Η χρονιά που άρχισε ο Edouard Manet να δημιουργεί αυτό το έργο ήταν μια πραγματικά τρομερή χρονιά κατά την οποία, όπως λέγεται, μέσα από μάχες, πείνα ή εμφύλιες διαμάχες, σχεδόν 200.000 Γάλλοι έχασαν τη ζωή τους.

Ο Εdouard Manet ήταν διάσημος Γάλλος ζωγράφος του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα. Aν και συχνά θεωρείται ο πατέρας του ιμπρεσιονισμού, ο Manet δεν ταιριάζει πραγματικά σε αυτή την κατηγορία. Επέλεξε σύγχρονα θέματα, που απεικονίζουν τη ζωή του Παρισιού του 19ου αιώνα, όπως έκαναν άλλοι ιμπρεσιονιστές. Ωστόσο, ενώ οι ιμπρεσιονιστές επικεντρώνονταν στο φως και τα χρώματα, ο Manet μερικές φορές έδειχνε εμφανή προσοχή στις λεπτομέρειες με ρεαλιστικό τρόπο.

«Δεν υπάρχουν γραμμές στη φύση, μόνο περιοχές χρωμάτων, η μία ενάντια στην άλλη». Edouard Manet

Ο νεαρός Εdouard Manet έζησε στο Παρίσι κατά τον 19ο αιώνα. Ανακάλυψε την τέχνη με τον θείο του, captain Edouard Fournier. Ο captain κάλεσε τον ίδιο και τον αδελφό του Eugene πολλές φορές να επισκεφτούν το μουσείο του Λούβρου, ειδικά την Ισπανική Πινακοθήκη. Ο Μanet έλαβε καλλιτεχνική εκπαίδευση με τον Τhomas Couture, διάσημο Παριζιάνο ακαδημαϊκό ζωγράφο. Αυτή η ακαδημαϊκή εκπαίδευση χρησίμευσε ως βάση για τον Manet να βρει άλλους τρόπους ζωγραφικής. Γοητεύτηκε από τον ρεαλισμό των Ισπανών ζωγράφων, προτιμώντας τον από το αρχαίο ιταλικό στυλ της ακαδημαϊκής τέχνης. Ο Diego Velasquez και ο Francisco de Goya  επηρέασαν πολύ το πρώιμο έργο του Manet.

Πορτρέτο του Edouard Manet φωτογραφημένο από τον Nadar

Ο Manet ταξίδεψε  για πρώτη φορά στην Ισπανία το 1865. Πριν από αυτό, είχε ήδη ζωγραφίσει αρκετά ισπανικά θέματα, όπως σκηνές ταυρομαχίας και χαρακτήρες με κοστούμια. Ο Γάλλος ζωγράφος κρατούσε ισπανικά κοστούμια στο ατελιέ του και πιθανότατα διάβασε το Espana του Theophile Gaultier : μια ανάμνηση των ταξιδιωτικών του αναμνήσεων σε όλη τη χώρα. Χρησιμοποίησε αυτά τα κοστούμια και άλλα στηρίγματα για να ζωγραφίσει τον Ισπανό τραγουδιστή από ένα μοντέλο στο στούντιό του. Σε αντίθεση με τους ιμπρεσιονιστές που συνήθιζαν να ζωγραφίζουν σε εξωτερικούς χώρους, ο Manet παραδέχτηκε ανοιχτά ότι ζωγράφιζε σε ένα στούντιο. Οι παρατηρητές παρατήρησαν ότι ο αριστερόχειρας κιθαρίστας χρησιμοποίησε μια κιθάρα για δεξιόχειρες, αποδεικνύοντας τα μικρά λάθη που συνοδεύουν τη ζωγραφική στο στούντιο.

The Railway (Ο σιδηρόδρομος)

Το έργο του Manet, The Railway, γνωστός και ως Gare Saint-Lazare, είναι σίγουρα ένας από τους πιο ανεξιχνίαστους πίνακες του 19oυ αιώνα.  Ο Manet άρχισε να το εργάζεται το φθινόπωρο του 1872, τη χρονιά της L`Annee Terrible, μια συλλογή ποιημάτων που περιγράφει τα καταστροφικά γεγονότα του 1870-1. Ήττα της Γαλλίας από τους Πρώσους, η καταστροφική πολιορκία του Παρισιού από τον Μπίσμαρκ και η βία που είδε την Παρισινή Κομμούνα το καλοκαίρι του 1871. Μια πραγματικά τρομερή χρονιά κατά την οποία, όπως λέγεται, μέσα από μάχες, πείνα ή εμφύλιες διαμάχες, σχεδόν 200.000 Γάλλοι έχασαν τη ζωή τους.

Ο πίνακας, ο πρώτος σημαντικός καμβάς του Manet από το ξέσπασμα του πολέμου, παρουσιάστηκε στο σαλόνι του Παρισιού το 1874 , το έτος της πρώτης ιμπρεσιονιστικής έκθεσης, που προαναγγέλλει την άνοδο ενός στυλ τέχνης που αντιπροσώπευε τον ελεύθερο χρόνο, την ευχαρίστηση, τον αυθορμητισμό, την ελευθερία και τη φύση. Τοποθετημένο ανάμεσα σε αυτές τις δύο ιστορικές στιγμές, το έργο του Manet βρίσκεται στο σταυροδρόμι: και σοβαρό και παιχνιδιάρικο, αδέσμευτο και συγκρατημένο.

Οι άνθρωποι

Ο πίνακας δείχνει δύο φιγούρες, μια καθιστή γυναίκα και ένα παιδί όρθιο, μπροστά από ένα σετ από σιδερένια κιγκλιδώματα. Πίσω τους υπάρχουν σιδηροδρομικές γραμμές, μια ομάδα εργαζομένων που μόλις γίνεται αντιληπτή δίπλα σε ένα υπόστεγο, μια σιδερένια γέφυρα και, πιο μακριά, οι προσόψεις κατοικιών. Το κομμένο φόρεμα της γυναίκας και οι λεπτές διαγώνιοι του δομικού σκηνικού δημιουργούν μια αίσθηση αβεβαιότητας, λες και η τύχη συνέβαλε στο καδράρισμα της σκηνής, σαν να την έχουμε πλάγια κατά κάποιον τρόπο; Το διάβασμά της διακόπτεται, από εμάς ή από τις δικές της σκέψεις, ένα δάχτυλο τοποθετημένο για να σημαδέψει τη σελίδα της, η γυναίκα μας κοιτάζει κατευθείαν.

Το μοντέλο είναι η Victorine Meurent, η μούσα του Manet της δεκαετίας του 1860 που πόζαρε τόσο για την Olympia και για τη γυμνή φιγούρα στο Dejeuner sur l`Herbe. Εδώ αποπνέει μια αίσθηση ευπρέπειας της μεσαίας τάξης, ντυμένη μοντέρνα με ένα βαθύ μπλε φόρεμα με μεγάλα, γαλάζια κουμπιά, φαρδιές μανσέτες και γιακά. Στην αγκαλιά της ένα κουτάβι, το κατοικίδιο του παιδιού ίσως, η κόκκινη βεντάλια πίσω ταιριάζει με τα  λουλούδια στο καπέλο της, το κρεμαστό σκουλαρίκι του κοριτσιού και το πουκάμισο του σιδηροδρομικού εργάτη στα αριστερά. Το μαύρο καπέλο είναι μια έξυπνη συσκευή, που γέρνει προς τα εμπρός όπως ήταν η μόδα και κρατιέται στη θέση του με ένα δεμένο φιόγκο. Όχι μόνο ανυψώνει τη φιγούρα σε ένα επίπεδο ελαφρώς υψηλότερο από το κορίτσι, αλλά τονίζει επίσης προσεκτικά το επίπεδο της εικόνας.

Χρησιμοποιούμενη έμπειρα εδώ, η τεχνική αναδεικνύει τέλεια τις διφορούμενες σχέσεις μεταξύ των δύο βασικών σχημάτων. Και οι δύο συνδεδεμένοι και παραδόξως αποκομμένοι, αισθανόμαστε ότι ανήκουν μαζί, τα ταιριαστά χρώματα των φορεμάτων τους υποδηλώνουν το γεγονός, αλλά το πώς παραμένει ασαφές. Είναι η κόρη της, η ανιψιά της, η αδερφή της; Είναι γκουβερνάντα και η κοπέλα που έχει αναλάβει να προσέχει;

Για να μας μπερδέψει περισσότερο, το παιδί – που ήταν στην πραγματικότητα κόρη του φίλου ζωγράφου του Manet, Alphonse Hirs – έχει την πλάτη του γυρισμένη προς το μέρος μας, μια συσκευή σύνθεσης γνωστή ως Rockenfigur. Ακριβώς όπως δεν μπορούμε να δούμε το πρόσωπό της, ό,τι κι αν έχει τραβήξει την προσοχή της, ένα τρένο που αναχωρεί θα μπορούσαμε να φανταστούμε, εμποδίζεται από τη θέα.

Γυναικεία φιγούρα (λεπτομέρεια), Εdouard Manet, The Railway, 1872-3, λάδι σε καμβά, 111,5 x 93,3 cm (National Gallery of Art, Washington, DC)

Για ορισμένους ιστορικούς τέχνης, η επιλογή του Manet στην απεικόνιση αυτής της νέας συνοικίας του Παρισιού, χτισμένη σύμφωνα με τις χρηστικές αρχές της λογικής, της τάξης και της αποτελεσματικότητας που υποστήριξε τη μεγάλη ανακαίνιση του Παρισιού από τον βαρόνο Haussmann στις δεκαετίες του 1850 και του 1860, υποδηλώνει ότι ο καλλιτέχνης ήταν πολύ στο σπίτι του στον σύγχρονο κόσμο. Η συνεχής ταραχή των σιδηροδρομικών μεταφορών ήταν, σύμφωνα με τις σύγχρονες μαρτυρίες, μέρος της καθημερινής ζωής του καλλιτέχνη. Oι επισκέπτες του νέου του στούντιο σχολίασαν πώς θα έτρεμε το πάτωμα καθώς περνούσαν τα τρένα από κάτω.

Μια εναέρια άποψη της Place de l`Europe απεικονίζει το πολύπλοκο δίκτυο δρόμων που διασχίζουν αυτήν και ιχνών που τρέχουν κάτω από αυτήν. Ζωγραφισμένο στο κέντρο αυτής της ξέφρενης διασταύρωσης και με το στούντιο του να εμφανίζεται περήφανα σε αυτό, το The Railway θα μπορούσε εύλογα να σταθεί ως φόρος τιμής στα θαύματα των σύγχρονων μεταφορών, αποτυπώνοντας κάτι από την αισιοδοξία του Παρισιού στην Τρίτη Δημοκρατία.

Άλλοι έχουν δει τον πίνακα περισσότερο ως εξέταση των επιπτώσεων της εκβιομηχάνισης. Το σπάσιμο μεταξύ των φιγούρων του πρώτου πλάνου και του φόντου είναι το επίκεντρο πολλών τέτοιων συζητήσεων του έργου, ιδιαίτερα η ποιότητα που μοιάζει με κλουβί των κιγκλιδωμάτων. Ένας σύγχρονος σκιτσογράφος ξανατιτλοφόρησε το έργο: «Ο σιδηρόδρομος. Δύο τρελές, πιασμένες από ανίατη μονομανέτα, παρακολουθούν τα βαγόνια μέσα από τα κάγκελα του κελιού τους». Η αναλογία της φυλακής ή του ασύλου, που παίζεται κωμικά εδώ, έχει υιοθετηθεί από άλλους, πιο σοβαρούς κριτικούς.

Ο Σιδηρόδρομος

Περιγράφοντας τον Σιδηρόδρομο ως «ως δοκίμιο για τη συνείδηση», ο κριτικός Harry Rand υποστηρίζει ότι η ψυχολογική πολυπλοκότητα του πίνακα οφείλει πολλά στη φιλία που δημιούργησε ο Manet κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου με τον συμβολιστή ποιητή Stephane Mallarme, μια από τις μεγαλύτερες λογοτεχνικές προσωπικότητες της ηλικίας του.

Εdouard Manet, Stephan Mallarme

Το 1873, όταν αυτός ο πίνακας δημιουργήθηκε από τον ρεαλιστή μάστερ Edouard Manet, ο Gare Saint-Lazare ήταν ο μεγαλύτερος και πιο πολυσύχναστος σιδηροδρομικός σταθμός στο Παρίσι. Αλλά εδώ είναι μάλλον αόρατο. Το κύριο θέμα του κομματιού είναι η γυναίκα με ένα παιδί. Η γυναίκα είναι η Victorine Meurent, επίσης ζωγράφος και το αγαπημένο μοντέλο του Manet τη δεκαετία του 1860 που εμφανίστηκε επίσης στο Olympia and the Lncheon on the Grass, και το παιδί είναι κόρη ενός συναδέλφου ζωγράφου και γείτονα Alphonse Hirsch, ο οποίος επέτρεψε στον Manet να χρησιμοποιήσει το κήπο για τη δημιουργία του Σιδηροδρόμου.

Edouard Manet, The Railway, 1873, Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης, Ουάσιγκτον, DC, ΗΠΑ.

Λίγο μετά την ολοκλήρωσή του, ο πίνακας πουλήθηκε στον βαρύτονο Jean-Baptiste Faure. Στη συνέχεια πουλήθηκε το 1881 για 5.400 φράγκα στον έμπορο έργων τέχνης Paul Durand-Ruel, ο οποίος του έδωσε διάφορα ονόματα: Enfant regardant le chemin de fer, Le pont de l`Europe, A la Gare St. Lazare, και αργότερα μόλις Gare St. Λάζαρ. Πωλήθηκε ξανά στις 31 Δεκεμβρίου 1898 για 100.000 φράγκα στον Αμερικανό Henry Osborne Havemeyer. Η σύζυγός του Louisine Havemeyer άφησε 2.000 έργα τέχνης στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης με τον θάνατό της το 1929, αλλά μοίρασε μια μικρή συλλογή, συμπεριλαμβανομένου του The Railway, στα τρία παιδιά της. Ο πίνακας δωρήθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης στην Ουάσιγκτον, DC, το 1956 μετά το θάνατο του γιου της Horace Havemeyer.