Στην πρώτη γραμμή της ειδησεογραφίας καίγονται πόλεις: Τελ Αβίβ, Γάζα, Νατάνζ. Στη δεύτερη γραμμή, τα χρηματιστήρια σκαρφαλώνουν σαν αθώα παιδάκια στο μονόζυγο. Η εικόνα είναι παράλογη – κι όμως είναι η νέα κανονικότητα: η φρίκη έχει γίνει καύσιμο.
1. Η ανοσία του χρήματος
Κάποτε οι αγορές είχαν, έστω θεατρικά, ένα ρίγος μπροστά στον πόλεμο. Τη νύχτα των Tomahawk το ’91 ο Dow τρεμόπαιζε, ο χρυσός πετούσε, οι traders άλλαζαν πουκάμισο ιδρωμένοι. Είκοσι χρόνια αργότερα, στους Δίδυμους Πύργους, η Γουόλ Στριτ πάγωσε από το σοκ – όχι από συμπόνια αλλά από φόβο μήπως το άγνωστο ροκανίσει τα μοντέλα κινδύνου.
Σήμερα τα ίδια συστήματα είναι αλλεργικά μόνο στην… αδράνεια. Η «αγορά» δεν είναι πια άνθρωποι· είναι αλγόριθμοι. Μόλις μυρίσουν καπνό, ανοίγουν θέση long σε άμυνα, κυβερνοασφάλεια, πετρέλαιο μεταφοράς. Η ηθική έχει κοστολογηθεί ως θόρυβος. Κοστίζει· άρα αποκόπτεται.
2. Ο μικρός επενδυτής στον καθρέφτη
Ο απλός αποταμιευτής κοιτά τους δείκτες που χαμογελούν μέσα στις εκρήξεις και αισθάνεται τρελός. Του έμαθαν πως «πόλεμος = risk-off»: πέσε σε μετοχές, κρύψου στον χρυσό. Τώρα βλέπει τον Nasdaq να φλερτάρει ιστορικά υψηλά την ώρα που βαλλιστικοί πύραυλοι γράφουν ημερομηνία λήξης σε ολόκληρες πρωτεύουσες.
Πειράζει; Όχι, αν το ETF του γράφει +3 %. Η αγορά έχει ήδη αποφασίσει ότι «ο θάνατός σου είναι η απόδοσή μου». Ο επενδυτής του 21ου αιώνα γίνεται μικρός Σόρος· κουνά αδιάφορα τον ώμο και ψιθυρίζει ότι οι πολιτικοί είναι υπεύθυνοι για την ηθική, όχι αυτός.
3. Την ίδια στιγμή στην Τεχεράνη
Εκεί όπου πέφτουν οι πύραυλοι που κάνουν τον S&P να πανηγυρίζει, η πραγματικότητα είναι πιο ρευστή απ’ ό,τι οι πίνακες τιμών. Ο 37χρονος ιστορικός Αράς Αζίζι, εξόριστος καθηγητής στο Γέιλ, δεν κοιμάται: μιλά σε φίλους στο Ιράν, γράφει αναλύσεις στο The Atlantic, χαρτογραφεί το μετασεισμικό τοπίο.
Από τις 13 Ιουνίου –μόλις το Ισραήλ χτύπησε πυρηνικές εγκαταστάσεις και οι ΗΠΑ μπήκαν στο παιχνίδι– στην Τεχεράνη ξεκίνησε κάτι που θυμίζει βυζαντινή αυλή: κληρικοί, επιχειρηματίες, στρατηγοί, όλοι συζητούν «σενάριο χωρίς Χαμενεΐ». Εναλλακτική ηγεσία, επιτροπή τριών-πέντε προσώπων, ίσως ο πρώην πρόεδρος Ρουχανί μπροστάρης· ο στόχος, ένα deal που θα σταματήσει τους πυραύλους και θα εξασφαλίσει την επιβίωση του καθεστώτος χωρίς τον 86χρονο Αγιατολάχ.
Μαζί με τους βομβαρδισμούς, εξατμίζεται και το άλλοθι της «αντίστασης»· πολλοί ιρανοί αξιωματούχοι, κουρασμένοι από δεκαετίες μαρτυρολογίας, μετρούν κόστος-οφέλη. Κάποιοι μιλούν ακόμη και με κράτη του Κόλπου, ζητώντας πρόθυμη ουδετερότητα. Άλλοι προεξοφλούν ότι αν ο πόλεμος κλιμακωθεί, ο Χαμενεΐ θα καεί πολιτικά – κι αν δεν πέσει ο ίδιος, θα απογυμνωθεί από εξουσία.
4. Δύο κόσμοι, μία λογική
Έτσι, ενώ η Wall Street χορεύει πάνω στο ταμπλό, στο Ιράν στήνεται μια εσωτερική παρτίδα σκάκι:
-
Πιόνια: επιτελάρχες που διαπραγματεύονται στο παρασκήνιο με τη Δύση.
-
Βασιλιάς: ένας Αγιατολάχ που γέρασε πάνω σε συνθήματα «Θάνατος στην Αμερική» και βλέπει τον θάνατο να πλησιάζει το ίδιο το καθεστώς.
-
Ρολόι: οι πύραυλοι που εξακολουθούν να υπάρχουν –και να μπορούν να εκτοξευθούν– αλλά ίσως δεν αρκούν για να γείρουν το παιχνίδι.
Στον έξω κόσμο, το ίδιο γεγονός –μια αποθήκη ουρανίου που ανατινάζεται– μεταφράζεται σε πέντε δολάρια έξτρα κέρδος στην Exxon και σε μια μυστική σύσκεψη στο βόρειο Ιράν για το «μετά-Χαμενεΐ». Η χρηματιστηριακή «ανοσία στον πόλεμο» συναντά την πολιτική «ανοσία στον ηγέτη».
Το κοινό τους νήμα; Ο κυνισμός. Οι αλγόριθμοι του Nasdaq και οι επίδοξοι διάδοχοι στην Τεχεράνη παίζουν το ίδιο παιχνίδι επιβίωσης: υπολόγισε ψυχρά το ρίσκο, γράψε αριθμό στο ταμείο – σε μετοχές ή σε σφαίρες.
5. Ο καθρέφτης μας
Για τον μικροεπενδυτή της γωνίας –ή για τον απλό πολίτη που προσπαθεί να συνδέσει ειδήσεις– το παράδοξο μοιάζει άλυτο. Πώς γίνεται το αίμα να φέρνει ράλι; Πώς γίνεται η αποκάλυψη να ανοίγει διάπλατα ευκαιρίες; Η απάντηση είναι ότι η αγορά, πια, δεν «νιώθει»: είναι μηχανή αισθημάτων μηδέν, εξισώνει τις βόμβες με μια ανακοίνωση κερδών.
Και το Ιράν; Ίσως αλλάξει πρόσωπο χωρίς να αλλάξει ψυχή – αν η επιτροπή των ισχυρών πείσει ότι μια ελεγχόμενη «θυσία Χαμενεΐ» θα αποσοβήσει ολοκληρωτικό πόλεμο. Αν όχι, η κλιμάκωση θα συνεχιστεί κι οι αλγόριθμοι θα εξακολουθήσουν να μάς υπενθυμίζουν πως, στον 21ο αιώνα, η θλίψη κοστολογείται φτηνά ενώ η μεταβλητότητα πληρώνει πλουσιοπάροχα.
Ο τίτλος ενός παλιού βιβλίου έλεγε: The Markets Are Always Right. Στην εποχή μας θα πρόσθετε κανείς: …ακόμη κι όταν ο κόσμος λάμπει από τις εκρήξεις. Κι αυτό δεν είναι πρόβλεψη· είναι η φωτογραφία της εβδομάδας.
