Το ισχυρό νέο τηλεσκόπιο Vera Rubin στη Χιλή κατέγραψε τις πρώτες εικόνες, αποκαλύπτοντας την πρωτοφανή ικανότητά του να παρατηρεί τα σκοτεινά βάθη του σύμπαντος. Μία από τις εικόνες, απεικονίζει τεράστια πολύχρωμα νέφη αερίων και σκόνης να στροβιλίζονται σε μια περιοχή σχηματισμού άστρων, σε απόσταση 9.000 ετών φωτός από τη Γη.
Το τηλεσκόπιο Vera Rubin, το οποίο διαθέτει την ισχυρότερη ψηφιακή κάμερα στον κόσμο, υπόσχεται να φέρει επανάσταση στην κατανόησή μας για το σύμπαν. Οι επιστήμονες εκτιμούν πως, εάν υπάρχει πραγματικά ένας ένατος πλανήτης στο ηλιακό μας σύστημα, το τηλεσκόπιο πιθανότατα θα τον εντοπίσει στον πρώτο κιόλας χρόνο λειτουργίας του.
Το τηλεσκόπιο καλείται να εντοπίσει φονικούς αστεροειδείς που πλησιάζουν τη Γη και να χαρτογραφήσει σε βάθος τον Γαλαξία μας. Θα απαντήσει επίσης σε κρίσιμα ερωτήματα για τη σκοτεινή ύλη – τη μυστηριώδη ουσία που αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος του σύμπαντος. Αυτή η μοναδική στιγμή για την αστρονομία σηματοδοτεί την έναρξη μιας συνεχούς καταγραφής του νυχτερινού ουρανού του νότιου ημισφαιρίου για διάστημα δέκα ετών. Το τηλεσκόπιο Vera Rubin ενδέχεται να δεκαπλασιάσει τον αριθμό των γνωστών ουράνιων σωμάτων στο ηλιακό μας σύστημα.
«Προσωπικά εργάζομαι προς αυτή την κατεύθυνση εδώ και περίπου 25 χρόνια. Εδώ και δεκαετίες θέλαμε να κατασκευάσουμε αυτήν τη φανταστική εγκατάσταση και να πραγματοποιήσουμε αυτού του είδους την έρευνα», δήλωσε στο BBC η καθηγήτρια Κάθριν Χέιμανς, Βασιλική Αστρονόμος της Σκωτίας.
Το τηλεσκόπιο είναι εγκατεστημένο στο Cerro Pachón, ένα ορεινό σημείο στις Άνδεις της Χιλής, όπου λειτουργούν πολλά παρατηρητήρια σε ιδιωτικό χώρο αφιερωμένο στην αστρονομική έρευνα. Μεγάλο υψόμετρο, ξηρό κλίμα και απόλυτο σκοτάδι — πρόκειται για ένα ιδανικό περιβάλλον παρατήρησης του νυχτερινού ουρανού. Για αυτό και η μετακίνηση προς και από την κορυφή τη νύχτα γίνεται με μεγάλη προσοχή, χωρίς τη χρήση προβολέων.
Στο εσωτερικό του, μια ειδική ομάδα μηχανικών φροντίζει ώστε ο θόλος που στεγάζει το τηλεσκόπιο να παραμένει εντελώς σκοτεινός, εξαλείφοντας κάθε ενοχλητικό φως που θα μπορούσε να επηρεάσει την ευαισθησία του εξοπλισμού.
Η αστροφυσικός Ελάνα Ούρμπαχ εξηγεί ότι το φως των αστεριών είναι αρκετό για να κινηθούν μέσα στον χώρο. Ένας από τους βασικούς στόχους της ομάδας είναι να κατανοήσει την ιστορία του σύμπαντος μέσω της παρατήρησης αχνών γαλαξιών και εκρήξεων σούπερνοβα που συνέβησαν δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Για αυτό απαιτούνται εξαιρετικά ευκρινείς εικόνες – και το τηλεσκόπιο Vera Rubin είναι σχεδιασμένο για αυτόν τον σκοπό. Η κάμερά του, ανάλυσης 3.200 megapixel κατασκευάστηκε από το Εθνικό Εργαστήριο Επιταχυντών SLAC του Υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ και βασίζεται σε έναν μοναδικό σχεδιασμό με τρία κάτοπτρα. Το φως περνά από τον κύριο καθρέφτη (διαμέτρου 8,4 μέτρων), αντανακλάται στον δεύτερο (3,4 μ.) και στη συνέχεια στον τρίτο καθρέφτη (4,8 μ.) προτού εισέλθει στην κάμερα.
Η ακρίβεια στον καθαρισμό των κατόπτρων είναι καίρια, καθώς ακόμα και ένα σωματίδιο σκόνης θα μπορούσε να αλλοιώσει την ποιότητα της εικόνας. Η κάμερα, διαστάσεων 1,65 x 3 μέτρα και βάρους 2.800 κιλών, θα καταγράφει τον νυχτερινό ουρανό κάθε τρεις ημέρες για 10 χρόνια στο πλαίσιο της έρευνας Legacy Survey of Space and Time. Θα τραβάει εικόνες κάθε 40 δευτερόλεπτα για 8 έως 12 ώρες κάθε νύχτα, ενώ η ανάλυσή της είναι τόσο υψηλή που θα μπορούσε να απεικονίσει μία μπάλα του γκολφ στη Σελήνη. Μία μόνο εικόνα της θα απαιτούσε 400 οθόνες Ultra HD για να εμφανιστεί ολόκληρη.
Ο ειδικός οπτικών συστημάτων Γκιγιέμ Μεγκιάς ανέφερε ότι όταν η ομάδα είδε την πρώτη εικόνα, ήταν μια «συγκινητική στιγμή».
«Όταν ξεκίνησα να εργάζομαι σε αυτό το έργο, γνώρισα κάποιον που δούλευε πάν σε αυτό από το 1996. Εγώ γεννήθηκα το 1997. Αυτό δείχνει πως πρόκειται για την προσπάθεια μιας ολόκληρης γενιάς αστρονόμων».
Εκατοντάδες επιστήμονες σε όλο τον κόσμο θα μελετούν τη ροή ειδοποιήσεων δεδομένων, που εκτιμάται ότι θα φτάνει τα 10 εκατομμύρια κάθε νύχτα. Η αποστολή θα επικεντρωθεί σε τέσσερις βασικούς τομείς: παρακολούθηση παροδικών αντικειμένων, σχηματισμό του Γαλαξία, χαρτογράφηση του ηλιακού συστήματος και κατανόηση της σκοτεινής ύλης και της κοσμικής ιστορίας. Ωστόσο, η μεγαλύτερη καινοτομία του όμως είναι η σταθερή και επαναλαμβανόμενη παρατήρηση, καθώς το τηλεσκόπιο θα καταγράφει τις ίδιες περιοχές ξανά και ξανά, ειδοποιώντας τους επιστήμονες για κάθε νέα αλλαγή.
Το τηλεσκόπιο θα μπορούσε επίσης να εντοπίσει επικίνδυνα ουράνια σώματα που κατευθύνονται προς τη Γη, όπως αστεροειδείς τύπου YR4 – που φέτος προκάλεσαν ανησυχία λόγω πιθανής σύγκρουσης. Η μεγάλη ευαισθησία των κατόπτρων του επιτρέπει να εντοπίζει το παραμικρό φως ή παραμόρφωση που εκπέμπεται από αυτά τα αντικείμενα, συμβάλλοντας στην παρακολούθησή τους.
«Πρόκειται για επανάσταση. Θα είναι το μεγαλύτερο σύνολο δεδομένων που θα έχουμε ποτέ για να μελετήσουμε τον γαλαξία μας. Θα τροφοδοτήσει την έρευνα για πολλά χρόνια», αναφέρει η καθηγήτρια Άλις Ντίσον από το Πανεπιστήμιο του Durham.
Η Ντίσον θα μελετήσει τα πιο απομακρυσμένα άστρα του Γαλαξία, φτάνοντας σε αποστάσεις έως και 1,2 εκατομμύρια έτη φωτός, έναντι των 163.000 που φτάνουμε σήμερα.
Το τηλεσκόπιο Vera Rubin ενδέχεται ακόμη και να δώσει απάντηση σε ένα από τα μεγαλύτερα αστρονομικά μυστήρια: την ύπαρξη ενός ένατου πλανήτη. Το πιθανό αυτό σώμα βρίσκεται, σύμφωνα με θεωρίες, σε απόσταση έως και 700 φορές μεγαλύτερη από αυτή μεταξύ της Γης και του Ήλιου — πέρα από τις δυνατότητες άλλων επίγειων τηλεσκοπίων.
ΠΗΓΗ: BBC
