Στις 16 Αυγούστου 2025, στο πλαίσιο της Semaine de la Critique του Διεθνούς Φεστιβάλ του Λοκάρνο, το ντοκιμαντέρ «In the Penal Colony» των Γκαετάνο Κριβάρο, Σίλβια Πέρρα, Φερρούτσιο Γκόια και Αλμπέρτο Ντιάνα τιμήθηκε με το Βραβείο Marco Zucchi, διάκριση που απονέμεται στην πιο καινοτόμα δημιουργία του τμήματος. Η ταινία εστιάζει στην καθημερινή ζωή τριών σωφρονιστικών ιδρυμάτων της Σαρδηνίας –του Ίσιλι, του Μαμόνε και του Ίζ Αρένας– τα οποία συγκαταλέγονται ανάμεσα στις τελευταίες ποινικές αποικίες του κόσμου.
Μια ποινική αποικία είναι τόπος απομόνωσης, συνήθως σε απομονωμένα νησιά ή απομακρυσμένες περιοχές, όπου οι καταδικασμένοι στέλνονταν για να εκτίσουν την ποινή τους μέσα από καταναγκαστική εργασία. Το βασικό χαρακτηριστικό δεν ήταν μόνο ο εγκλεισμός, αλλά και η υποχρεωτική εργασία σε συνθήκες εξορίας.
Με σαφείς και υπαινικτικές αναφορές στο ομώνυμο διήγημα του Φραντς Κάφκα (In der Strafkolonie), ηποιητική, κοινωνική και πολιτική καταγραφή, (που ο τίτλος της θα μπορούσε να αποδοθεί ως «Στην αποικία των καταδίκων»), δομημένη σε τέσσερα κεφάλαια, προσεγγίζει την εμπειρία της κράτησης όχι μόνο μέσα από τα πρόσωπα των κρατουμένων, αλλά και από την παρουσία των δεσμοφυλάκων και των ίδιων των ζώων που συμβιώνουν στον ίδιο χώρο.
Η επιτροπή του βραβείου, αποτελούμενη από τον Στεφάν Γκόμπο, τη Μάλα Ράινχαρντ και τη Σιμονέτα Σομαρούγκα, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Οι δημιουργοί προσφέρουν μια ποιητική και συνάμα ταραγμένη ματιά στην εμπειρία της φυλάκισης και, σε ευρύτερο επίπεδο, στη σχέση μας με τον κόσμο».
Η Ιστορία και παρόν των ποινικών αποικιών
Οι ποινικές αποικίες της Σαρδηνίας αποτελούν θεσμό που καθιερώθηκε στη διάρκεια του μεσοπολέμου με τον Κώδικα Ρόκκο του 1930. Υπήρξαν χώροι καταναγκαστικής εργασίας για κοινούς εγκληματίες, αλλά και για πολιτικούς αντιφρονούντες, ομοφυλόφιλους και αντιφασίστες κατά την περίοδο του Μουσολίνι. Παρά το γεγονός ότι οι περισσότερες χώρες εγκατέλειψαν αυτό το σύστημα, η Ιταλία εξακολουθεί να διατηρεί αυτούς τους τόπους εγκλεισμού, με τους κρατουμένους να εργάζονται στη γη ή στην κτηνοτροφία σε καθεστώς μερικής ελευθερίας αλλά και σκληρού αποκλεισμού από την κοινωνία.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία του συστήματος είναι το φαινόμενο που αποκαλείται «ergastolo bianco», δηλαδή η αόριστη παράταση κράτησης για όσους θεωρούνται κοινωνικά επικίνδυνοι, χωρίς να έχουν καταδικαστεί σε συγκεκριμένη ποινή. Το ντοκιμαντέρ αναδεικνύει αυτήν ακριβώς τη χρονική «παγωμάρα» της ζωής των εγκλείστων, όπου ο χρόνος κυλάει με ρυθμούς ξένους προς τον υπόλοιπο κόσμο.
Η καλλιτεχνική γραφή και οι δημιουργοί
Με έντονη αισθητική γραφή, το φιλμ εναλλάσσει πλάνα ανθρώπων και τοπίων, ζώων και αντικειμένων, δημιουργώντας μια αίσθηση ποιητικής αποστασιοποίησης που καλεί τον θεατή να σκεφτεί για τη φύση της τιμωρίας, της ελευθερίας και της συνύπαρξης. Οι τέσσερις σκηνοθέτες τόνισαν στη συνέντευξη Τύπου: «Η αναγνώριση αυτή μας γεμίζει υπερηφάνεια και μας ενθαρρύνει να συνεχίσουμε μια κινηματογραφική πρακτική που βασίζεται στην ακρόαση της πραγματικότητας. Ελπίζουμε να συναντήσουμε το ίδιο θερμό κοινό και στην Ιταλία από τον Οκτώβριο, όταν η ταινία θα αρχίσει την πορεία της στις αίθουσες».
Ο διεθνής τύπος για το «In the Penal Colony»
Η διεθνής δημοσιότητα που απέσπασε η ταινία μετά τη βράβευσή της στο Λοκάρνο είναι αξιοσημείωτη. Η γαλλική Le Monde χαρακτήρισε το έργο «ένα από τα πιο τολμηρά ντοκιμαντέρ της χρονιάς, που επαναπροσδιορίζει τη σχέση του σινεμά με το ντοκουμέντο». Η βρετανική The Guardian μίλησε για «μια σπάνια κινηματογραφική εμπειρία, στην οποία η σιωπή και το βλέμμα των ζώων λένε όσα δεν μπορούν να πουν οι άνθρωποι». Από την άλλη πλευρά, η ιταλική La Repubblica υπογράμμισε «τη διαρκή επικαιρότητα των θεμάτων που θίγει η ταινία: εγκλεισμός, κοινωνικός αποκλεισμός, αλλά και η δυνατότητα επαναπροσδιορισμού της ποινής μέσα από την εργασία και την επαφή με τη φύση».
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Hollywood Reporter έκανε λόγο για «ένα πολιτικό και αισθητικό επίτευγμα, που υπενθυμίζει πως το σινεμά μπορεί ακόμη να ανακαλύψει αθέατους κόσμους», ενώ το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel σημείωσε ότι «η Σαρδηνία μετατρέπεται μέσα από την ταινία σε μικρόκοσμο όπου συνυπάρχουν ιστορία, μνήμη και σύγχρονες αντιφάσεις».
Ένα έργο που κοιτά πέρα από τα σύνορα
Το «In the Penal Colony», παραγωγή της εταιρείας Mommotty σε συνεργασία με τη Σαρδηνιακή Επιτροπή Κινηματογράφου και το Υπουργείο Πολιτισμού της Ιταλίας, έχει ήδη ξεκινήσει ένα διεθνές ταξίδι που αναμένεται να συνεχιστεί. Με αφετηρία το Λοκάρνο, όπου γνώρισε θερμή υποδοχή, η ταινία αναδεικνύεται σε μια από τις πιο συζητημένες ευρωπαϊκές παραγωγές της χρονιάς.
Σε μια εποχή όπου οι έννοιες της ελευθερίας και της φυλάκισης αποκτούν νέα νοήματα, το έργο των Κριβάρο, Πέρρα, Γκόια και Ντιάνα θυμίζει ότι τα όρια μεταξύ «μέσα» και «έξω» είναι πολλές φορές πιο ασαφή απ’ όσο νομίζουμε. Και ίσως γι’ αυτό συγκινεί, προβληματίζει και αφήνει ένα αποτύπωμα που δύσκολα ξεχνιέται.
Αυτό που μένει στον θεατή της ταινίας είναι το πάντρεμα της αδικίας και της δικαιοσύνης, με πραγματικό φύλακα (άλλοτε άγγελο, άλλοτε διάβολο) τη μοναξιά και το χώρο που δίνει για αξιολόγηση και επανεξέταση όσων επιβαρύνουν το σήμερα όλων όσων εκθέτουν εαυτό στην ταινία.
Συμβατή η διαμαρτυρία τους με αυτά που δηλώνουν και πρεσβεύουν, όπως αποκαλύπτεται από το στιγμιότυπο του Φεστιβάλ του Λοκάρνο, που οι δημιουργοί αποθανατίζονται με δύο σημαίες της Παλαιστίνης.
Πηγή: ertnews.gr
