H επίθεση της Ουκρανίας στην περιφέρεια του Κουρσκ ίσως υποχρεώσει τη Ρωσία να ξανασκεφτεί τον ισχυρισμό της ότι η όποια ειρηνευτική συμφωνία θα πρέπει να λάβει υπόψη της τον έλεγχο εδαφών, σχολιάζουν οι Financial Times.
O συντάκτης του άρθρου γνώμης, ιστορικός και επίτιμος καθηγητής Πολεμικών Σπουδών στο King’s College του Λονδίνου, Λόρενς Φρίντμαν, εξηγεί:
«Στο πρώτο εξάμηνο του 2023 κυριαρχούσε το ερώτημα πότε και με ποιον τρόπο θα εξαπέλυε η Ουκρανία τη μεγάλη της αντεπίθεση για την απελευθέρωση των εδαφών που κατείχε η Ρωσία.
Το πιο πιθανό σενάριο ήταν η προέλαση μέσα από τις ρωσικές γραμμές προς τη Μαύρη Θάλασσα. Ο μόνος άγνωστος παράγων ήταν ο χρόνος. Όταν ξεκίνησε λοιπόν η επίθεση, τον Ιούνιο του 2023, το στοιχείο της έκπληξης δεν υπήρχε. Οι Ρώσοι ήταν καλά προετοιμασμένοι. Ο ουκρανικός στρατός δεν είχε ούτε τα μέσα ούτε την εκπαίδευση, την εναέρια στήριξη ή τις διοικητικές δομές για να τα καταφέρει.
Στα τέλη του χρόνου, η Ρωσία ξεκίνησε τη δική της επίθεση. Είχαν λειτουργήσει προς όφελός της τόσο οι καθυστερήσεις του Κιέβου στη στρατολόγηση περισσοτέρων ανδρών όσο και το μπλόκο των Ρεπουμπλικανών στην αποστολή περισσότερης βοήθειας από την Ουάσινγκτον προς το Κίεβο. Η Ρωσία υπέστη μεγάλες απώλειες σε άνδρες και εξοπλισμό, αλλά με την οικονομία της να είναι προσανατολισμένη στον πόλεμο και το πεζικό της να είναι ανεξάντλητο κατάφερε να απωθήσει τους εξαντλημένους Ουκρανούς και να καταλάβει γκρεμισμένες πόλεις και χωριά.
Επιπλέον, η Ρωσία έθεσε στο στόχαστρο την υποδομή και κατοικημένες περιοχές της Ουκρανίας. Η Ουκρανία σημείωσε κάποιες επιτυχίες στην απώθηση του ρωσικού ναυτικού έξω από τη Μαύρη Θάλασσα, αλλά ο συνολικός απολογισμός δεν ήταν ενθαρρυντικός. Μια νέα επίθεση έμοιαζε πολύ ριψοκίνδυνη. Την ίδια ώρα γινόταν συζήτηση για διαπραγματεύσεις και κατάπαυση του πυρός. Με τις δυνάμεις του να έχουν την πρωτοβουλία, ο Πούτιν δεν ενδιαφερόταν για συμφωνίες που δεν θα ικανοποιούσαν στο μέγιστο τους στόχους τους.
Η αιφνιδιαστική εισβολή των Ουκρανών στο Κουρσκ
Αιφνιδιάζοντας τους πάντες, οι ουκρανικές δυνάμεις ξεκίνησαν μια νέα επίθεση στις 6 Αυγούστου, διεισδύοντας στην περιοχή του Κουρσκ. Η πρώτη απάντηση, ακόμη κι από Ουκρανούς αναλυτές, ήταν ότι επρόκειτο για τρέλα, για θυσία πολύτιμων στρατιωτών που θα μπορούσαν να είναι πολύ πιο χρήσιμοι στο Ντονέτσκ. Το σχέδιο φαινόταν μάταιο, μια προσπάθεια του προέδρου Ζελένσκι και του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων Ολεξάντρ Σίρσκι να εντυπωσιάσουν.
Πολύ γρήγορα η ατμόσφαιρα άλλαξε. Εδώ δεν επρόκειτο για μια παράτολμη επιδρομή μερικών εκατοντάδων στρατιωτών, αλλά για μια συνδυασμένη επιχείρηση με τη συμμετοχή αρκετών ταξιαρχιών, που άρχισαν να καταλαμβάνουν εδάφη και να συλλαμβάνουν αιχμαλώτους. Το Κίεβο είχε διδαχθεί τα μαθήματα του 2023. Οι επικοινωνιακές γραμμές του εχθρού μπλοκαρίστηκαν. Τα ουκρανικά αεροσκάφη αξιοποιήθηκαν. Τα ισχυρά σημεία των Ρώσων παρακάμφθηκαν. Χρησιμοποιήθηκαν έμπειροι στρατιώτες, όχι νεοσύλλεκτοι. Το αποτέλεσμα ήταν να καταληφθούν μέσα σε μία εβδομάδα 1.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα ρωσικού εδάφους, περισσότερα κι από όσα είχαν καταλάβει οι Ρώσοι το προηγούμενο οκτάμηνο.
Με δεδομένο ότι απομακρύνθηκαν 200.000 άνθρωποι από τα σπίτια τους, ο Πούτιν δεν μπορούσε να αρνηθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης. Αν και δυσκολεύτηκε να παραδεχθεί ότι η Ρωσία είχε δεχθεί εισβολή, μίλησε για τρομοκρατία και πρόκληση. Και ανέθεσε στον Αλεξέι Ντιούμιν, πρώην σωματοφύλακά του και έμπιστό του, να προετοιμάσει μαζί με τις μυστικές υπηρεσίες την απάντηση.
Η ουκρανική επίθεση ίσως αλλάξει τους υπολογισμούς του Πούτιν
Θα σκεπτόταν κανείς ότι η Ρωσία δεν θα δυσκολευτεί να εκδιώξει τους Ουκρανούς. Όμως η αποστολή του στρατού είναι να κατακτήσει τη γειτονική χώρα, όχι να εκδιώξει εισβολείς. Αν και υπάρχουν λοιπόν πληροφορίες για παγίδευση ουκρανικών μονάδων, το Κίεβο διατηρεί την πρωτοβουλία και καταλαμβάνει περισσότερα εδάφη. Θα πρέπει τώρα να αποφασίσει πόσα εδάφη θέλει να κρατήσει και πόσους ακόμη στρατιώτες θα εμπλέξει στην επιχείρηση.
Ο πρόεδρος Ζελένσκι έχει πει ότι η επιχείρηση αυτή θα φέρει πιο κοντά την ειρήνη. Ο Πούτιν είναι εμφανώς προβληματισμένος και σχεδιάζει μια βίαιη απάντηση, όπως έκανε τον Σεπτέμβριο του 2022 ύστερα από την τελευταία επιτυχημένη επίθεση της Ουκρανίας. Όμως τώρα η οικονομία του πάσχει από έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού. Και είναι αναγκασμένος να ξανασκεφτεί τον ισχυρισμό ότι οποιαδήποτε συμφωνία θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη νέα εδαφική πραγματικότητα.
Ολεξάντρ Σίρσκι: O «Σοβιετικός» στρατηγός που άλλαξε τον ρου του πολέμου
Η μυστικότητα του σχεδίου της αντεπίθεσης βασίστηκε σε μελέτη που παρήγγειλε το υπουργείο Αμυνας της Ουκρανίας σε ερευνητικό ινστιτούτο καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η επιτυχία όλων των στρατιωτικών επιχειρήσεων είχε «ένα κοινό νήμα: σιωπή από την πολιτική ηγεσία μέχρι την επίτευξη των στόχων».
Ηδη η ομερτά μεταξύ των κορυφαίων στρατιωτικών στελεχών της Ουκρανίας στη διαδικασία σχεδιασμού της αντεπίθεσης συνιστά μια πρώτη -και εντυπωσιακή- ποιοτική μεταβολή του στρατού της, η οποία πιστώνεται στον ανώτατο διοικητή του, Ολεξάντρ Σίρσκι. Ο σημερινός αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων στην Ουκρανία διαδέχθηκε τον Βαλέρι Ζαλούζνι, δηλώνοντας απερίφραστα, με το καλημέρα της ανάληψης των καθηκόντων του πως «απαιτούνται επείγουσες αλλαγές, σε διαφορετική περίπτωση η Ουκρανία δεν θα είναι σε θέση να επιτύχει τους στόχους της στο μέτωπο».
Αν και «προϊόν του σοβιετικού στρατιωτικού δόγματος», κατά την Deutsche Welle, ως απόφοιτος της Ανώτατης Στρατιωτικής Ακαδημίας της Μόσχας, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης o Σίρσκι εντάχθηκε στον ουκρανικό στρατό. Τα πρώτα δείγματα γραφής του στο πεδίο της μάχης κατά της Ρωσίας τα έδωσε το 2014, καθώς είχε οριστεί υπεύθυνος για τον συντονισμό των Ουκρανών έναντι παραστρατιωτικών ομάδων, συλλαμβάνοντας οκτώ χρόνια μετά, σε μια κλειστή ομάδα, την ιδέα για μια διπλή αμυντική γραμμή περιμετρικά του Κιέβου.
Για την επίτευξή της, όμως, χρειάστηκε να καταστραφούν κρίσιμες υποδομές. Η υποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων τον Απρίλιο του 2022, ωστόσο, εκτόξευσε τη δημοφιλία του, σε σημείο που ο Ουκρανός πρόεδρος να τον αποκαλέσει «ήρωα της Ουκρανίας». Διοικώντας το ουκρανικό Πεζικό στη συνέχεια, o Σίρσκι συνέβαλε στην ανακατάληψη εδαφών στο Χάρκοβο και τη Χερσώνα, αλλά και σε σκληρές μάχες στο Σολεντάρ και το Μπαχμούτ.
Απεναντίας, οι μεγάλες απώλειές τους στο Μπαχμούτ έφεραν τον Σίρσκι στο επίκεντρο επικρίσεων ως προς τους θανάτους στην πρώτη γραμμή, ενώ η κριτική εναντίον του ενισχύθηκε τους τελευταίους μήνες, καθώς το Κίεβο δεν είχε καταφέρει κάποια εντυπωσιακή επιτυχία. Ωστόσο, το γεγονός ότι η ουκρανική αντεπίθεση πέρασε κάτω από τα ρωσικά ραντάρ «αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό επίτευγμα για τους στρατιωτικούς διοικητές της Ουκρανίας», σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, που το χρεώνουν στον Σίρσκι.
Κυρίως, όμως, η στρατιωτική ευφυΐα του να αναγκάσει τους Ρώσους διοικητές να αναλώσουν τις επιχειρησιακές δυνατότητες που διέθεταν έως το 2023 σε ανθρώπινο δυναμικό και δύναμη πυρός αναζητώντας τα τρωτά τους σημεία ήταν αυτή που άλλαξε τη φιλοσοφία της ουκρανικής στρατηγικής. Την ίδια στιγμή, η ουκρανική επίθεση στο Κουρσκ επιστρέφει πανηγυρικά τη σύγκρουση στο επίπεδο των ελιγμών απέναντι στη συντριπτική -αλλά αργή- υπεροπλία της Μόσχας, καθιστώντας τον ουκρανικό στρατό πιο ευέλικτο.
Στο πλαίσιο αυτό, η επιχειρησιακή σιωπή και η ανάπτυξη των δυνατοτήτων ηλεκτρονικού πολέμου έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ουκρανική επίθεση, όταν «ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Γερμανία είχαν ενημερωθεί εκ των προτέρων για τη σχεδιαζόμενη ουκρανική επιχείρηση», σύμφωνα με τους «Financial Times». Και αυτό είναι… έργο Σίρσκι, όπως αναφέρουν, ακόμη κι αν η «η επίθεση στο Κουρσκ μπορεί τελικά να είναι μέρος των προετοιμασιών της Ουκρανίας για μια μελλοντική ειρηνευτική διαδικασία» ως διαπραγματευτικό μέσο στο μέλλον.
