Γράφει η Μανταλένα-Μαρία Διαμαντή
Πίνακας εξωφύλλου :Dance to the Music of Time, 1634
Ο Nicolas Poussin θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους Γάλλους καλλιτέχνες όλων των εποχών και ο ιδρυτής του γαλλικού κλασικισμού. Είναι μια βασική προσωπικότητα στην ιστορία της τέχνης βαθιά επηρεασμένη από τον Tiziano και τον Raphael που μας άφησε μια απίστευτα ποικιλόμορφη κληρονομιά έργων. Ο Quentin Varin ήταν ο ζωγράφος που αφύπνισε το ενδιαφέρον του για την τέχνη. Οι δημιουργίες του καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων χρησιμοποιώντας διάφορα στυλ ζωγραφικής από την πλούσια ιστορία των τεχνών της ανθρωπότητας.
Αυτοπροσωπογραφία του Nicolas Poussin, Τοποθεσία: Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι
Ο Poussin γεννήθηκε στη Γαλλία, αλλά πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Ρώμη
«Οι Ισραηλίτες που μαζεύουν το Μάννα στην Έρημο», από την πρώτη του περίοδο στη Ρώμη
Η φύση της πατρίδας του ενέπνευσε τον καλλιτέχνη σε όλη του τη ζωή, δίπλα στα τοπία της αγαπημένης του Ιταλίας.
Λίγα είναι γνωστά για τα πρώτα του χρόνια. Σε ηλικία 18 ετών μετακόμισε στο Παρίσι, χωρίς άδεια από την οικογένειά του και ταξιδεύοντας με τα πόδια.
Ήδη στα φοιτητικά του χρόνια, άρχισε να ενδιαφέρεται για την τέχνη της Αναγέννησης και της αρχαιότητας. Μετά από αυτό το νέο μεγάλο ενδιαφέρον για την Αρχαιότητα, μετακόμισε στην Ιταλία για να αναπτύξει περαιτέρω τις δεξιότητές του.
Στην αρχή, πέρασε χρόνο μελετώντας στη Βενετία πριν φτάσει τελικά στη Ρώμη το 1624. Ακολουθώντας τους Ιταλούς κλασικιστές και μελετώντας τα έργα τους, σύντομα έγινε καλλιτέχνης με μεγάλη ζήτηση.
Με εξαίρεση μια σύντομη περίοδο στο Παρίσι, πέρασε όλη του τη ζωή στη Ρώμη, ενώ εγκατέλειψε το μπαρόκ στυλ ζωγραφικής για το κλασικό στυλ
«Η λατρεία των μάγων», 1633
Στην πρώιμη περίοδο του στη Ρώμη, προσπάθησε να ζωγραφίσει θρησκευτικά έργα για εκκλησίες και ιδρύματα, τα οποία, ωστόσο, δεν του απέφεραν την αναγνώριση που επιθυμούσε.
Η ψυχρή ανταπόκριση στους βωμούς και τα άλλα έργα του, τον έκανε να κινηθεί προς ένα πιο κλασικό στυλ ζωγραφικής. Οι πίνακές του έχασαν τα κοινά λαμπερά χρώματα και υιοθέτησαν περισσότερα από τα ψυχρά και αγνά. Ένας από τους πρώτους πίνακες αυτής της μεταβατικής περιόδου – Το Προσκύνημα των Μάγων από το 1633 μπορεί να θεωρηθεί ως μανιφέστο της αλλαγής του στυλ, αν και έχει διαμορφωθεί σύμφωνα με ένα παλαιότερο έργο του Raphael.
Οι αισθησιακοί πρώιμοι καμβάδες του, όπως το «The Nurture of Bacchus», αντικατοπτρίζουν την ενετική τέχνη του 16ου αιώνα, ειδικά αυτή του Tiziano. O Poussin διάβασε αρχαίους συγγραφείς όπως ο Οβίδιος και προσπάθησε να αναδημιουργήσει τον αρχαίο μύθο και την ιστορία στα έργα του. Ζωγράφιζε κυρίως πίνακες με καβαλέτο για ιδιώτες θαμώνες. Τα μεγαλύτερα έργα του για τον Λουδοβίκο XIII, που έγιναν από το 1640 έως το 1642 κατά την επιστροφή του στο Παρίσι, ήταν λιγότερο επιτυχημένα. Οι λόγιοι προστάτες του στη Ρώμη και το Παρίσι ήταν ο Cassiano dal Pozzo και ο αξιόλογος συλλέκτης έργων τέχνης, καρδινάλιος de Richelieu.
Ο Poussin σκιαγράφησε την Campagna, την ύπαιθρο γύρω από τη Ρώμη, με τον Claude και από τα τέλη της δεκαετίας του 1630 άρχισε να ζωγραφίζει τοπία. Έφερε μια ισχυρή πειθαρχία στη σύνθεση των πινάκων του, η οποία ενίσχυε τη σοβαρότητα των θεμάτων τους. Στα τελευταία του χρόνια ανέπτυξε ένα έντονα προσωπικό ύφος στα θρησκευτικά και αλληγορικά του έργα.
«Ο θρίαμβος του Βάκχου», που ανατέθηκε από τον Καρδινάλιο Ρισελιέ
Μετά την καλλιτεχνική του στροφή προς το κλασικό στυλ, δεν δεχόταν πλέον καμία παραγγελία από εκκλησίες και μοναστήρια. Αντίθετα, εστίασε όλη του τη δουλειά σε ιδιώτες συλλέκτες και υψηλούς ευγενείς.
Σύντομα, η φήμη του είχε φτάσει στην πατρίδα του και στο Παρίσι. Έλαβε μια μεγάλη παραγγελία από τον καρδινάλιο Rechelier, πρώτο υπουργό του Λουδοβίκου XIII, για δύο καμβάδες που προορίζονταν για το πύργο του.
Η πιο δυστυχισμένη περίοδος του Poussin ήταν όταν διορίστηκε απλός ζωγράφος του Βασιλιά Λουδοβίκου XIII
«Institution de l`Eucharistie», μεγάλος βωμός από την περίοδο του Λουδοβίκου ΙΓ` στο Παρίσι, με εντολή του Saint Germain
Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΓ` εντυπωσιάστηκε πολύ με το έργο του και τον κάλεσε να μετακομίσει στο Παρίσι όπου του δόθηκε αμέσως ο τίτλος Ordinary Painter of the King. Ανέλαβε να διακοσμήσει τη Μεγάλη Πινακοθήκη του Λούβρου και να ζωγραφίσει πολυάριθμους βωμούς για τον βασιλιά και άλλους υψηλούς ευγενείς.
Ωστόσο ο Poussin ήταν δυσαρεστημένος. Ο βασιλιάς του διόρισε πολλούς βοηθούς που έπρεπε να τον ακολουθούν παντού και να τον βοηθούν στη διαδικασία της ζωγραφικής – κάτι που διέκοψε εντελώς την ανεξαρτησία του.
Είναι ξεκάθαρα ορατό πώς τα έργα του από αυτήν την περίοδο ήταν σημαντικά πιο σκοτεινά, κυρίως εμποτισμένα με θέματα θανάτου και θνητότητας. Τα χρώματα είχαν εξαφανιστεί από τους πίνακές του που γέμισαν με σκοτάδι.
Η επιρροή του Raphael στον Poussin
Κάποτε, πριν υπάρξει η τεχνολογία, οι καλλιτέχνες μελετούσαν και βελτίωναν τη ζωγραφική τους αντιγράφοντας έργα των μεγάλων δασκάλων. Ένας από τους δασκάλους που είχε τη μεγαλύτερη επιρροή στον Poussin ήταν ο Raphael και αυτό φαίνεται ξεκάθαρα σε πολλούς από τους πίνακές του.
Στην τελευταία περίοδο της ζωής του, ο Poussin ζωγράφισε πολλούς δραματικούς πίνακες που περιστρέφονταν γύρω από την ιστορία, λαμβάνοντας και πάλι έμπνευση από τον Raphael.
Είναι ξεκάθαρο γιατί μετά από δεκαετίες επιτυχίας στη Ρώμη και το Παρίσι, ο Poussin ονομάστηκε Γάλλος Raphael – μια ονομασία που του αξίζει που αποδεικνύει την ιδιοφυΐα και την εξέχουσα θέση του σε αυτήν την περίοδο τέχνης.
Τα θέματα τέχνης του Nicolas Poussin
«Φθινόπωρο», μέρος του κύκλου ζωγραφικής «Τέσσερις Εποχές»
Τα θέματα των έργων ζωγραφικής του Poussin είναι ποικίλα: μυθολογία, ιστορία, Καινή και Παλαιά Διαθήκη. Οι ήρωές του είναι άνθρωποι με ισχυρό χαρακτήρα και μεγαλειώδεις πράξεις, υψηλά αισθήματα καθήκοντος προς την κοινωνία και το κράτος. Οι πίνακές του είναι ποιητικά υψηλοί, το μέτρο και η τάξη βασιλεύουν σε όλα. Το χρώμα είναι χτισμένο στη συνάφεια έντονων, βαθιών τόνων. Ωστόσο, τα καλύτερα έργα του στερούνται ψυχρού ορθολογισμού.
Στην πρώτη περίοδο της δημιουργικότητας, η αρμονία και η ενότητα ανθρώπου και φύσης ήταν το κύριο χαρακτηριστικό των ζωγραφικών του έργων. Το αισθησιακό στοιχείο μέσα του έγινε τακτοποιημένο, λογικό, όλα είχαν αποκτήσει τα χαρακτηριστικά της ηρωικής, ύψιστης ομορφιάς.
Στη δεκαετία του `40, παρατηρήθηκε μια καμπή στο έργο του. Κατά την περίοδο του στο Παρίσι στην αυλή του βασιλιά, όπου ήταν βαθιά δυστυχισμένος, οι πίνακές του ήταν ψυχροί και αφηρημένοι, χάνοντας τα φωτεινά και ζεστά τους χρώματα.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ζωγράφισε πολλά τοπία. Δημιούργησε έναν υπέροχο κύκλο ζωγραφικής, τις «Τέσσερις Εποχές», που έχει συμβολικό νόημα και προσωποποιεί τις περιόδους της γήινης ανθρώπινης ύπαρξης.
Πίνακες που πουλήθηκαν σε πρόσφατες δημοπρασίες
Two Putti Fighting, Mounted on Goats
Τρία σημαντικά έργα του Poussin πουλήθηκαν σε δημοπρασίες του Sotheby`s τα τελευταία χρόνια για πάνω από 3 εκατομμύρια δολάρια μαζί. Τα νούμερα δεν πλησιάζουν τις τιμές ρεκόρ σε δημοπρασίες που παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια, αλλά αυτό δεν αλλάζει τη σημασία και τη λαμπρότητα των πινάκων και του καλλιτέχνη τους – Nicolas Poussin.
Ο πίνακας «Two Putti Fighting, Mounted on Goats» είναι μόνο ένα έργο ενός άλλοτε μεγαλύτερου έργου τέχνης του Poussin. Αυτό αποκαλύφθηκε από ένα σχέδιο με πένα του Poussin που έδειχνε τις φιγούρες δύο νυμφών να στέκονται στα αριστερά του putti. Ενώ η σχέση μεταξύ του πραγματικού πίνακα και του σχεδίου δεν έχει επιβεβαιωθεί πλήρως, ο Poussin ήταν γνωστός για τις μακρές και εξαντλητικές προετοιμασίες που έκανε πριν ξεκινήσει έναν πίνακα. Με αυτή τη γνώση, έρχεται κοντά στο μυαλό ότι το σχέδιο θα μπορούσε να είναι μέρος της διαδικασίας προετοιμασίας του ή ένα σκίτσο ενός παλαιότερου έργου τέχνης που μελετούσε ο Poussin στο παρελθόν.
Ο πίνακας πουλήθηκε το 2015 στον οίκο Sotheby`s για 149.000 $ με εκτιμήσεις πριν από τη δημοπρασία 150.000 – 200.000 USD.
The Baptism of Christ
The Baptism of Christ, Nicolas Poussin, 1594-1665, via Sotheby`s.
Σε μια πρόσφατη δημοπρασία του Sotheby`s, στις 4 Δεκεμβρίου 2019, ένα απίστευτο πνευματικό πάνελ ζωγραφισμένο από τον Poussin πουλήθηκε για περισσότερα από 2 εκατομμύρια δολάρια. Αυτό το σπάνιο πάνελ που ονομάζεται «Η Βάπτιση του Χριστού» παραγγέλθηκε από τον μεγαλύτερο αδερφό δύο από τους πιο στενούς φίλους του Πουσέν – Jean Fréart de Chambray. Η εκτίμηση προπώλησης ήταν 1,5 – 2 εκατομμύρια GBP, με πραγματοποιηθείσα τιμή 1 815 000 GBP.
Ο Poussin ζωγράφισε πολύ λίγα πάνελ και ακόμη λιγότερα έργα τόσο μικρού μεγέθους σε όλη του τη ζωή, καθώς ήταν συνηθισμένος στη ζωγραφική σε καμβά και στα μεγάλα κομμάτια. Ωστόσο, αυτή η παραγγελία ήταν πολύ προσωπική γι` αυτόν και αυτό φαίνεται από την πληθώρα των διατηρημένων επιστολών αλληλογραφίας που αφορούσαν αυτόν τον πίνακα.
O Nάρκισσος
Ο Νάρκισσος κοιτάζει την αντανάκλασή του και ο έρως ρίχνει ένα βέλος, σε ένα τοπίο, ο Nicolas Poussin, μέσω του Sotheby`s.
Η πιο πρόσφατη δημοπρασία που περιελάμβανε έργο του Poussin πραγματοποιήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2020, για άλλη μια φορά στον οίκο Sotheby`s. Αυτός ο πίνακας γνωστός ως «Νάρκισσος που κοιτάζει την αντανάκλασή του και ο Έρως ρίχνει ένα βέλος» πουλήθηκε για 680.000 $, από προεκτίμηση 400.000-600.000 $.
Η ύπαρξη αυτού του πίνακα ήταν άγνωστη στους μελετητές μέχρι την επανεμφάνισή του σε δημοπρασία στο 1997. Εκτός από πρωτότυπο έργο του καλλιτέχνη, η ιστορία του δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί μέχρι σήμερα. Το ακριβές έτος και η ημερομηνία δημιουργίας είναι άγνωστα, αν και ο Sir Denis Mahon πρότεινε το 1627 καθώς θα ταίριαζε σε μια περίοδο της δημιουργικής ζωής του Poussin κατά την οποία ευνοούσε μυθολογικές σκηνές και τοπία.
