Η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή εισέρχεται σε μια νέα φάση μετά τον βομβαρδισμό τριών πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αυτή η ενέργεια έχει προκαλέσει υποψίες ότι η ιρανική ηγεσία μπορεί να εξετάσει εναλλακτικές στρατηγικές. Η απόφαση της Τεχεράνης να αποκλείσει ή να περιορίσει τη ναυσιπλοΐα στα Στενά του Ορμούζ είναι πιθανό να γίνει άμεσα, και αποτελεί ένα από τα πιο ισχυρά αντίμετρα που διαθέτει. Αν το Ιράν καταφέρει να εμποδίσει την πρόσβαση στα μεγάλα δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο προς την Κίνα, την Ευρώπη και άλλες βασικές ενεργειακές αγορές, οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν να εκτοξευθούν, ενδεχομένως αποσταθεροποιώντας την παγκόσμια οικονομία, σύμφωνα με το Bloomberg.
Τα Στενά του Ορμούζ είναι κρίσιμης σημασίας για το παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου. Σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg, το 2024 τα δεξαμενόπλοια θα μεταφέρουν περίπου 16,5 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου και συμπυκνωμάτων ημερησίως από τη Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, το Κουβέιτ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ιράν μέσω αυτού του στενού. Είναι επίσης κρίσιμο για την εξαγωγή υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), καθώς πάνω από το ένα πέμπτο της παγκόσμιας προσφοράς διέρχεται από εδώ.
Τα Στενά του Ορμούζ είναι θαλάσσιος διάδρομος που συνδέει τον Περσικό Κόλπο με τον Ινδικό Ωκεανό, με το Ιράν να βρίσκεται στα βόρεια και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ομάν στα νότια. Έχει μήκος πάνω από 150 χλμ. και πλάτος περίπου 35 χλμ., με το στενότερο σημείο του να έχει πλάτος μόλις δύο μιλίων. Το ρηχό του βάθος το καθιστά ευάλωτο σε νάρκες, ενώ η εγγύτητά του με την ξηρά, ιδίως με το Ιράν, καθιστά τα πλοία στόχους για πυραυλικές επιθέσεις ή αναχαιτίσεις από περιπολικά σκάφη και ελικόπτερα.
Μπορεί το Ιράν να αποκλείσει τα Στενά του Ορμούζ; Νομικά, το Ιράν δεν έχει τη δυνατότητα να διατάξει τη διακοπή της κυκλοφορίας, επομένως θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσει βία ή απειλές. Αν ο ναυτικός του στόλος προσπαθούσε να εμποδίσει την είσοδο στο στενό, θα αντιμετώπιζε πιθανώς την αντίδραση του 5ου Στόλου των ΗΠΑ και άλλων δυτικών ναυτικών δυνάμεων στην περιοχή. Ωστόσο, θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές αναταραχές χωρίς να χρειαστεί να αποπλεύσει κανένα ιρανικό πολεμικό πλοίο. Μια πιθανή στρατηγική θα ήταν να παρενοχλεί τα πλοία με μικρά, γρήγορα περιπολικά σκάφη ή να χρησιμοποιήσει drones και πυραύλους από παράκτιες ή εσωτερικές περιοχές, καθιστώντας την διέλευση των εμπορικών πλοίων πολύ επικίνδυνη.
Το Ιράν έχει χρησιμοποιήσει την παρενόχληση πλοίων στον Κόλπο εδώ και δεκαετίες για να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του σχετικά με τις επιβληθείσες κυρώσεις ή ως μέσο πίεσης σε διαμάχες. Για παράδειγμα, τον Μάιο του 2022, το Ιράν κατέσχεσε δύο ελληνικά δεξαμενόπλοια και τα κράτησε για έξι μήνες, πιθανώς ως αντίποινα για την κατάσχεση ιρανικού πετρελαίου από ελληνικές και αμερικανικές αρχές σε άλλο πλοίο. Τελικά, το φορτίο αποδεσμεύθηκε και τα ελληνικά δεξαμενόπλοια αφέθηκαν ελεύθερα.
Μέχρι στιγμής, το Ιράν δεν έχει κλείσει το Στενό του Ορμούζ. Κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράκ-Ιράν (1980-88), οι ιρακινές δυνάμεις επιτέθηκαν σε τερματικό σταθμό εξαγωγής πετρελαίου στο νησί Χαργκ, με σκοπό να προκαλέσουν αντίποινα από το Ιράν. Οι δύο πλευρές επιτέθηκαν σε 451 πλοία, γεγονός που αύξησε σημαντικά το κόστος ασφάλισης και συνέβαλε στην άνοδο των τιμών του πετρελαίου. Όταν επιβλήθηκαν κυρώσεις στο Ιράν το 2011, η χώρα απείλησε να κλείσει το στενό, αλλά τελικά δεν το έκανε.
Ποιοι εξαρτώνται περισσότερο από τα Στενά του Ορμούζ; Η Σαουδική Αραβία εξάγει το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου της μέσω αυτού του στενού, αν και έχει τη δυνατότητα να εκτρέψει φορτία προς την Ευρώπη μέσω ενός αγωγού που καταλήγει σε τερματικό στην Ερυθρά Θάλασσα. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα μπορούν να στείλουν 1,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα μέσω αγωγού από το λιμάνι της Φουτζάιρα στον Κόλπο του Ομάν, νότια του Ορμούζ. Ωστόσο, το Ιράκ, το Κουβέιτ, το Κατάρ και το Μπαχρέιν δεν έχουν άλλη επιλογή από το να μεταφέρουν το πετρέλαιο τους μέσω της θαλάσσιας οδού. Το μεγαλύτερο μέρος του πετρελαίου που διέρχεται από τα Στενά του Ορμούζ κατευθύνεται προς την Ασία, ενώ το Ιράν εξαρτάται επίσης από τη διέλευση μέσω του στενού για τις εξαγωγές του, αν και εξάγει μόνο ένα μικρό ποσοστό από την ανατολική πλευρά του.
