Ο χρόνος κυλά με σταθερό ρυθμό, όμως η διαδικασία της ανθρώπινης γήρανσης δεν ακολουθεί μια γραμμική πορεία. Αντί για μια ομαλή και σταδιακή μετάβαση, η ζωή μας χαρακτηρίζεται από έντονη ανάπτυξη στην παιδική ηλικία, σταθεροποίηση στην πρώιμη ενήλικη ηλικία και στη συνέχεια από μια επιτάχυνση της γήρανσης καθώς περνούν τα χρόνια.
Τώρα, μια νέα μελέτη διαπίστωσε πως αυτή η επιτάχυνση συμβαίνει συνήθως γύρω στην ηλικία των 50 ετών. Μετά από αυτή την ηλικία, η ταχύτητα με την οποία γερνούν οι ιστοί και τα όργανα αυξάνεται περισσότερο σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες, σύμφωνα με τη μελέτη η οποία εξέτασε πρωτεΐνες στο ανθρώπινο σώμα σε ένα ευρύ ηλικιακό φάσμα ενηλίκων – με τις φλέβες να είναι από τους ιστούς που παρουσιάζουν τη γρηγορότερη φθορά.
«Με βάση τις μεταβολές των πρωτεϊνών που σχετίζονται με τη γήρανση, αναπτύξαμε ειδικά πρωτεωμικά ρολόγια ηλικίας για κάθε ιστό και χαρακτηρίσαμε τις τροχιές γήρανσης σε επίπεδο οργάνου. Η χρονική ανάλυση αποκάλυψε ένα σημείο καμπής γύρω στα 50, με τα αιμοφόρα αγγεία να γερνούν νωρίς και να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα», αναφέρει η ερευνητική ομάδα υπό την καθοδήγηση επιστημόνων της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών.
«Τα ευρήματά μας δημιουργούν τη βάση για μια συστημική κατανόηση της ανθρώπινης γήρανσης μέσα από το πρίσμα των πρωτεϊνών» πρόσθεσαν.
Οι άνθρωποι έχουν εντυπωσιακά μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής σε σχέση με τα περισσότερα άλλα θηλαστικά, αλλά αυτό έχει κόστος: με την πάροδο των χρόνων μειώνεται η λειτουργία των οργάνων, αυξάνοντας τον κίνδυνο χρόνιων ασθενειών. Επειδή δεν γνωρίζουμε πλήρως τα πρότυπα γήρανσης των επιμέρους οργάνων, οι ερευνητές εξέτασαν πώς αλλάζουν οι πρωτεΐνες σε διαφορετικούς ιστούς ανάλογα με την ηλικία. Συνέλεξαν δείγματα ιστών από 76 δότες οργάνων ηλικίας 14 έως 68 ετών, οι οποίοι απεβίωσαν μετά από τραυματική εγκεφαλική βλάβη που υπέστησαν.
Τα δείγματα κάλυπταν επτά συστήματα του σώματος: καρδιαγγειακό (καρδιά και αορτή), πεπτικό (ήπαρ, πάγκρεας και έντερο), ανοσοποιητικό (σπλήνα και λεμφαδένες), ενδοκρινικό (επινεφρίδια και λευκός λιπώδης ιστός), αναπνευστικό (πνεύμονες), δερματικό (δέρμα) και μυοσκελετικό (μύες). Ελήφθησαν επίσης δείγματα αίματος.
Ο ρόλος των πρωτεϊνών
Η ομάδα δημιούργησε μια λίστα με τις πρωτεΐνες που εντοπίστηκαν σε αυτά τα συστήματα, καταγράφοντας πώς τα επίπεδά τους μεταβάλλονταν ανάλογα με την ηλικία των δοτών. Συγκρίνοντας τα δεδομένα με μια βάση ασθενειών και σχετικών γονιδίων, διαπιστώθηκε ότι η έκφραση 48 πρωτεϊνών που σχετίζονται με ασθένειες, αυξανόταν με την ηλικία– όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, ίνωση ιστών, λιπώδης διήθηση του ήπατος και όγκοι του ήπατος.
Οι πιο έντονες αλλαγές παρατηρήθηκαν μεταξύ 45 και 55 ετών. Σε αυτήν την περίοδο, πολλοί ιστοί υφίστανται σημαντικές πρωτεϊνωμικές αναδιαμορφώσεις, με την αορτή να παρουσιάζει τις πιο εμφανείς αλλαγές και την υψηλότερη ευαισθησία στη γήρανση. Σημαντικές μεταβολές εμφανίστηκαν επίσης στο πάγκρεας και στον σπλήνα.
Για να επιβεβαιώσουν τα ευρήματά τους, οι ερευνητές απομόνωσαν μια πρωτεΐνη που σχετίζεται με τη γήρανση από αορτές ποντικών και την χορήγησαν σε νεαρά ποντίκια. Τα ζώα που έλαβαν την εν λόγω πρωτεΐνη εμφάνισαν μειωμένη σωματική απόδοση, χαμηλότερη δύναμη λαβής, μικρότερη αντοχή και εξασθενημένη ισορροπία σε σχέση με την ομάδα ελέγχου. Παρουσίασαν επίσης έντονα σημάδια αγγειακής γήρανσης.
Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει δύο ακόμη «κορυφές» γήρανσης γύρω στα 44 και ξανά περίπου στα 60. Τα νέα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η ανθρώπινη γήρανση είναι μια περίπλοκη, σταδιακή διαδικασία που επηρεάζει διαφορετικά συστήματα του σώματος σε διαφορετικούς χρόνους. Η κατανόηση του πώς και πότε επηρεάζεται κάθε όργανο θα μπορούσε να βοηθήσει στην ανάπτυξη ιατρικών παρεμβάσεων για την επιβράδυνση ή την καλύτερη διαχείρισή της.
«Η μελέτη μας στοχεύει στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πολυ-ιστικού άτλαντα πρωτεϊνωμικής που καλύπτει 50 χρόνια της διαδικασίας γήρανσης του ανθρώπου, αποκαλύπτοντας τους μηχανισμούς πίσω από την απώλεια της ισορροπίας των πρωτεϊνών στα γηρασμένα όργανα και αναδεικνύοντας τόσο τα καθολικά όσο και τα ειδικά για κάθε ιστό πρότυπα γήρανσης», έγραψαν οι ερευνητές.
«Αυτές οι γνώσεις μπορούν να διευκολύνουν την ανάπτυξη στοχευμένων παρεμβάσεων για τη γήρανση και τις σχετιζόμενες ασθένειες, ανοίγοντας τον δρόμο για τη βελτίωση της υγείας των ηλικιωμένων» κατέληξαν.
Η έρευνα δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Cell».
