκριση με του Millais

Αυτό που δεν άρεσε στους Προ-Ραφαηλίτες στο στυλ της Βασιλικής Ακαδημίας  ήταν ότι ενθάρρυνε μια αυστηρή, μηχανική προσέγγιση της τέχνης, διδάσκοντας στους μαθητές να ακολουθούν το κλασικό στυλ, το οποίο βραβεύει τον ρεαλισμό μαζί με την τελειομανία. Ωστόσο οι προ-Ραφαηλίτες δεν ήθελαν να επικεντρωθούν στις λεπτομέρειες των σχολικών βιβλίων. Αυτό που ήθελαν ήταν να δημιουργούν τέχνη εγκάρδια. Για αυτούς, η γενική ατμόσφαιρα και η αίσθηση  του πίνακα είναι αυτά που έχουν μεγαλύτερη σημασία. Εμπνεύστηκαν ιδιαίτερα από τη μεσαιωνική τέχνη που ήρθε πριν από έναν από τους τέσσερις μεγαλύτερους καλλιτέχνες της Αναγέννησης, τον Raphael.

Αυτό μεταφράστηκε σε τέχνη που επικεντρώθηκε σε βιβλικές ιστορίες, μυθολογία και λογοτεχνία. Προκειμένου να βοηθήσουν στην αναδημιουργία διάσημων σκηνών σε ιστορίες, ορισμένοι Προ-Ραφαηλίτες ενσωμάτωσαν αιθέρια φυσικά στοιχεία στην εικόνα.

Το φλοράλ και ιδιότροπο στυλ της προ-ραφαηλίτικης τέχνης επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τον συγγραφέα Oscar Wilde, ο οποίος προώθησε το κίνημα του αισθητισμού και στη συνέχεια την ιδέα της δημιουργίας «τέχνη για την τέχνη». Έγραψε επίσης για βιβλικά θέματα και μύθους, όπως στο τραγικό του έργο Σαλώμη. Οπτικά, το δημιουργικό στυλ των Προ-Ραφαηλιτών βοήθησε στη διαμόρφωση της όμορφης μόδας και τέχνης του Αισθητισμού.

Isabella (1849), του John Everett Millais

Ο Millais ήταν μόλις δεκαεννέα ετών όταν ζωγράφισε αυτό το κομμάτι. Είναι εμπνευσμένο από το ποίημα του John Keats του 1818, Isabella or The Pot of Basil, το οποίο διασκευάστηκε από τη συλλογή μυθιστορημάτων του Boccaccio, Decameron. Μια νουβέλα αφηγείται την ιστορία της Ισαβέλλας, μιας νεαρής γυναίκας αρραβωνιασμένης με έναν πλούσιο ευγενή. Ωστόσο, ερωτεύεται τον μαθητευόμενο των αδερφών της. Στον πίνακα, ο Λορέντζο κοιτάζει την Ισαβέλλα στα δεξιά του τραπεζιού. Απέναντί ​​τους, μπορείτε να δείτε τα καχύποπτα μάτια των αδελφών της. Με αυτόν τον τρόπο, η Millais προανήγγειλε το επόμενο μέρος της ιστορίας της.

Οι μελετητές θεωρούν ότι είναι ο πρώτος πίνακας του Millais σε προ-ραφαηλίτικο στυλ. Οπτικά, λένε ότι οι άκαμπτες γωνίες και οι επίπεδες διαστάσεις φαίνεται να είναι παρμένες από πρώιμους ιταλικούς πίνακες. Εκτός από την εμφάνισή του, ο συμβολισμός του προκαλεί επίσης τη δημοφιλή βικτωριανή σκέψη. Οι Βικτωριανοί ενθάρρυναν τη σεμνότητα, αλλά μερικοί άνθρωποι βλέπουν φαλλικά σύμβολα στην Ισαβέλλα. Ο κόσμος δεν είναι σίγουρος γιατί μπορεί να συμπεριέλαβε αυτήν την εικόνα, αλλά εξακολουθεί να αψηφούσε τη σεξουαλικά σιωπηλή νοοτροπία της εποχής.

Ο Χριστός στο σπίτι των γονιών του (1850)

Ο Χριστός στο σπίτι των γονιών του, του John Everett Millais

Οι Millais όπως ο Caravaggio έδειξαν βιβλικές μορφές όπως ο Ιησούς και η Παναγία ως απλούς ανθρώπους Αυτός ο πίνακας αφορά στην παιδική ηλικία του Ιησού, που τον δείχνει στο σπίτι του ξυλουργού πατέρα του, του Ιωσήφ. Ρολά από ξύλο είναι σκορπισμένα στο πάτωμα,  η Μαρία στα γόνατά της και ο Ιωάννης ο Βαπτιστής κοιτάζει ντροπαλά από τα δεξιά.

Ο Κάρολος Ντίκενς επέκρινε αυτό το έργο λέγοντας ότι ο Ιησούς έμοιαζε με, «ένα απεχθές, τσαλακωμένο, κοκκινομάλλικο αγόρι με νυχτικό», ενώ η Παναγία ήταν «τόσο απαίσια στην ασχήμια της που … θα ξεχώριζε από τους το υπόλοιπο της παρέας ως τέρας, στο πιο χυδαίο καμπαρέ της Γαλλίας ή στο χαμηλότερο τζιν-shop στην Αγγλία». Παρά τη διαμάχη του, είναι ένα από τα καλύτερα αναγνωρισμένα κομμάτια του καλλιτέχνη.

Το διασημότερο έργο του Millais : Οφηλία

Ophelia, Sir John Everett Millais, 1851-2

Η Οφηλία είναι ίσως το διασημότερο  έργο του Millais.

Τα ανοιχτά χέρια και το βλέμμα της σε κάποιους φέρνουν στο μυαλό τις παραδοσιακές απεικονίσεις αγίων ή μαρτύρων. Για άλλους η στάση της είναι άκρως ερωτική. Ο λόγος για την “Οφηλία”, τον διάσημο πίνακα του Προ-Ραφαηλίτη John Everett Millais. Ένα έργο τέχνης ιδιαίτερα γνωστό για την απεικόνιση της όχθης του ποταμού.

Ήταν το  1894 όταν  η γκαλερί Tate έλαβε στη συλλογή της τον εν λόγω πίνακα – καμβά ζωγραφισμένο με λάδι -από ιδρυτικό μέλος της Pre-Raphaelite Brotherhood (PRB). Τον John Everett Millais ο οποίος θεωρήθηκε παιδί-θαύμα στη ζωγραφική. Σε ηλικία 11 ετών κέρδισε μια θέση στη σχολή της Βασιλικής Ακαδημίας με ψευδώνυμο : “Το παιδί”.

Για τη δημιουργία της “Οφηλίας” εμπνεύστηκε από τον ομώνυμο χαρακτήρα του έργου του Shakespeare, “Άμλετ”.

Σύμφωνα με την ιστορία, όταν εκείνη διαπίστωσε ότι ο αγαπημένος της Άμλετ δολοφόνησε κατά λάθος τον πατέρα της, τρελαίνεται από τη θλίψη. Καταρρέει ψυχικά και ενώ περπατάει μέσα στο δάσος συλλέγοντας αγριολούλουδα και τραγουδώντας στοιχειωμένα τραγούδια, πέφτει σε ένα ποτάμι και πνίγεται.

Η τελευταία της στιγμή εν ζωή είναι αυτό που αποτύπωσε ο John Everett Millais σε αυτόν τον πίνακα. Ο στόχος του ήταν να ζωγραφίσει την ίδια την πράξη του θανάτου της ως κάτι όμορφο.

Ο Shakespeare ήταν μια αγαπημένη πηγή για τους Βικτωριανούς ζωγράφους και η τραγική-ρομαντική φιγούρα της Οφηλίας από τον Άμλετ ήταν ένα ιδιαίτερα δημοφιλές θέμα, που εμφανιζόταν τακτικά σε εκθέσεις της Βασιλικής Ακαδημίας.

Ο Millais ξεκίνησε το φόντο του πίνακα τον Ιούλιο του 1851, στο Ewell του Surrey. Σύμφωνα με τους στόχους της  «Προραφαηλιτικής Αδελφότητας» , ζωγράφιζε με στενή παρατήρηση της φύσης.

Τόσο ο έρωτας όσο και Θάνατος ήταν ένας ιδιαίτερα αγαπημένος συνδυασμός των ΠροΡαφαηλιτών.

Η Οφηλία αποτελεί μια αλληγορική αντίθεση σύνθεση ανάμεσα σε Θάνατο και Έρωτα με κεντρικό πρόσωπο που ακτινοβολεί τη χαρακτηριστική Προ-Ραφαηλιτική ομορφιά.

Τα φυτά δεν επιλέχθηκαν τυχαία από τον Millais και η σημασία τους είναι καθαρά συμβολική. Τα τριαντάφυλλα κοντά στο μάγουλο όπως και στο φόρεμα της Οφηλίας παραπέμπουν στον αδελφό της, Λαέρτη, που την αποκαλούσε «τριαντάφυλλο του Μαΐου». Η ιτιά, η τσουκνίδα και η μαργαρίτα συνδέονται με την εγκαταλελειμμένη αγάπη και τον πόνο που βιώνει η νεαρή αλλά και την αθωότητά της. Οι πανσέδες αναφέρονται στη μάταιη αγάπη. Οι βιολέτες που η Οφηλία φοράει με αλυσίδα στο λαιμό της σηματοδοτούν την πιστότητα, την αγνότητα ή τον θάνατο των νέων. Και οι δύο έννοιες θα μπορούσαν να θεωρηθούν σωστές στην προκειμένη περίπτωση. Όσο για την παπαρούνα, είναι φανερό ότι σημαίνει θάνατο.

Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι η Οφηλία προστέθηκε στη συνέχεια στον πίνακα. Για να γίνει αυτό, βοήθησε το μοντέλο, Elizabeth Siddal. Γεννημένη το 1829, ήταν περίπου 20 ετών κι εργαζόταν σε ένα κατάστημα καπέλων όταν την «ανακάλυψε» ο καλλιτέχνης Walter Deverell. Σύντομα έγινε ένα αγαπημένο μοντέλο για την «Προραφαηλιτική Αδελφότητα»- την ομάδα νέων ζωγράφων που ήθελαν να φέρουν επανάσταση στον βικτωριανό κόσμο της τέχνης.

 Η όμορφη κοπέλα ήταν υποχρεωμένη να ποζάρει φορώντας τα ρούχα της -για μια περίοδο τεσσάρων μηνών- μέσα σε ένα λουτρό γεμάτο παγωμένο νερό που θερμαινόταν με λάμπες πετρελαίου. Οι λάμπες όμως κάποια στιγμή έσβησαν.  Ο Millais ήταν τόσο απορροφημένος στη δουλειά του και δεν το παρατήρησε. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να κρυώσει σοβαρά το μοντέλο.Ο πατέρας της κατηγόρησε τον καλλιτέχνη εξαναγκάζοντάς τον να πληρώσει τα ιατρικά έξοδα για τη θεραπεία της.Χρειάστηκε να ταξίδεψε στη Νίκαια και το Παρίσι προκειμένου να γιατρευτεί.Η Siddal έγινε επίσης καλλιτέχνης από μόνη της, αν και η ζωγραφική ήταν μια ασυνήθιστη καριέρα για μια γυναίκα εκείνες τις μέρες.

Έγινε η μούσα αλλά και σύζυγος του καλλιτέχνη Dante Gabriel Rossetti και εμφανίστηκε σε πολλά έργα του.

Έπασχε από φυματίωση, αλλά δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν πως την ταλαιπωρούσε ανορεξία αλλά και ψυχικές διαταραχές λόγω της απιστίας του συζύγου της. Εξαιτίας όλων των παραπάνω αλλά και της κατάθλιψης που άρχισε να τη φλερτάρει, έλαβε μεγάλες ποσότητες από το φάρμακο της εποχής το λάβδανο, ένα μείγμα από αλκοόλ και όπιο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον εθισμό της. Δυστυχώς, το τελειωτικό χτύπημα της μοίρας της ήταν ο θάνατος του νεογέννητου παιδιού της. Αργότερα, όταν συνειδητοποίησε πως ήταν για δεύτερη φορά έγκυος, αυτοκτόνησε στους πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης από υπερβολική δόση.

Σήμερα η Οφηλία εκτίθεται στην αίθουσα 1840 στο Tate της Μεγάλης Βρετανίας λαμβάνοντας μεγάλη προσοχή από τους επισκέπτες, εξαιτίας του εξαιρετικά περίπλοκου τρόπου ζωγραφικής και συγκλονιστικής έκφρασης που εξακολουθεί να είναι ορατή στο νεαρό, χλωμό, άψυχο πρόσωπο. Τα χείλη της είναι σαν να λένε ακόμα το τελευταίο της τραγούδι λίγο πριν πεθάνει. Το σώμα της φαίνεται σαν  να “κρέμεται” στο νερό, κυρίως βυθισμένο με μόνο το πρόσωπο, το λαιμό, το στήθος και τα χέρια της να “σπάνε” την επιφάνεια του νερού, μαζί με μερικές πτυχές της φούστας του εξαιρετικά διακοσμημένου φορέματος της. Τα καστανόξανθα μαλλιά της που παρασύρονται στο νερό γύρω από το κεφάλι της τονίζουν τη χαμένη της νιότη, ενώ τα χέρια της “κρυφοκοιτάζουν” παραδομένα έξω από την επιφάνεια του νερού. Θα έλεγε κανείς παρατηρώντας την εικόνα της πολύ προσεκτικά ότι δεν πολέμησε το θάνατό της αλλά τον καλωσόρισε.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τo έργο του Millais ενέπνευσε άλλους καλλιτέχνες να σπάσουν τα συμβατικά καλλιτεχνικά πρότυπα. Συνέχισε να παράγει έργα τέχνης για μια μακρά καριέρα, με έως και 107 πίνακες.