Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε την Πέμπτη ότι πιστεύει πως η Τουρκία θα αποδεχθεί το αίτημά του να σταματήσει την αγορά ρωσικού πετρελαίου και ότι ενδέχεται να άρει τις αμερικανικές κυρώσεις σε βάρος της Άγκυρας, ώστε να μπορέσει να αγοράσει τα προηγμένα αμερικανικά μαχητικά F-35.
Ο Τραμπ δήλωσε σε δημοσιογράφους, μετά από δύο ώρες συνομιλιών με τον Πρόεδρο της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν, ότι η συνάντησή τους ήταν «πολύ καθοριστική» σε διάφορα ζητήματα, χωρίς όμως να δώσει περαιτέρω λεπτομέρειες σχετικά με μια ανακοίνωση που, όπως είπε, θα γίνει αργότερα.
Ο Τραμπ ασκεί πιέσεις στις ευρωπαϊκές χώρες να σταματήσουν τις αγορές ρωσικού πετρελαίου, με αντάλλαγμα τη δική του συμφωνία να επιβάλει σκληρές κυρώσεις στη Μόσχα, σε μια προσπάθεια να στεγνώσει η χρηματοδότηση για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Απογοητευμένος από την άρνηση της Ρωσίας να σταματήσει τις εχθροπραξίες, ο Τραμπ δήλωσε αυτή την εβδομάδα, σε μια σημαντική μεταστροφή, ότι είναι πιθανό η Ουκρανία να ανακτήσει όλα τα εδάφη που έχει χάσει από τη Ρωσία. Όταν ρωτήθηκε αν η Τουρκία θα σταματήσει να αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο, ο Τραμπ φάνηκε βέβαιος.
«Πιστεύω ότι θα το σταματήσει, ναι. Ξέρεις γιατί; Επειδή μπορεί να το αγοράσει από πολλούς άλλους,» είπε ο Τραμπ αναφερόμενος στον Ερντογάν.
Δύο ακόμη ευρωπαϊκές χώρες, η Ουγγαρία και η Σλοβακία, επίσης αγοράζουν ρωσικό πετρέλαιο. Ο Τραμπ φάνηκε να τις εξαιρεί, λέγοντας ότι έχουν περιορισμένες δυνατότητες να προμηθευτούν ενέργεια από αλλού.
Η Άγκυρα ελπίζει σε στενότερες σχέσεις με τις ΗΠΑ επί Τραμπ
Ο Ερντογάν επισκέφθηκε τον Λευκό Οίκο για πρώτη φορά μετά από περίπου έξι χρόνια, επιδιώκοντας την έγκριση του Τραμπ για την άρση των αμερικανικών κυρώσεων ώστε να επιτραπεί η αγορά μαχητικών F-35.
Καθισμένοι δίπλα-δίπλα στο Οβάλ Γραφείο, ο Τραμπ αποκάλεσε τον Ερντογάν «πολύ σκληρό άνδρα» και δήλωσε ότι παρέμειναν φίλοι όσο ο προκάτοχός του, Τζο Μπάιντεν, βρισκόταν στην εξουσία. Ο Μπάιντεν είχε κρατήσει την Τουρκία σε απόσταση, εν μέρει λόγω των στενών δεσμών της – όπως τους αντιλαμβανόταν – με τη Ρωσία, παρ’ ότι είναι μέλος του ΝΑΤΟ.
Η Άγκυρα επιδιώκει να αξιοποιήσει τη φιλική προσωπική σχέση με τον Τραμπ για να προωθήσει τα εθνικά της συμφέροντα και να επωφεληθεί από μια αμερικανική κυβέρνηση πρόθυμη να κλείσει συμφωνίες με αντάλλαγμα μεγάλα εξοπλιστικά και εμπορικά συμβόλαια.
Όταν ο Τραμπ και ο Ερντογάν απάντησαν σε ερωτήσεις δημοσιογράφων κατά τη διάρκεια της συνάντησής τους, ο Τραμπ φάνηκε πρόθυμος να προχωρήσει σε συμφωνία για την πώληση των F-35.
«Πιστεύω ότι θα πετύχει στην αγορά αυτών που θέλει να αγοράσει», είπε ο Τραμπ. Ο Τραμπ δήλωσε επίσης ότι θα μπορούσε να άρει τις κυρώσεις κατά της Τουρκίας «πολύ σύντομα», προσθέτοντας ότι «αν έχουμε μια καλή συνάντηση, σχεδόν αμέσως».
Από την επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο, τα συμφέροντά των δύο προέδρων έχουν ευθυγραμμιστεί στο θέμα της Συρίας – που στο παρελθόν υπήρξε η κύρια πηγή έντασης μεταξύ των δύο χωρών – όπου πλέον τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Τουρκία στηρίζουν σθεναρά την κεντρική κυβέρνηση.
Οι συμφωνίες που υπεγράφησαν
Οι συμφωνίες που υπέγραψαν ΗΠΑ και Τουρκία, όπως έχουν γίνει μέχρι στιγμή γνωστές από τουρκικές πηγές:
• Η Τουρκία υπέγραψε με τις ΗΠΑ 20ετή συμφωνία ύψους 43 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ετήσια εισαγωγή 4 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ έως το 2045.
• Η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία με την Boeing αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά περισσότερων από 200 επιβατικών αεροσκαφών.
• Υπογράφηκε Μνημόνιο Στρατηγικής Συνεργασίας στον τομέα της Πολιτικής Πυρηνικής Ενέργειας.
Σχετικά με το «Μνημόνιο Στρατηγικής Συνεργασίας στον Τομέα της Πολιτικής Πυρηνικής Ενέργειας», τη συμφωνία υπέγραψε εκ μέρους της Τουρκίας ο υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, και εκ μέρους των ΗΠΑ ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο.
Τα έργα που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο της συμφωνίας αναμένεται να ενισχύσουν τη στρατηγική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών σε πολλούς τομείς, από τις ενεργειακές τεχνολογίες έως τις επενδύσεις σε υποδομές.
ΗΠΑ, Τουρκία και F-35
Η σταδιακή βελτίωση των διμερών σχέσεων έχει αναζωπυρώσει τις ελπίδες της Τουρκίας ότι ο Τραμπ και ο Ερντογάν – οι οποίοι έχουν ανταλλάξει εκατέρωθεν εγκωμιαστικά σχόλια – θα μπορέσουν να παρακάμψουν τις αμερικανικές κυρώσεις που είχε επιβάλει ο ίδιος ο Τραμπ το 2020, λόγω της προμήθειας από την Τουρκία των ρωσικών πυραυλικών συστημάτων S-400.
Αυτό, με τη σειρά του, θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για την Άγκυρα να αγοράσει τα προηγμένα μαχητικά αεροσκάφη F-35 της Lockheed Martin, για τα οποία υπήρξε αρχικά και αγοραστής και κατασκευαστής, προτού αποκλειστεί από το πρόγραμμα εξαιτίας των S-400.
Ο Ερντογάν είχε δηλώσει ότι η αμυντική βιομηχανία – περιλαμβανομένου του ζητήματος των F-35, αλλά και των συνεχιζόμενων διαπραγματεύσεων για 40 μαχητικά F-16 που επίσης επιθυμεί η Άγκυρα – θα ήταν βασικό θέμα της συνάντησης, μαζί με τις περιφερειακές συγκρούσεις, την ενέργεια και το εμπόριο.
Η Τουρκία, η οποία διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό του ΝΑΤΟ, επιδιώκει να ενισχύσει τη δύναμη της Πολεμικής της Αεροπορίας, προκειμένου να αντιμετωπίσει αυτό που θεωρεί αυξανόμενες απειλές στη Μέση Ανατολή, στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μαύρη Θάλασσα, όπου συνορεύει με τη Ρωσία και την Ουκρανία.
Η συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο έληξε χωρίς καμία δεσμευτική απόφαση για την άρση των αμερικανικών κυρώσεων κατά της Τουρκίας ή την πώληση προηγμένων μαχητικών αεροσκαφών F-35, αν και ο Τραμπ εξέφρασε αισιοδοξία και για τα δύο θέματα.
Είχαμε μια πολύ καλή συζήτηση με τον Ερντογάν σχετικά με την αγορά στρατιωτικών συστημάτων, ανέφερε ο Τραμπ. Σε ερώτηση αν τελικά θα δώσουν τα F-35 στην Τουρκία, ανέφερε ότι «θα μπορούσα να το κάνω εύκολα αν ήθελα». «Ίσως το κάνουμε, εξαρτάται, θα κάνει κάτι για εμάς», πρόσθεσε.
Συμπεράσματα
Σύμφωνα με ξένα ΜΜΕ, η συνάντηση μεταξύ του Τραμπ και του Ερντογάν υπήρξε επιτυχής σε τρία επίπεδα. Πρώτον, το ίδιο το γεγονός ότι πραγματοποιήθηκε το ταξίδι είναι σημαντικό, καθώς έθεσε τέλος σε μια εξαετή περίοδο αποστασιοποίησης μεταξύ των ηγετών των δύο χωρών, παρά τα κοινά τους συμφέροντα και τα στρατηγικά ζητήματα που απαιτούν συντονισμό σε ανώτατο επίπεδο. Πρόκειται για μια θετική – έστω και μερική – αλλαγή στο κλίμα των διμερών σχέσεων. Αναμένεται να οδηγήσει σε στενότερη συνεργασία στους τομείς της άμυνας, της ενέργειας, του εμπορίου και των περιφερειακών υποθέσεων κατά τη διάρκεια της τρέχουσας θητείας της αμερικανικής κυβέρνησης.
Δεύτερον, η εικόνα που προβλήθηκε στη κοινή συνέντευξη Τύπου ήταν εξαιρετικά θετική. Οι δύο άνδρες αντάλλαξαν φιλοφρονήσεις, απέφυγαν τις αμηχανίες και αναφέρθηκαν σε μια σειρά από ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος και γενικής πολιτικής σύγκλισης: η Συρία, η Ουκρανία, η λήξη του πολέμου στη Γάζα, καθώς και η επίλυση των θεμάτων που αφορούν τα F-35 και τις αμερικανικές κυρώσεις, με στόχο την επανεκκίνηση της ευρύτερης αμυντικής βιομηχανικής συνεργασίας.
Τρίτον, μετά την κεκλεισμένων των θυρών συνεδρίαση, υπάρχουν ενδείξεις ότι επιτεύχθηκε ουσιαστική πρόοδος σε διάφορους τομείς. Ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία, Τομ Μπάραγκ, εξέφρασε αισιοδοξία ότι η επανένταξη των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) στη δομή ασφαλείας του συριακού κράτους προχωρά και θα μπορούσε να έχει ολοκληρωθεί ουσιαστικά μέχρι το τέλος του έτους. Επίσης, αναμένεται ανακοίνωση μετά τη συνάντηση, η οποία ενδέχεται να παρουσιάσει έναν οδικό χάρτη για την επίλυση των διαφορών σχετικά με τα F-35 και τις κυρώσεις των ΗΠΑ.
Σε ό,τι αφορά συγκεκριμένες συμφωνίες, φαίνεται πως δύο σημαντικές ενεργειακές συμφωνίες οριστικοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της συνάντησης: μία για εικοσαετή προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), αξίας 43 δισ. δολαρίων, και μία συμφωνία στον τομέα της ειρηνικής πυρηνικής ενέργειας, που αφορά μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες (SMRs). Ενδέχεται να ανακοινωθούν και άλλες εμπορικές συμφωνίες στις επίσημες ανακοινώσεις της συνάντησης.
Τα αιτήματα των Ηνωμένων Πολιτειών προς τον Ερντογάν περιλάμβαναν πιθανότατα την επανέναρξη λειτουργίας της Ορθόδοξης Μονής της Χάλκης – ένα σχετικά ήπιο αίτημα, στο οποίο ο Ερντογάν έχει δείξει ότι μπορεί να ανταποκριθεί – καθώς και την αναστολή των αγορών ρωσικού πετρελαίου από την Τουρκία, κάτι που αποτελεί πολύ μεγαλύτερη απαίτηση.
Ίσως το γενικότερο συμπέρασμα από τη συνάντηση να είναι ότι, σε όλα τα επίπεδα – από την ίδια τη διεξαγωγή της, την εικόνα και το κλίμα, έως τη συζήτηση περιφερειακών θεμάτων – διαφαίνεται μια αυξανόμενη σύγκλιση στις εξωτερικές πολιτικές των δύο προέδρων.
Αν τελικά υπάρξει συγκεκριμένη λύση, και όχι απλώς ένας οδικός χάρτης, για τα ζητήματα των F-35 και των κυρώσεων, αυτό ίσως εξελιχθεί στο πιο σημαντικό μέρος της ιστορίας.
Προς το παρόν, πάντως, η θετική ατμόσφαιρα της επίσκεψης εξυπηρετεί τόσο τους δύο ηγέτες όσο και τη διπλωματική τοποθέτηση των χωρών τους. Δεν θα είναι όλοι ευχαριστημένοι από αυτή τη στενότερη ευθυγράμμιση – ούτε στην Άγκυρα ούτε στην Ουάσινγκτον – αλλά οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων έχουν σταθμίσει τα οφέλη και προχωρούν.
Με πληροφοριές από Reuters, Atlantic Council
