Οι ελαιογραφίες φέρουν τα σημάδια του χρόνου, καθώς η φυσική φθορά προκαλεί ρωγμές και αποχρωματισμούς. Η παραδοσιακή αποκατάσταση αυτών των φθορών απαιτεί συνήθως χρόνια εργασίας από συντηρητές και γι’ αυτό περιορίζεται στα πιο πολύτιμα έργα. Παρόλα αυτά, μια νέα τεχνική υπόσχεται να αλλάξει ριζικά αυτή τη διαδικασία, επιτρέποντας την αποκατάσταση έργων τέχνης μέσα σε λίγες μόνο ώρες.
Η μέθοδος χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη και άλλες ψηφιακές τεχνολογίες για να δημιουργήσει μια ψηφιακή αναπαράσταση του έργου. Αυτή στη συνέχεια εκτυπώνεται σε ένα διαφανές πολυμερές φύλλο, το οποίο τοποθετείται προσεκτικά πάνω στον πίνακα. Για να δοκιμάσει τη μέθοδο, ο Άλεξ Κατσκίν, ερευνητής του ΜΙΤ, αποκατέστησε μια κατεστραμμένη ελαιογραφία που αποδίδεται σε έναν Ολλανδό ζωγράφο του 15ου αιώνα, άγνωστου ονόματος. Ο πίνακας είναι εξαιρετικά λεπτομερής, αλλά χωρισμένος ορατά σε τέσσερα τμήματα, καλυμμένος με λεπτές ρωγμές και διάστικτος με χιλιάδες μικροσκοπικές επιφάνειες όπου το χρώμα έχει ξεφλουδίσει.
«Πολλές από τις φθορές εντοπίζονται σε μικρές και περίτεχνες λεπτομέρειες», ανέφερε ο Κατσκίν, ο οποίος υπολόγισε ότι η παραδοσιακή αποκατάσταση θα απαιτούσε περίπου 200 ώρες εργασίας. «Έχει υποστεί αιώνες φθοράς» πρόσθεσε.
Αρχικά, ο ερευνητής σάρωσε τον πίνακα προκειμένου να καταγράψει το μέγεθος, το σχήμα και την ακριβή τοποθεσία των φθορών, εντοπίζοντας συνολικά 5.612 σημεία που έπρεπε να αποκατασταθούν. Στη συνέχεια, σχεδίασε μια ψηφιακή μάσκα στο Adobe Photoshop, στην οποία πρόσθεσε χρωματιστές κηλίδες για να καλύψει τα σημεία που είχαν υποστεί φθορά και διόρθωσε τα μοτίβα αντιγράφοντας παρόμοια στοιχεία από άλλες περιοχές του πίνακα. Το πρόσωπο ενός βρέφους που έλειπε αναπαράχθηκε από άλλο έργο του ίδιου καλλιτέχνη.
Η μάσκα εκτυπώθηκε σε ένα φύλλο πολυμερούς, επικαλύφθηκε με βερνίκι για την προστασία του μελανιού και στη συνέχεια τοποθετήθηκε με προσοχή πάνω στον πίνακα. Χρησιμοποιήθηκαν συνολικά 57.314 χρώματα για να καλυφθούν οι φθορές. Οι διορθώσεις έχουν σκοπό να βελτιώσουν την εικόνα του πίνακα, ακόμα κι αν δεν είναι τέλεια ευθυγραμμισμένες.
Ο Κατσκίν εξέφρασε τον ενθουσιασμό του για το αποτέλεσμα.
«Ήταν το επιστέγασμα πολλών ετών προσπαθειών για να καταφέρουμε αυτή τη μέθοδο να λειτουργήσει. Η ανακούφιση ήταν μεγάλη όταν διαπιστώσαμε ότι μπορέσαμε να ανασυνθέσουμε και να ενώσουμε με επιτυχία τα διασωθέντα τμήματα του πίνακα» δήλωσε.
Η μέθοδος, που περιγράφεται στο περιοδικό «Nature», μπορεί να εφαρμοστεί αποκλειστικά σε πίνακες καλυμμένους με βερνίκι και με λεία επιφάνεια, ώστε το πολυμερές φύλλο να εφαρμόζει σωστά. Η μάσκα μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς να αφήσει ίχνη, είτε με προσεκτικό ξεφλούδισμα είτε με τη χρήση ειδικών διαλυτών.
Ο Κατσκίν ελπίζει ότι η μέθοδος θα δώσει τη δυνατότητα σε γκαλερί να αποκαταστήσουν και να εκθέσουν πολλούς πίνακες που μέχρι τώρα θεωρούνταν μη επαρκώς πολύτιμοι για παραδοσιακή συντήρηση. Παράλληλα, αναγνωρίζει πως εγείρονται ηθικά ερωτήματα, όπως το κατά πόσο είναι θεμιτό να καλύπτεται ένας πίνακας με φιλμ, αν αυτή η πρακτική αλλοιώνει την εμπειρία του θεατή, αλλά και αν συγκεκριμένες παρεμβάσεις —όπως η αντιγραφή χαρακτηριστικών από άλλα έργα— θεωρούνται αποδεκτές.
ΠΗΓΗ: Guardian
