Η σχέση μας με τις γάτες δεν ξεκίνησε με χάδια στον καναπέ ή με χαριτωμένα βίντεο στο διαδίκτυο, όπως ίσως θα θέλαμε να πιστεύουμε.
Δύο νέες μελέτες μας μεταφέρουν πίσω στην αρχαία Αίγυπτο για να αποκαλύψουν πότε και πού οι γάτες έγιναν για πρώτη φορά οι… μυστηριώδεις σύντροφοί μας. Και, προς έκπληξή μας, αυτό δεν συνέβη επειδή κυνηγούσαν ποντίκια ή γοήτευαν με το βλέμμα τους.
Οι πρώτες οικόσιτες γάτες είχαν έναν πιο σκοτεινό ρόλο: τη μαζική θυσία. Μέχρι πρόσφατα, πιστευόταν ότι πριν από 9.000 χρόνια, οι άγριες γάτες της Βόρειας Αφρικής, οι Felis lybica, περιφέρονταν στα πρώτα αγροτικά χωριά, κυνηγώντας τα ποντίκια που απειλούσαν τις αποθήκες σιτηρών. Ήταν μια πρακτική συνεργασία: οι άνθρωποι προστάτευαν τις σοδειές τους και οι γάτες απολάμβαναν δωρεάν γεύματα. Ωστόσο, αυτή η αφήγηση μόλις απέκτησε μια απροσδόκητη τροπή. Πολλοί πίστευαν ότι η εξημέρωση της γάτας συνέβη στη Νεολιθική εποχή, αλλά ο Δρ. Σον Ντόχερτι από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ, κύριος συγγραφέας της πρώτης μελέτης, διαφωνεί. Μετά από προσεκτική ανάλυση οστών, γονιδίων και εικονογραφικών στοιχείων, η ομάδα του καταλήγει ότι η εξημέρωση ξεκίνησε στην Αίγυπτο, γύρω στη 2η έως 1η χιλιετία π.Χ. Η ομάδα του Ντόχερτι εξέτασε αρχαία οστά γατών από Ευρώπη και Βόρεια Αφρική, χρησιμοποιώντας ζωοαρχαιολογία, γενετική και ραδιοχρονολόγηση. Οστά από ένα χωριό 9.500 ετών στην Κύπρο, που παλαιότερα θεωρούνταν απόδειξη πρώιμης εξημέρωσης, αποδείχθηκαν πιο κοντά σε αυτά των άγριων γατών.
Επιπλέον, κάποιες χρονολογήσεις ήταν λανθασμένες, καθώς τα μικροσκοπικά οστά μπορούν να μετακινηθούν ανάμεσα στα στρώματα του εδάφους. Με τη βοήθεια της ραδιοχρονολόγησης, αποκαλύφθηκε ότι ορισμένες γάτες ήταν πολύ πιο πρόσφατες. Έτσι, η εξημέρωση των γατών συνέβη αργότερα από ό,τι νομίζαμε. Και τώρα έρχεται το πιο ανατριχιαστικό κομμάτι: αν και το κυνήγι ποντικιών ήταν χρήσιμο, η θρησκεία ήταν ο καθοριστικός παράγοντας. Στην Αίγυπτο, οι γάτες συνδέθηκαν με τη θεά Μπαστέτ, και εκατομμύρια εκτρέφονταν για τελετουργικές θυσίες. Η σύνδεσή τους με τη Μπαστέτ κορυφώθηκε την 1η χιλιετία π.Χ., με εκατομμύρια μουμιοποιημένες γάτες να βρίσκονται στους ναούς – τόσες πολλές, που κατά τη διάρκεια της Βικτοριανής εποχής μεταφέρθηκαν στη Βρετανία για να γίνουν… λίπασμα. Όχι ακριβώς το τέλος που φαντάζεται κανείς για έναν ιερό σύντροφο. Οι Αιγύπτιοι, εκτρέφοντας γάτες για αυτές τις τελετές, προτιμούσαν σταδιακά αυτές που ήταν πιο ήρεμες και φιλικές.
Έτσι, μέσω αυτού του ασυνήθιστου προγράμματος εκτροφής, γεννήθηκε η οικόσιτη γάτα. Δεν είναι και η πιο τρυφερή ιστορία προέλευσης, έτσι; Μια δεύτερη μελέτη, στην οποία ο Ντόχερτι ήταν συν-συγγραφέας, ανέλυσε 87 γονιδιώματα γατών, αρχαίων και σύγχρονων. Δεν βρέθηκε καμία ένδειξη ότι οι οικόσιτες γάτες έφτασαν στην Ευρώπη με τους Νεολιθικούς αγρότες. Αντίθετα, φαίνεται ότι εμφανίστηκαν τα τελευταία 2.000 χρόνια, πιθανότατα προερχόμενες από τη Βόρεια Αφρική. Αυτό υποδηλώνει ότι η στενή μας σχέση με τις γάτες δεν αναπτύχθηκε με τον ίδιο τρόπο όπως με τα σκυλιά. Και ίσως εξηγεί γιατί οι γάτες μας κοιτούν με εκείνο το βλέμμα που λέει: «Εσύ δουλεύεις για μένα, μην το ξεχνάς». Και οι δύο μελέτες είναι ακόμα προδημοσιεύσεις και αναμένουν την έγκρισή τους. Ωστόσο, την επόμενη φορά που η γάτα σας σας αγνοήσει μεγαλοπρεπώς, σκεφτείτε: ίσως απλώς νιώθει ακόμα λίγο… θεϊκή.
Με πληροφορίες από το BBC.
