Σε απάντηση των αναφορών του Υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη στη χθεσινή ανάρτηση του ο Ευάγγελος Βενιζέλος έκανε με ανάρτησή του στο λογαριασμό του στο facebook, το ακόλουθο σχόλιο:
«Αναφέρθηκα χθες στο γεγονός ότι η κυβέρνηση προκειμένου να δικαιολογήσει την τροπολογία που κατέθεσε για τη μεταχείριση των εισερχόμενων στη χώρα “παράνομα με οποιοδήποτε πλωτό μέσο που προέρχεται από την Βόρεια Αφρική”, επικαλείται το άρθρο 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Ισχυρίζεται, σύμφωνα με τη δική της διατύπωση, ότι “συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, σύμφωνα με το οποίο τα συμβαλλόμενα κράτη, σε περίπτωση δημοσίου κινδύνου που απειλεί τη ζωή του έθνους, μπορούν να λάβουν μέτρα ακόμη και κατά παράβαση των υποχρεώσεων που προβλέπονται στη Σύμβαση, στο απαιτούμενο από την κατάσταση απολύτως αναγκαίο όριο”.
Ο Υπουργός Εξωτερικών και αγαπητός συνάδελφος στο πεδίο της νομικής επιστήμης Γιώργος Γεραπετρίτης, με ευγένεια πάντα, διαπίστωσε ότι έχω περιπέσει σε “σύγχυση” γιατί η κυβέρνηση “δεν ενεργοποιεί” το άρθρο 15 ΕΣΔΑ, δηλαδή δεν θέλει να τεθεί η χώρα σε καθεστώς παρέκκλισης (derogation) από την ΕΣΔΑ. Ο ίδιος όμως προσυπέγραψε και υποστήριξε την επίσημη κυβερνητική δήλωση ότι λαμβάνονται μέτρα “κατά παράβαση των υποχρεώσεων που προβλέπονται στη Σύμβαση”.
Άρα γίνεται επίκληση του άρθρου 15 και η χώρα δηλώνει επισήμως ότι παρεκκλίνει από την ΕΣΔΑ ή απλώς την παραβιάζει και το λέει “ευθαρσώς”. Όταν όμως λαμβάνονται μέτρα “κατά παράβαση των υποχρεώσεων [ του κράτους ] που προβλέπονται στη Σύμβαση”, τα μέτρα αυτά λαμβάνονται και “κατά παράβαση των υποχρεώσεων [ του κράτους ] που προβλέπονται στο Σύνταγμα”. Τα θεμελιώδη δικαιώματα που προστατεύονται κατά την ΕΣΔΑ προστατεύονται στο σύνολό τους και από το Σύνταγμα όπως αυτό αναπτύσσει ερμηνευτικά το κανονιστικό του περιεχόμενο. Τα δε ελληνικά δικαστήρια προβαίνουν σε έλεγχο όχι μόνο της αντισυνταγματικότητας των νόμων αλλά και της αντισυμβατότητας τους με την ΕΣΔΑ και το Δίκαιο της ΕΕ.
Επιπλέον όταν η Ελληνική Κυβέρνηση δηλώνει ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 15 ΕΣΔΑ, οφείλει να έχει συνείδηση ότι δηλώνει πως συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 48 του Συντάγματος (“δημόσιος κίνδυνος που απειλεί τη ζωή του έθνους” στην περίπτωση του άρθρου 15 ΕΣΔΑ, “άμεση απειλή της εθνικής ασφάλειας” στην περίπτωση του άρθρου 48 Συντ ). Προφανώς και δεν ενεργοποιεί το άρθρο 48 – αλίμονο ! – αλλά παίζει με οριακές έννοιες εν ου παικτοίς.
Το παράδοξο μάλιστα είναι ότι η κυβερνητική επίκληση του άρθρου 15 ΕΣΔΑ είναι πρακτικά άχρηστη καθώς οι ατομικές προσφυγές στο ΕΔΔΑ για την κακή μεταχείριση μεταναστών κρίνονται με βάση το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) από το οποίο δεν επιτρέπεται παρέκκλιση ούτε όταν εφαρμόζεται το άρθρο 15!
Προσπαθώ λοιπόν να συνθέσω το πλήρες κυβερνητικό επιχείρημα:
«Α. Λαμβάνουμε πολύ σκληρά προσωρινά μέτρα για να ανακόψουμε το ρεύμα από τη Β. Αφρική, τόσο σκληρά που παρεκκλίνουμε από την ΕΣΔΑ γιατί, όπως προβλέπει το άρθρο 15, υπάρχει «δημόσιος κίνδυνος που απειλεί την ζωή του έθνους».
Β. Όμως δεν ενεργοποιούμε επισήμως το άρθρο 15, το οποίο ούτως ή άλλως δεν επιτρέπει παρέκκλιση από το άρθρο 3 ΕΣΔΑ με βάση το οποίο γίνονται οι ατομικές προσφυγές στο Δικαστήριο του Στρασβούργου. Απλώς αγνοούμε την ΕΣΔΑ.
Γ. Επιπλέον τονίζουμε ότι προφανώς ισχύουν ακέραια τα θεμελιώδη δικαιώματα που εγγυάται το Σύνταγμα, τα οποία περιλαμβάνουν ερμηνευτικά, κατά τη νομολογία, όλο το εγγυητικό περιεχόμενο της ΕΣΔΑ υπό τον έλεγχο των εθνικών δικαστηρίων και με ανοικτή την οδό της ατομικής προσφυγής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ).
Δ. Ούτε κατά διάνοια δεν αναφερθήκαμε στο άρθρο 48 Συντ., που μπορεί να ενεργοποιηθεί όταν υπάρχει “άμεση απειλή για την εθνική ασφάλεια”, γιατί όταν λέμε ότι υπάρχει “δημόσιος κίνδυνος που απειλεί τη ζωή του έθνους” (άρθρο 15 ΕΣΔΑ) και άρα μπορεί να υπάρξουν παρεκκλίσεις από την ΕΣΔΑ, δεν εννοούμε ότι αυτός “ο δημόσιος κίνδυνος που απειλεί τη ζωή του έθνους” συνιστά “άμεση απειλή για την εθνική ασφάλεια” ( άρθρο 48 Συντ.)”.
Σε αυτή την αλληλουχία ομολογώ ότι δεν βρίσκω λογική και νομική συνοχή. Βρίσκω απλώς μια επιτηδευμένα σκληρή ρητορεία που για αμιγώς επικοινωνιακούς λόγους απαξιώνει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και όταν αντιλαμβάνεται ότι έτσι απαξιώνει και το Σύνταγμα και ότι όλο αυτό είναι πρακτικά ανέφικτο να διαφύγει του δικαστικού ελέγχου, εθνικού και διεθνούς, αντιφάσκει λέγοντας ότι εφαρμόζεται απαρέγκλιτα το Σύνταγμα αλλά όχι η ΕΣΔΑ!
Η Ελλάδα διήλθε από τη δεκαετία της οικονομικής κρίσης χωρίς να γίνει επίκληση του άρθρου 15 ΕΣΔΑ, υφιστάμενη διαρκή δικαστικό έλεγχο από το ΣτΕ και τα άλλα ανώτατα δικαστήρια, το ΔΕΕ και το ΕΔΔΑ. Διήλθε από την πανδημία χωρίς να επικαλεστεί το άρθρο 15 ΕΣΔΑ, ενώ άλλες χώρες το επικαλέστηκαν. Αντιμετώπισε από το 2010 πολλές μεγάλες πιέσεις από μεταναστευτικές ροές και στον Έβρο και στα νησιά χωρίς να επικαλεστεί το άρθρο 15 και την ανάγκη παρέκκλισης ή παραβίασης της ΕΔΔΑ και βρίσκεται διαρκώς υπό τον αυστηρό έλεγχο του ΕΔΔΑ. Γιατί τώρα έπρεπε να προκαλέσει αυτή τη συζήτηση όχι μόνο εδώ μεταξύ μας αλλά και με διεθνείς θεσμούς»;
